„Zobaczyć świat inaczej” – kto wie, czy to hasło nie definiuje przewrotu w sztuce nowej epoki. Oczywiście, taki pogląd wynika z przemian techniczno-filozoficznych w nowym, powojennym świecie, z osiągnięć nauki i filozofii. Jeśli fizyka wkroczyła w głąb materii i rozbiła atom – dlaczego nie rozbić dawnych kanonów sztuki, ujrzeć i przedstawić świat inaczej? Nie naśladować świata, lecz czerpać z bogactwa jego elementów i konstruować go na nowo!
Artyści nowej epoki sformułowali kilka niezwykle cennych zasad sztuki:
Sztuką jest wszystko, co wyraża uczucie lub widzenie świata. Może to być sztuka plemion afrykańskich lub dzieci, a nawet obłąkanych.
Nie ma jedynego, ustalonego raz na zawsze kanonu piękna.
Konstrukcja i montaż – to pojęcia, które określają nową sztukę. Atelier artysty jest czymś na kształt laboratorium. Stare zasady perspektywy i przestrzeni trzeba odrzucić – świat dostarcza materii, a twórca buduje świat na nowo, według swojej koncepcji. I tak główne innowacje sztuki epoki dwudziestolecia to:
- abstrakcjonizm (oderwanie od rzeczywistości, odwrót od jej imitowania i naśladowania),
- kubizm – i jego twórca Pablo Picasso, który naturalne kształty sprowadził do form geometrycznych (kub – kostka, sześcian),
- surrealizm – czyli nadrealizm, kierunek, który uwalnia wyobraźnię artysty od nakazów, pozwala eksponować sen, wizje, głębsze pokłady psychiki ludzkiej.
Ważne nazwiska, ważne dzieła…
- Pablo Picasso to niewątpliwie najważniejsze nazwisko reprezentujące kubizm. To on odkrył i ujrzał świat inaczej – i utrwalił go na płótnach. Inaczej – to znaczy w prostych formach geometrycznych, do których można sprowadzić każdą postać, każdy kształt. Postrzeganie drzewa jako prostokąta, góry jako trójkąta nie jest bliskie naturze, nie jest też odwzorowaniem rzeczywistości – ale jest poszukiwaniem istoty rzeczy wspólnej wszelkim elementom życia naszej planety. Picasso odkrywa ich strukturę, szkielet, zagląda do wnętrza postaci i przedmiotów. Kubizm stanie się wkrótce rewolucją w sztuce, a Picasso sławnym i bardzo bogatym twórcą.
Warto zobaczyć Panny z Awinionu – pierwszy kubistyczny obraz Picassa. Przedstawia obrazek z domu publicznego i rozebrane prostytutki. Rozczaruje się jednak ten, kto pospieszy szukać tam aktów lub nieprzyzwoitej golizny. Plątanina trójkątów, trapezów, ostrych nosów – a jednak parada ciał kobiecych.
- Salvador Dali jest głównym przedstawicielem surrealizmu – wizje senne i halucynacje wypełniają przestrzeń jego płócien. Postacie przyjmują monstrualne kształty, przedmioty odkształcają się jak w marzeniu sennym.
Warto zobaczyć jego obraz pt. Uporczywość pamięci, z charakterystycznymi zegarami przypominającymi zwiędłe liście. Płonąca żyrafa stanie się inspiracją dla turpistycznego, okrutnego wiersza naszego poety Stanisława Grochowiaka.
Salvador Dali był postacią kontrowersyjną – nie potępił bowiem działań Hitlera podczas II wojny światowej, co wzburzyło środowisko artystyczne (Picasso zamknął się na przykład na czas wojny w swojej pracowni przy Grands-Augustius). Niemniej Salvador Dali, który od roku 1940 zamieszkał na stałe w Stanach Zjednoczonych, odniósł wielki sukces i zapisał się w historii jako jeden z największych artystów XX wieku.
Uwaga! Surrealizm jest konsekwencją realizacji psychoanalizy w literaturze i sztuce. Surrealiści zapragną utrwalić sen, wizję, halucynację – będą je malować lub rekonstruować słowem. Odkrywając podświadomość, stworzył Freud nowe przestrzenie dla artystów wszelkich dziedzin – ale zdegradował rozum, świadomość i logikę myśli.
Zobacz:
Wymień i krótko scharakteryzuj tendencje w filozofii Europy XX-lecia międzywojennego.