Biblia jako księga o miłości i cierpieniu. Między Pieśnią nad Pieśniami a Księgą Hioba.
Przewodnim tematem Pisma Świętego jest relacja człowieka do Boga. Biblia próbuje odpowiedzieć na podstawowe pytania: jaki jest sens naszego istnienia, dlaczego człowiek musi cierpieć, czym jest miłość? Zagadnienia te najpełniej zostały poruszone w Pieśni nad Pieśniami i Księdze Hioba.
Analiza tematu
Propozycje wstępu
Możliwość 1
Zastanów się nad tym, jak Biblia ukazuje miłość i cierpienie. Zauważ, że są to „stany ducha” zupełnie sobie przeciwne, choć niewykluczające się. Miłość często związana jest z cierpieniem – największy ból może zadać nam osoba, którą kochamy. Miłość między Bogiem a człowiekiem jest połączeniem uczucia ludzkiego z uczuciem Boskim. Oblubieniec pożąda Oblubienicy (Pieśń nad Pieśniami), tak jak dusza pragnie Boga. Cierpienie jest w Biblii nieodmiennie związane z wystawianiem człowieka na próbę – Bóg sprawdza, czy człowiek jest godzien Jego miłości, czy uczucie się w nim tlące jest na tyle silne, że może wytrzymać ból, strach i cierpienie – nawet zadane niesprawiedliwie!
Możliwość 2
Na wstępie spróbuj określić relację człowieka do Boga, widoczną w Starym Testamencie. Zadaj sobie pytanie: kim jest człowiek dla Boga i tym samym: kim jest Bóg dla człowieka? Zwróć uwagę na ciążące na człowieku brzemię grzechu pierworodnego – od czasu wygnania z raju Adama i Ewy człowiek jest skazany na życie w grzechu i doświadczanie trudów ziemskiego życia. Cierpienie jest więc – według Biblii – niejako wpisane w ludzką egzystencję. Jahwe – Bóg Starego Testamentu – to surowy i wymagający bezwarunkowego oddania „władca”, nieznoszący sprzeciwu i karzący srogo nieposłuszeństwo. Dla Izraelitów prawdziwą mądrością było zaufanie Bogu i postępowanie zgodnie z Jego wolą.
Propozycje rozwinięcia
Możliwość 1
W rozwinięciu pracy możesz kontynuować rozważania na temat relacji: Bóg – człowiek. Powiedz, że jej podstawowymi elementami są: miłość, oddanie i zaufanie. Zauważ, że Pieśń nad Pieśniami – opowiadająca o radosnej i spontanicznej miłości człowieka do Boga nie stoi wcale w sprzeczności z Księgą Hioba – mówiącą o niezawinionym cierpieniu człowieka, wywołanym przez Pana. Bóg kochał Hioba, pomimo tego, że okrutnie go doświadczył, Hiob zaś nie przestał miłować Pana – nawet, kiedy Ten zabrał mu wszystko. Do Księgi Hioba odnoszą się słowa Pieśni…, mówiące: miłość jest mocna jak śmierć. Postaw tezę mówiącą, że: Stary Testament uczy wytrzymałości, siły i bycia niezłomnym w wierze. Miłość nie oznacza samych przyjemnych i łatwych chwil – to uczucie, które powinno wytrzymać wszystko i nie gasnąć nawet w najtrudniejszych momentach. Pieśń nad Pieśniami opowiada o intymnym związku duszy ze Stwórcą, a Księga Hioba o tym, jak to uczucie należy szanować i pielęgnować. Oblubieniec połączony został z Oblubienicą na zawsze, na dobre i na złe. Możesz więc powiedzieć, że Księga Hioba jest historią o potędze miłości.
Zwróć uwagę na różnice między wizerunkami Boga w Starym i Nowym Testamencie. Bóg starotestamentowy jest surowy i niedostępny, łatwo wpada w gniew i karze przewinienia swoich wiernych. Bóg z Nowego Testamentu, Bóg chrześcijański nie wystawiłby już Hioba na tak ciężką próbę – Jego „dewizą” jest cierpliwość i wyrozumiałość, zasada „drugiej szansy”. Nowotestamentowy związek z Bogiem nie jest już okupiony cierpieniem i poświęceniem – najlepiej obrazuje to przypowieść o synu marnotrawnym. Bóg jako dobry ojciec jest w stanie wybaczyć wszystko swoim dzieciom, także wstąpienie na złą drogę. W Starym Testamencie doświadczał sprawiedliwych i tych, którzy mu dobrze służyli, w Nowym Testamencie okazuje miłosierdzie nawet grzesznikom.
Możliwość 2
Rozwinięcie pracy zacznij od postawienia tezy: życie ziemskie człowieka jest według Starego Testamentu „sprawdzianem” – trudnym testem miłości do Boga i udowadnianiem Mu swojej gorliwości w wierze. Bóg lubił wystawiać swoich wyznawców na próbę. Przywołaj historię Abrahama, któremu Pan kazał złożyć w ofierze ukochanego syna Izaaka. Starzec nie sprzeciwił się temu straszliwemu żądaniu, był gotów zabić syna, wierzył, że Boski nakaz był słuszny. Jahwe w ostatniej chwili, kiedy Abraham już wznosił nóż ofiarny, odwołał wyrok. Był pewien swojego sługi. Podobnie uczynił także z Hiobem – wystawiając go na próbę „totalną” – zabrał mu wszystko – bliskich, bogactwo, zdrowie. Hiob jednak udowodnił swoją niezłomność i skłonność do poświęcenia, cierpliwie zniósł wszystkie męki, jakie zesłał na niego Pan. Możesz zacytować jego słowa, które wypowiada na wieść o utracie wszystkiego:
Nagi wyszedłem z łona matki
I nagi tam wrócę
Dał Pan i zabrał Pan.
Niech będzie imię Pańskie błogosławione.
Abraham i Hiob okazali się być godni miłości Bożej, dlatego Bóg zawarł z nimi przymierze, ważne także dla ich potomków. Stary Testament uczy, że na Boską przychylność trzeba zasłużyć, Pan będzie cię kochał tym mocniej, im więcej przelejesz dla niego krwi. Ciekawą myśl, którą możesz wykorzystać, wypowiada przyjaciel Hioba Elihu: Bóg każe sprawiedliwemu cierpieć, aby go oczyścić i wychować.
Poświęć także uwagę słowom innych przyjaciół Hioba: nie są oni w stanie zrozumieć, że Hiob nie zasłużył na to, co go spotkało, za wszelką cenę starają się mu udowodnić, że musiał zgrzeszyć. Zwróć także uwagę na polemiczny charakter Księgi Hioba. W tekście odnajdziemy także protest przeciwko niezasłużonemu cierpieniu. Zastanów się, czy Hioba nie spotykają nieszczęścia tylko z powodu Boskiej zachcianki? Pan przecież zsyła na Hioba cierpienia z namowy szatana! Na koniec poświęć parę słów aktualnemu wymiarowi hiobowych cierpień. Czy tego biblijnego bohatera nie można utożsamić z każdym cierpiącym, a przynajmniej cierpiącym niewinnie również w naszych czasach?
Propozycje zakończenia
Możliwość 1
Zastanów się, czym dla Ciebie jest miłość i cierpienie oraz jak Ty sam widzisz ich związek. Pomyśl czy cierpienie może „przysłużyć” się jakoś człowiekowi? Wzbogacić go, nauczyć cierpliwości i wyrozumiałości. Być może nasze życie polega na pogodnym znoszeniu przeciwieństw losu i nigdy nie dowiemy się czym jest miłość jeśli nie poznamy smaku cierpienia.
Możliwość 2
Pomyśl, czy możliwe byłoby życie bez cierpienia? Czy wiedzielibyśmy wtedy, co to tak naprawdę jest szczęście? Być może Bóg zsyłał na ludzi nieszczęścia, aby ich wychować i nauczyć doceniać proste, ziemskie radości. A historia Hioba może być dla nas cennym, choć może niezbyt modnym, tego stanu rzeczy odzwierciedleniem.
Pożądanie Boga
Od Pieśni nad Pieśniami wywodzi się trwająca setki lat tradycja literacka. Miłość do Boga, przejawiająca się w fizycznym pożądaniu, widoczna jest w pismach mistyków: na przykład u świętej Teresy lub świętego Jana od Krzyża oraz w poezji i plastyce (np. Ekstaza świętej Teresy Berniniego) barokowej.
Tragizm Hioba
Możesz porównać Hioba do bohaterów tragicznych, znanych z tragedii antycznych. Jego cierpienie wynika także z „winy niezawinionej” – zbliżonej do greckiej hamartii. Został doświadczony za to, że był bezgranicznie oddany Bogu, nie popełnił przecież żadnego przewinienia. Jego los leżał całkowicie w rękach Boga, którego można by porównać do greckiego Fatum. Inny – czyli nietragiczny – jest oczywiście finał Hiobowej historii – Bóg w zamian za oddanie i wiarę, wszystko zwraca Hiobowi z nawiązką.
Przydatne sformułowania
- Bóg nie obdarza ludzi miłością za nic, często ceną Jego przychylności jest niezawinione cierpienie.
- Pragnienie kontaktu z Bogiem widoczne w: Pieśni nad Pieśniami można porównać do potrzeby fizycznego wręcz obcowania z ukochaną osobą.
- Od czasu wygnania Adama i Ewy z raju cierpienie stało się nieodłącznym składnikiem ludzkiego życia.
Zobacz:
Biblia jako księga o miłości i cierpieniu. Między Pieśnią nad Pieśniami a Księgą Hioba.
Pieśń nad Pieśniami – przykład miłosnej pieśni poetyckiej Starego Testamentu
Czy cierpienie ma sens? Odpowiedz na pytanie, odwołując się do postaci z Biblii i antyku
Scharakteryzuj Hioba na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Hioba