Nie będziemy obłudnie głosić, że lektura homeryckich heksametrów jest pasjonującym zajęciem współczesnego młodzieńca. Ale coś w tym jest, że przez tyle wieków dzieło w pewien sposób żyje, że wciąż jest ważne dla ludzkości. Być może dzieje się tak ze względu na:
-
Humanistyczny wymiar przesłania epopei.
Tak – badacze Iliady znajdują tam głównie wartości etyczne. Homer, owszem, chciał zapisać dzieje wojny sprzed stuleci, ale wojna ta staje się tłem rozważań moralnych, ukazania konfliktów i uczuć ludzkich. Wiele scen cierpienia i śmierci ukazuje zło wojny! Dalej: przeciwnicy wojenni nie żywią do siebie nienawiści, w końcu wyrzekają się jej, czego dowodem jest decyzja Achillesa dotycząca zwłok Hektora. Homer zatem wskazuje, że gniew i nienawiść nie są wartościami godnymi człowieka. A przecież, choć poświęcone wojnie trojańskiej, zaczynają się homerowe strofy: „Gniew, bogini opiewaj, Achilla syna Peleusa”, a więc gniew, jego skutki, wojnę i współczucie dla człowieka.
-
Rejestrację greckiego świata w eposie Homera.
Dzięki szczegółowym opisom wkradamy się do świata sprzed tylu stuleci. Dlatego przywołuje się często opisy tarczy Achillesa, bo ozdabiają ją obrazy wojny i pokoju – na przykład żniw. Jak ważny był obowiązek gościnności – widzimy po skutkach czynu Parysa, który pogwałcił gościnność Menelaosa i porwał Helenę. Poznajemy broń i jadło wojowników, ich obyczaje i wartości.
-
Zarysowanie postaw, uczuć i właśnie wartości,
które są również współczesne i prawdopodobnie zawsze będą. Można powiedzieć, że Homer uwiecznia archetypy, stałe wzorce zachowań, a my ze zdziwieniem widzimy, że nic się nie zmieniło: nienawiść wciąż ta sama, podobnie ból ojcowski po stracie syna, zazdrość o ukochaną kobietę, gniew i zemsta za utratę honoru, walka o władzę itd. Nieraz w późniejszej literaturze odnajdziemy cień tych postaw, pisarze specjalnie kształtują tak postacie i sytuacje, będziemy nawet nazywać to mitologizacją – np. w Chłopach Władysława Reymonta.
-
Wzorzec gatunkowy,
jakim stały się eposy Homera. Na długie wieki stanie się on panującym wzorcem epickim, kontynuatorzy, wierni ustaleniom Homera, zaczynać będą od inwokacji, rozbudowywać rozlewne opisy, pracować nad ekspresją scen batalistycznych. Nawet powieść, która w gruncie rzeczy zepchnie epos do lamusa, przejmie z niego wiele cech. Dlatego należy dobrze poznać punkt wyjścia.
Zobacz:
Jakie jest przesłanie Iliady i jakie są jej najważniejsze wartości?
Z jakiego mitu wywodzi się Iliada i jakich wydarzeń dotyczy?