Sformułuj morały bajek Ignacego Krasickiego. Jaką wartość mają we współczesnej rzeczywistości?
Bo że ją mają, to sprawa oczywista. Przez bajki przewija się bowiem cała galeria najprzeróżniejszych typów ludzkich obdarzonych rozlicznymi wadami oraz zwierząt mówiących ludzkim językiem i wyposażonych w cechy człowieka – dziwaczna menażeria. Wszystko to tworzy „świat zepsuty”, z którego śmieje się Krasicki i wobec którego przyjmuje postawę moralisty. Bajka nie mówi o konkretnych ludziach i wydarzeniach, unika indywidualizacji – jej treść ma prowadzić do wniosków ogólnych. Te wnioski to inaczej MORAŁY – w jednej bajce powiedziane wprost, w innej troszkę ukryte. Przyjrzyjmy się zatem kilku bajkom i poszukajmy zawartych w nich morałów.
- Kruk i lis – łasy na komplementy kruk trzymający w dziobie ogromny kawał sera ulega namowom do śpiewu rzekomo zachwycającego się nim lisa, a wtedy gubi ser, który „lis porwał i kruka zostawił”.
Morał znajduje się już na początku utworu i brzmi: „Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym”, czyli inaczej – uważaj na komplementy, nie zawsze są prawdziwe.
- Mysz i kot – mysz, która zjadła książkę, chciała się pochwalić przed koleżankami, że tym samym zjadła wszystkie rozumy i przechytrzy kota. Kiedy tylko wyszła z dziury, kot ją złapał.
Morał: próżność, pycha nie popłaca.
- Dwa żółwie – żółwie poszły o zakład, który szybciej „dobiegnie” do mety. Widzowie już poszli, sędziowie zasnęli, a żółwie dotarły dopiero do połowy drogi.
Morał: należy się pogodzić z własną naturą i możliwościami.
- Szczur i kot – siedzący na ołtarzu kościelnym szczur chwali się przed rodzeństwem: „Mnie to kadzą”. Jest tak zadufany w sobie, że nawet nie zauważa czyhających na niego niebezpieczeństw: „Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił”.
Morał: pycha to paskudna cecha.
- Malarze – bohaterowie malują portrety, ale tylko jednemu z nich się powodzi. „Dlaczegoż los tak różny mieli ci malarze?” Odpowiedź jest bardzo prosta: „Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze”.
Morał: ludzie są łasi na komplementy, nie lubią znać prawdy o sobie, a ci, którzy tę prawdę mówią w oczy, nie najlepiej na tym wychodzą.
- Jagnię i wilcy – dwa wilki zdybały w lesie bezbronne jagnię. Gdy chciały je rozszarpać zdążyło zapytać: „jakim prawem?”. I otrzymało odpowiedź: „smacznyś, słaby i w lesie”.
Morał sformułowany jest na początku utworu: „Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie”. Każdy więc występek można usprawiedliwić, a prawo ustanawia silniejszy.
- Czapla, ryby i rak – stara leniwa czapla wpadła na pomysł, że rybacy chcą osuszyć staw i w ten sposób złapać wszystkie ryby. Służąc niby pomocą, zaczęła przenosić ryby do innego, zjadając je oczywiście po drodze. Aż trafiła na raka, który poznał się na fortelu i „czaplę zdusił”.
Morał: „Tak zdrajcom bywa”. Zdrada jest zawsze ukarana.
- Ptaszki w klatce – młody czyżyk, urodzony w niewoli, nie ma żadnych pragnień, a stary, mimo wygód, płacze za utraconą wolnością. Pamięta wciąż, jaki był wtedy szczęśliwy. „Jam był wolny, dziś w klatce i dlatego płaczę”.
Morał: wolność jest bezcenna.
Bajki Krasickiego zawierają treści, które są aktualne w każdych czasach. Wystarczy dokładnie przyjrzeć się sformułowanym morałom, żeby stwierdzić, że współcześni ludzie zachowują się tak samo. Bo bajka to rodzaj przypowieści na temat człowieka – jego cech charakteru, postaw i zachowań. Z przypowieścią łączy ją uogólnienie ludzkich doświadczeń jako sytuacji powszechnych i powtarzalnych.
Krasicki, jak w krzywym zwierciadle, pokazywał ludzkie grzechy. Drwił z głupoty, naiwności, obłudy, wyszydzał pychę i fałszywą skromność. Z bajek i ich morałów w każdych czasach można czerpać naukę – pewnych cech się wystrzegać, inne zacząć stosować w życiu.
Gdybyś wypowiadał się na ten temat:
- Koniecznie wspomnij o alegorii. Bohaterami bajek są najczęściej zwierzęta, ale mówią ludzkim głosem i mają cechy człowieka – są alegorycznym, przenośnym przedstawieniem pewnych cech ludzkich (np.: lis – chytrość i przebiegłość, jagnię – niewinność i naiwność).
- Podkreśl, że bajka to utwór dydaktyczny. Morały mają pouczać czytelników.
- Przywołaj twórcę bajek – Ezopa z Frygii (VI w. p.n.e.). Bajki ezopowe miały charakter ludowy i wykorzystywały motywy folklorystyczne.
Zobacz:
Sformułuj morały bajek Ignacego Krasickiego. Jaką wartość mają we współczesnej rzeczywistości?