Edward Stachura
Sanctus
Święty święty święty – blask kłujący oczy
Święta święta święta – ziemia co nas nosi
Święty kurz na drodze
Święty kij przy nodze
Święte krople potu
Święty kamień w polu
Przysiądź na nim, panie
Święty promyk rosy
Święte wędrowanie
Święty chleb – chleba łamanie
Święta sól – solą witanie
Święta cisza, święty śpiew
Znojny łomot prawych serc
Słupy oczu zapatrzonych
Bicie powiek zadziwionych
Święty ruch i drobne stopy
Święta święta święta – ziemia co nas nosi
Słońce i ludny niebieski zwierzyniec
Baran, Lew, Skorpion i Ryby sferyczne
Droga Mleczna, Obłok Magellana
Meteory, gwiazda przedporanna
Saturn i Saturna dziwów wieniec
Trzy pierścienie i księżyców dziewięć
Neptun, Pluton, Uran, Mars, Merkury, Jowisz
Święty chleb – chleba łamanie
Święta sól – solą witanie
Święta cisza, święty śpiew
Znojny łomot prawych serc
Słupy oczu zapatrzonych
Bicie powiek zadziwionych
Święty ruch i drobne stopy
Święta święta święta – Ziemio co nas nosisz
Obrazem jakiego trybu życia i jakiej postawy jest powyższy wiersz?
Ten utwór jest obrazem życia wędrowca podziwiającego przemierzany świat, wpatrującego się w niebo, które ma nad głową.
Jest to też pochwała postawy ubóstwa. Mowa o wędrowaniu wśród kurzu z kijem przy nodze, a więc pieszo w ubogim odzieniu. Na pewno nie chodzi o podróż luksusowym samochodem ani samolotem.
Jakie są atrybuty wędrowca wymienione w utworze?
Kij przy nodze.
Jakie elementy krajobrazu zostają opisane w wierszu?
Kamień przydrożny, kurz przy drodze, gwiazdy na niebie.
O jakich zwyczajach wspomina się w tekście?
Łamanie chleba i powitanie solą.
Jakie postawy propaguje utwór?
Ideę wiecznej wędrówki, ubóstwa, dzielenia się z innymi, wspólnoty, skromności, pokory oraz gościnności.
Czyje poglądy przypomina postawa propagowana w wierszu?
Poglądy świętego Franciszka, Biedaczyny z Asyżu, przejętego ewangelicznymi ideałami miłości i ubóstwa.
Co znaczy łaciński tytuł wiersza?
Sanctus, czyli święty. Jest to też nazwa modlitwy (Święty, święty, święty) odmawianej jako stała część mszy w różnych Kościołach chrześcijańskich. Jest to hymn pochwalny o Panu Zastępów odmawiany w stałym miejscu mszy po prefacji.
Jaki wymiar nadaje ta stylizacja wędrówce?
Wymiar świętości. Wędrówka wydaje się uświęcona, święta. Jest celem życia, czymś bardzo istotnym i doniosłym. Taki zresztą wymiar miała też dla autora wiersza Stachury (Steda), który z wędrowania uczynił niemalże swą ideologię.
Jaki efekt to daje?
Efekt kontrastu i zaskoczenia czytelnika. Słowo „święty” kojarzy się z czymś ważnym i wzniosłym, ze sferą sacrum. Wymienione wcześniej wyrazy ze sferą profanum, sferą ziemską, wręcz przyziemną, sferą codzienności.
Z jakimi wyrazami zestawione zostaje słowo „święty”?
Z kijem przy nodze, kurzem przy drodze, kroplami potu, a więc wyrazami oznaczającymi bardzo przyziemne, raczej okrywane pogardą lub choćby przemilczeniem rzeczy i zjawiska.
Na co stylizowany jest ten utwór? Jakie elementy tej stylizacji w nim znajdujesz?
Jest stylizowany na część mszy. Zresztą utwór ten należy do cyklu Edwarda Stachury Missa pagana, czyli… Msza pogańska.
Elementem tej stylizacji jest powtarzanie słowa „święty”, zupełnie jak w części katolickiej mszy, a także łacińskie słowo w tytule „sanctus”.
Określenie chleba łamanie to też przykład stylizacji biblijnej (w tym przypadku na styl Ewangelii).
Czy ten wiersz ma wymiar religijny?
Nie, ani raz nie pada w nim słowo „Bóg”. Religią jest tu nie chrześcijaństwo, lecz wędrówka. Ale środki są zaczerpnięte z katolickiej mszy.
Jaką wobec tego wymowę ma wiersz?
Uświęca on wędrówkę i wszelkie postawy związane z wędrowaniem, codzienne czynności. Czyni z wędrowania ideologię życiową, może nawet religię, a na pewno sens życia.
Praca domowa
1. Wypisz z wiersza metafory i neologizmy.
Metafory
Słupy oczu zapatrzonych
Bicie powiek zadziwionych
Neologizm
Gwiazda przedporanna
2. Wypisz epitety z pierwszej strofy wiersza.
Epitety
Święty kurz
Święty kij
Święte krople
krople potu
Święty kamień
Święty promyk
promyk rosy
Święte wędrowanie
3. Wypisz kilka synonimów słowa „wędrowiec”. Czym się różnią od niego w swej wymowie?
Wędrujący
Chyba najbliższe znaczeniowo wędrowcowi, ale aż tak nie podkreśla tego, że wędrówka jest stałym zajęciem tej osoby.
Podróżnik
Właściwie oznacza kogoś, kto nie wędruje pieszo, przemierza raczej duże odległości, bardziej zawodowo niż rekreacyjnie.
Pielgrzym
Słowo to może oznaczać pątnika, kogoś, kto odbywa pielgrzymkę, czyli podróż o celu religijnym, może to też być patetyczne określeniem wędrowca, zwłaszcza emigranta w romantyzmie.
4. Wypisz z wiersza kilka rymów dokładnych i kilka niedokładnych.
Rymy dokładne
drodze – nodze
panie – wędrowanie
łamanie – witanie
Rymy niedokładne
oczy – nosi
potu – polu
stopy – nosi
śpiew – serc
Zobacz:
Jakich wartości trzeba się trzymać w życiu? (po lekturze Prefacji Edwarda Stachury)