Modernizm to epoka niezwykle istotna dla kształtu całej dwudziestowiecznej kultury. W Europie jej początek to lata sześćdziesiąte XIX w. – w 1857 r. we Francji ukazują się Kwiaty zła Baudelaire’a, uważane za najwcześniejszy utwór literatury modernistycznej, a końcem epoki ogłoszono początek wieku XX, ewentualnie wybuch I wojny światowej.
- Modernizm jako wielki ruch artystyczny trwa jeszcze długo. Niemal cała literatura dwudziestolecia międzywojennego to seria kolejnych dokonań. Modernizm to literacka realizacja postulatu nowości i odkrywczości, wynikająca ze świadomości, że to, co już w sztuce było, jest przeszłością i przeżytkiem.
- Zadaniem twórcy modernistycznego jest tworzenie nowych form wyrazu, nowych stylów, poetyk i technik twórczych. Dlatego powstają nowe prądy artystyczne – początek wieku XX określany jest czasem jako epoka „-izmów”. Każdy wielki twórca pierwszej połowy XX w. sam wypracowuje swoją technikę wyrazu, nie podporządkowując się żadnym ogólnie przyjętym normom i formom. A to dlatego, że takich powszechnych form i norm już nie ma. Ich miejsce zajęła jedyna i wszechpotężna wówczas norma – nakazująca zrywać z normami!
Społeczną i kulturową atmosferę przełomu wieków świetnie opisują dwa francuskie terminy: belle époque [wymawiaj: bel epok] i fin de siècle [wymawiaj: fę de sjekl] – podkreślając dwoistość owych czasów: piękna epoka i koniec wieku. Rozkwit i schyłek.
- Świetna sytuacja ówczesnej światowej gospodarki sprzyja wzrostowi dobrobytu społecznego, coraz bardziej dostępna staje się edukacja. Rozwija się sztuka użytkowa – funkcjonalne i piękne stają się najzwyklejsze przedmioty.
- Pojawiają się nowe wynalazki – wcześniejsze zaczynają być teraz powszechnie używane. W roku 1910 mieszkania w większych miastach zostają oświetlone elektrycznie. Ich mieszkańcy posługują się telefonem, na ulicach pojawiają się samochody, a list wysłany w obrębie jednego miasta najzwyklejszą pocztą dochodzi do adresata w kilka godzin.
- Równocześnie, ze względu na narastanie napięcia w stosunkach międzynarodowych, mocarstwa zbroją się jak szalone i tworzą dwa sojusznicze bloki wrogo do siebie nastawione. Do pierwszego z nich należą Austro-Węgry, Niemcy i Włochy, do drugiego – Francja, Wielka Brytania i Rosja. Do głosu dochodzą anarchizm i komunizm. Nad Europą wisi widmo rewolucji, które w swej najpełniejszej postaci ukaże się w Rosji w roku 1917.
- Całą niemal sferę idei i sztuki przenika świadomość kryzysu kulturowego. Pojawiają się głosy o ostatecznym przesyceniu i upadku cywilizacji europejskiej, coraz silniejsze staje się przekonanie o wyczerpaniu się możliwości duchowego rozwoju ludzkości. I rzeczywiście, dziewiętnastowieczne wzorce sztuki ulegają wyczerpaniu – coraz wyraźniejsza jest potrzeba czegoś zupełnie nowego…
Jak to się stało?
Druga połowa wieku XIX to:
- wzrost liczebności ludzi,
- ogromny postęp techniczny (kolej, parostatki, telefon, elektryczność),
- rozwój kapitalizmu – przemysłu i miast.
W tej sytuacji młode pokolenie poczuło zagrożenie indywidualności jednostki ludzkiej. Bo: ludzie pracują masowo w wielkich fabrykach, w identycznych „fabrycznych” ubraniach, korzystają z taniej, masowej informacji, w dodatku osiągnięcia naukowe udowadniają zwykłość, a nie cudowność człowieka! Zatopienie wśród tłumu przynosi poczucie niepewności i przeciętności. Przy tym zbliża się koniec stulecia, a to zawsze oznacza lęki, przepowiednie, obawy…
I w tej atmosferze rodzi się właśnie dekadentyzm. Dekadentyzm to prąd duchowy końca wieku XIX, który ogarnął rzesze młodych ludzi. Oznaczał pesymistyczną, indywidualistyczną postawę człowieka, poczucie bierności, słabości, buntu przeciw mieszczaństwu. Nazwa wzięła się z cytatu Paula Verlaine’a: „Jam Cesarstwo u schyłku wielkiego konania” (franc. decadence – schyłek).
Zobacz:
Omów charakter, styl i założenia epoki modernizmu w Europie.
https://aleklasa.pl/liceum/c335-wiedza-w-tabelach/oswiecenie-tabela-4