Ukaż walkę z sarmatyzmem i cudzoziemszczyzną w literaturze polskiego oświecenia.
Zacznij:
Ludzie epoki oświecenia przypisywali Sarmatom same najgorsze cechy: warcholstwo, brak zmysłu politycznego, ciemnotę, zacofanie, obojętność na losy państwa, prywatę, ksenofobię. „Skonstruowali” ideał Sarmaty oświeconego – obywatela szanującego tradycję i obyczaj, ale wykształconego, głoszącego potrzebę reform, zainteresowanego polityką, patrioty.
Piętnowano nie tylko fanatyczne przywiązanie do tradycji, ale i bezkrytyczne, ślepe uleganie modom – zwłaszcza modzie francuskiej, której jednym ze skutków było zanieczyszczanie języka polskiego niepotrzebnymi, francuskimi wtrętami.
Rozwiń:
- Fanatycy francuskiej mody to bohaterka Żony modnej Krasickiego i Szarmancki z Powrotu posła. Ukazani są jako materialiści, cyniczni i płytcy pozerzy. Są efektowni, ale nic sobą nie reprezentują poza pewną towarzyską ogładą i bardzo powierzchowną wiedzą.
- Wady Sarmatów to pijaństwo, samowola i bezkrytycyzm wobec siebie (Pijaństwo), przekonanie o wyższości tego stanu nad innymi (błędne) i braki w edukacji (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki), niechęć do nauki i książek (Chudy literat).
- Szczególnie ostro atakowano brak kultury politycznej i zasadę liberum veto (Powrót posła).
Zakończ:
Znajdziemy jednakże utwory, w których wartości ziemiańskie ukazane są jako piękne i szlachetne – np. poemat Sofiówka Stanisława Trembeckiego.
.
Najważniejsze teksty:
- Pijaństwo i Żona modna Ignacego Krasickiego,
- Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza,
- Chudy literat Adama Naruszewicza,
- Przestrogi dla Polski Stanisława Staszica,
- Fircyk w zalotach Franciszka Zabłockiego.
Zobacz: