Tadeusz Konwicki
Jeszcze jeden twórca z szeregu „wieszczów związanych z Litwą”, tam upatrujących arkadię dzieciństwa, tęskniących do litewskich pejzaży. To ważna postać współczesnej polskiej kultury: jest pisarzem, był dziennikarzem, jest wybitnym reżyserem filmowym. Debiutował w czasach powojennego entuzjazmu, jego pierwsze powieści – np. Przy budowie lub Władza – realizowały założenia socrealizmu. Wkrótce jednak Konwicki stał się jednym z najbardziej opozycyjnych pisarzy, a Mała apokalipsa była swego czasu pierwszym tytułem literatury drugiego obiegu. Jest Konwicki twórcą prozy oryginalnej, nowatorskiej. Jego powieści wypełnia specyficzna atmosfera, może nieco męcząca – z pogranicza snu lub utraconej pamięci, natychmiast rozpoznawalna dla czytelników.
Wśród cech tej prozy wyróżniamy:
- Typ bohatera: everyman, często dotknięty amnezją, inteligent w średnim wieku, o przeciętnej twarzy i zwykłym życiu.
- Motyw podróży i poszukiwania – często organizuje losy bohatera.
- Poetyka snu – metodą kształtowania świata przedstawionego.
- Miasto lub litewskie pejzaże – jako przestrzenie powieści.
- Retrospekcje, technika wielu wariantów i nakładania przestrzeni w organizowaniu świata powieści (kolaż).
Powieści Konwickiego:
- Przy budowie
- Sennik współczesny
- Wniebowstąpienie
- Zwierzoczłekoupiór
- Bohiń
- Mała apokalipsa
- Kompleks polski
Filmy:
- Ostatni dzień lata
- Zaduszki
- Salto
- Jak daleko stąd, jak blisko
- Dolina Issy
- Lawa
Zaprezentuj sylwetkę twórczą i najistotniejsze motywy tematyczne twórczości Tadeusza Konwickiego
Marek Hłasko
Marek Hłasko żył krótko – trzydzieści pięć lat, zmarł nagle – mówiono o samobójstwie. Ostatnich jedenaście lat życia spędził poza granicami ojczyzny, do której nie mógł powrócić.
- Dokonał w swojej prozie swoistego przewrotu: w przeciwieństwie do współczesnej literatury ukazującej radosną i utopijną baśń socrealizmu – Hłasko pokazał czarną, pesymistyczną rzeczywistość.
- Symbolizuje typ polskiego buntownika, człowieka – legendy, wzmocnionej tragiczną śmiercią pisarza. Jego opowiadania nie wzbudzają już takich emocji jak niegdyś, gdy mówiły brutalne prawdy o niby-pięknym świecie. Przeciwnie, dostrzegamy przerysowanie w drugą stronę. Sceny niemal kiczowate, powtarzalne schematy i ograne chwyty fabularne. Ale… Wciąż jest to proza czytana z zapałem, dzięki niej w naszej literaturze pokazano beznadziejność życia w PRL, otępienie społeczeństwa, pustkę ideologii, nędzę zarówno materialną, jak i moralną.
- Hłasko podejmuje temat miasta (opisuje „niskie” sfery: knajpy, miasto nocą, lumpenproletariat), miłości – bez szans na szczęście, zawsze przegranej w złym świecie, marzeń i złudzeń ludzkich skazanych na klęskę.
- Proza Hłaski jest odrębną wartością współczesnej literatury również ze względów kompozycyjnych:
- Wzorem dla Hłaski była twórczość Hemingwya: behawioryzm w prezentacji postaci, bogactwo dialogów krótkich, wartkich, często brutalnych. „Amerykanizacja” prozy była jednym z zarzutów stawianych pisarzowi, ale też głównym powodem poczytności jego utworów.
- Bohater Hłaski („Hłaskower”) jest samotny, na pozór brutalny, twardy, zamknięty w sobie. Jego przeszłość kryje ponurą tajemnicę, jego nadzieje na przyszłość są bez szans – jest jednostką wyobcowaną ze społeczności i przegrywa z jej siłą.
- Kobieta w prozie Hłaski to femme fatale – istota fałszywa, niszcząca prawdziwe uczucie, ma także dwuznaczną przeszłość. Bohaterki pozytywne próbują walczyć z rzeczywistością – ich działania skazane są jednak na niepowodzenie.
Twórczość Marka Hłaski:
- Pierwszy krok w chmurach
- Ósmy dzień tygodnia
- Głupcy wierzą w poranek
- Cmentarze
- Amor nie przyszedł dziś wieczorem
- Drugie zabicie psa
- Opowiem wam o Ester
- Piękni dwudziestoletni
- Palcie ryż każdego dnia
Sławomir Mrożek
Znany głównie jako dramaturg, jest przecież autorem lubianych opowiadań oraz rysunków. Mrożek zajął w naszej literaturze miejsce prześmiewcy wykpiwającego realia świata. Świata pełnego absurdów – żył w Polsce socjalistycznej. Jego myśl wykracza jednak poza tematy polityczne. W tym prawdopodobnie tkwi wartość jego utworów: są odpowiedzią na pytania stawiane przez własne czasy, ale są też uniwersalnymi rozprawami o człowieku.
Co cechuje twórczość Sławomira Mrożka:
- Specyficzny humor i ironia w obnażaniu absurdów rzeczywistości.
- Materią utworów często bywa groteska i parodia.
- Parodią pisarz posługuje się też w sferze języka – wykpiwając schematy mowy.
- Ujawnia kontrasty, zestawiając rzeczywistość z głoszonymi ideologiami.
- Bohater Mrożka jest wyobcowany, samotny, postawiony wobec absurdów rzeczywistości, z którą próbuje walczyć – i przegrywa.
Utwory Sławomira Mrożka:
- Półpancerze praktyczne
- Słoń
- Polska w obrazach
- Wesele w Atomicach
- Moniza Clavier
- Tango
- Męczeństwo Piotra O’Heya
- Policja
- Emigranci
- Ambasador
Zobacz: