Najważniejsi twórcy
- Wergiliusz, autor słynnej Eneidy, epopei napisanej na wzór eposów Homera, ukazującej wędrówkę Eneasza.
- Horacy, najsławniejszy poeta Rzymu, do twórczości którego nawiązywali późniejsi twórcy wielu krajów, w tym także Polski.
- Owidiusz – twórca dzieła pt. Metamorfozy, a także Sztuki kochania.
- Lukrecjusz – poeta – filozof, autor poematu O naturze wszechrzeczy.
- Katullus – autor miłosnych wierszy adresowanych do ukochanej Lesbii.
Wergiliusz
- Żył za czasów Oktawiana Augusta.
- To Eneida (chociaż jej nie dokończył) przyniosła mu największą sławę, czasem był nazywany największym poetą starożytności.
- Wergiliusz napisał także Bukoliki (inaczej Eklogi) – sielanki przedstawiające szczęśliwy żywot pasterzy w cudownej krainie Arkadii.
- Jest też autorem Georgik – poematu sławiącego pracę na roli i życie wiejskie – napisanego na życzenie samego cesarza.
- Wergiliusz był uznawany za autorytet już w średniowieczu! Jak „pogodzono” poganina z religią chrześcijańską? Stało się to między innymi za sprawą IV Eklogi. W niej właśnie zapowiada Wergiliusz nadejście złotego wieku po narodzinach Dziecka. Święty Augustyn zinterpretował to jako zapowiedź narodzin Chrystusa. Na dowód szacunku, jakim obdarzano Wergiliusza, można przytoczyć fakt, że to właśnie jego czyni swym przewodnikiem po piekle i czyśćcu Dante w Boskiej komedii. Bardzo poważano też rzymskiego wieszcza w polskim renesansie.
Horacy
Quintus Horatius Flaccus. Żył w ostatnim stuleciu p.n.e. i niedługo – bo od 65 do 8 roku p.n.e. Uznany za najwybitniejszego liryka Rzymu, był synem wyzwolonego niewolnika, a także podopiecznym Mecenasa, który zapewnił mu spokój bytowania i komfortowe warunki do pracy twórczej.
Najważniejsze dzieła:
- Sztuka poetycka – swoisty podręcznik poetyki, czyli sztuki tworzenia poezji;
- Carmina – pieśni, zbiór utworów poetyckich. Dziś zwane są odami. W nich zawarł Horacy refleksje filozoficzne i myśli o życiu.
Co w utworach Horacego jest ważne?
Słynny motyw poet nieśmiertelnego dzięki swojej sławie.
Zapamiętaj cytaty:
- Exegi monumentum aere perenius… – oznacza: „stawiam sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu”. Tak zaczyna się słynna oda Horacego, która podejmuje temat nieśmiertelności poety i poezji. Twórczość, poezja, dzieło życia daje poecie sławę i nieśmiertelność.
Motyw poety nieśmiertelnego jest ważny w literaturze – wyniósł profesję poetycką ponad zwykłą rzeczywistość, do tego pomysłu będą odwoływali się romantycy i w ogóle poeci wszech czasów. To od czasów Horacego poeta przestał być zwykłym gryzipiórkiem, a stał się kimś wyniesionym ponad prozaiczne tłumy. Aż dziw pomyśleć, że sam Horacy wziął się za pisanie dla… zarobku i wcale tego nie ukrywał.
- Non omnis moriar – brzmi słynny cytat, który oznacza: „nie wszystek umrę” – bo pozostanie po mnie sława i poezja.
Horacy zwraca uwagę na dwoistą naturę poety: śmiertelną i nieśmiertelną także w wielu innych utworach, np. w odzie „Niezwykłe i potężne uniosą nas skrzydła” mówi: „poeta ze dwojej złożony natury”, które to słowa znamy głównie dzięki przekładowi Jana Kochanowskiego.
Horacjańska teoria dotycząca poezji i poety wykuwa portret artysty, któremu talent zapewnia nieśmiertelność, który podobny jest do ptaka – obcy na ziemi, marzący o podniebnym locie. Bardzo to ważne, bo kontynuatorami takiej wizji artysty będą romantycy i moderniści.
- W swoich carminach (pieśniach) wyznawał Horacy filozofię umiaru oraz „złotego środka”, czyli z obu nurtów, stoicyzmu i epikureizmu, brał to, co wydawało mu się cenne. Propaguje on hasło „carpe diem” charakterystyczne dla epikurejczyków – chwytaj dzień, bo życie jest ulotne.
Ale też – poeta nawołuje, by cieszyć się zwykłym życiem. - Tworzył poezję patriotyczną – to on napisał: „Dulce et decorum est pro patria mori” – „Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę”.
Myśl Horacego
- Uważał, że w sztuce najważniejsza jest jasność przekazu, prostota, umiar, harmonia.
- Poeta potrafił pogodzić w swojej refleksji myśl epikurejską ze stoicyzmem.
W swoich carminach (pieśniach) wyznawał Horacy filozofię umiaru oraz złotego środka, czyli z obu nurtów, stoicyzmu i epikureizmu, brał to, co wydawało mu się cenne. Propaguje on hasło „carpe diem” charakterystyczne dla epikurejczyków.
- Wyznaje także stoicką zasadę okazywania w nieszczęściu równowagi ducha.
- Świat poetycki Horacego to pogodna arkadia, jest pełen spokoju i szczęścia. Według Horacego trzeba cieszyć się tym, co jest, wartością w życiu jest rozum, zdrowie, łagodna starość.
- Do jego filozofii należy optymistyczna postawa nihil desperandum – nigdy nie trać nadziei. Fortuna jest zmienna – złe czasy zapowiadają dobre.
Myśl Horacego:
Stoicyzm, bo:
|
Epikureizm, bo:
|
wszystko to CNOTA
Eneida opiewa dzieje Eneasza, który ucieka z płonącej Troi, wynosi z niej własnego ojca i wyrusza na tułaczą wędrówkę. Po drodze trafia do królowej Dydony, która odda mu swoje uczucia. Niestety! Eneasz został przeznaczony do wyższych celów – ma założyć Rzym, i dokona tego. Jako wzór postawy patriotycznej – porzuci Dydonę i dotrze do Italii, da początek narodowi rzymskiemu.
Poezja Horacego
- Z poezji Horacego emanuje filozofia ładu i harmonii, złotego środka, którego poszukuje on pomiędzy różnymi systemami filozoficznymi.
- Głosi epikurejskie carpe diem, ale także stoicką zasadę zachowania równowagi ducha, spokoju w obliczu nieszczęść.
- Świat Horacego to świat arkadyjski, wypełniony szczęściem i spokojem, poeta – to człowiek wyróżniony, jego sława zapewni mu nieśmiertelność.
Wielbicielem i tłumaczem poezji Horacego był Jan Kochanowski.
Zapamiętaj!
- Marek Tuliusz Cycero – słynny mówca, który w swoich oracjach i listach stworzył typ łaciny klasycznej.
- Juliusz Cezar – wielki polityk, ale też autor pamiętników, w których opisuje m.in. podbój Gallów.
- Inni historycy:
- Liwiusz (Dzieje Rzymu od założenia miasta),
- Tacyt (Dzieje, Roczniki), Swetoniusz (Żywoty cezarów).
- Komediopisarze:
- Plaut
- Terencjusz (z jego komedii pochodzą słynne słowa: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”).
Zobacz: