Na podstawie znajomości powieści Fiodora Dostojewskiego i lektury fragmentu omów motywy, które popchnęły Rodiona Raskolnikowa do zbrodni.
Co się zaś tyczy mego podziału ludzi na zwykłych i niezwykłych, zgadzam się, że jest on trochę dowolny, ale ja przecież nie obstaję przy ścisłych liczbach. Wierzę tylko w swoją myśl zasadniczą. Polega ona na tym, że ludzie podług prawa przyrody dzielą się ogólnie na dwie klasy: na klasę ludzi niższych, będących, że tak powiem, materiałem, który służy wyłącznie do wydawania na świat sobie podobnych, oraz na ludzi właściwych, to znaczy posiadających dar czy talent, który im pozwala wygłosić w swoim środowisku nowe słowo. Oczywiście podklas jest tu bez liku, ale znamiona wyróżniające obie klasy są dość ostre: klasa pierwsza, czyli materiał, to ogólnie biorąc ludzie z przyrodzenia zachowawczy, przykładni, ulegli i swą uległość miłujący. Uważam też, że powinni być ulegli, bo do tego są przeznaczeni i nie ma w tym nic zgoła, co by ich poniżało. Ludzie należący do drugiej klasy wszyscy przekraczają prawo, są burzycielami albo są do tego… skłonni, zależnie od uzdolnień. Przestępstwa tych ludzi, naturalnie, są względne i wielorakie; najczęściej domagają się oni w najróżnorodniejszych wystąpieniach zniszczenia istniejącego stanu w imię lepszego. Lecz jeśli takiemu człowiekowi dla ziszczenia jego idei wypadnie stąpać chociażby po trupach, przez krew, to sądzę, że może on wewnętrznie, w zgodzie z sumieniem, zezwolić sobie nawet na pochód poprzez krew, co zresztą zależy od tej idei i jej rozmiarów, proszę to sobie zakonotować. Tylko w tym znaczeniu mówię w swym artykule o ich prawach do zbrodni. (Bo jak pan pamięta zagailiśmy tę rozmowę od kwestii jurydycznej.) Ale powodów do wielkiego niepokoju nie ma: ogół prawie nigdy nie przyznaje im tego prawa, ścina ich i wiesza (mniej lub więcej) i w ten sposób całkiem słusznie wypełnia swe zachowawcze przeznaczenie, z zastrzeżeniem jednak, że w następnych generacjach tenże ogół wynosi tamtych ściętych na piedestał i otacza ich czcią (mniej lub więcej). Pierwsza klasa jest zawsze władczynią teraźniejszości, druga klasa – władczynią przyszłości. Pierwsi zachowują świat i pomnażają go liczebnie; drudzy pchają świat naprzód i kierują go ku oznaczonym celom. Jedni i drudzy mają zupełnie równe prawo istnieć. Słowem, u mnie wszyscy posiadają prawo równomocne, i… „vive la guerre éternelle”, aż do Nowego Jeruzalem, rzecz jasna.
1. Usytuuj dzieło w czasie i epoce
Najwybitniejsza powieść pisarza rosyjskiego ukazała się w roku 1887. Mieści się zatem w ramach czasowych realizmu, wykracza jednak poza tę konwencję. Nazywana jest powieścią polifoniczną.
2. Co musisz pamiętać o lekturze?
- Gatunek: polifoniczna powieść realistyczno-psychologiczna
- szczegółowy opis psychologiczny postaci
- dbałość o oddanie stanów psychicznych bohaterów przez opis ich rozmaitych – często mało zauważalnych lub nielogicznych – reakcji na nie
- wielogłosowość (polifonia) narracyjna – głos w powieści oddany jest samym postaciom, które poprzez swoje wypowiedzi prezentują określone postawy życiowe i światopoglądowe, biorąc jednocześnie na siebie ciężar narracji
Godion Romanycz Raskolnikow
- Jest dwudziestokilkuletnim studentem.
- Został zmuszony do przerwania nauki z powodów finansowych – braku pieniędzy na czesne.
- Żyje w skrajnej nędzy, mieszka w obskurnym pokoiku, chodzi obdarty, ma długi – w sumie niezbyt duże, ale absolutnie nie może ich spłacić.
- Jest bardzo zdolny i inteligentny.
- Zdaje sobie sprawę ze swoich możliwości intelektualnych.
- Jest rozczarowany społeczeństwem, w którym brak pieniędzy nie pozwala mu się realizować.
- Jest autorem artykułu w jednej z petersburskich gazet, gdzie dowodził, podpierając się przykładami biografii słynnych ludzi, że ludzkość dzieli się z grubsza na dwie kategorie: ludzi zwyczajnych i genialnych.
3. Co wyczytasz z przytoczonego tekstu?
Omów motywy, które popchnęły Rodiona Raskolnikowa do zbrodni
- Teoria Raskolnikowa:
- podział ludzi na zwykłych i niezwykłych
- niżsi są materiałem do wydawania na świat sobie podobnych
- ludzie właściwi są obdarzeni talentem, który pozwala dać im nowe słowo
- oni przekraczają prawo, są burzycielami, mają do tego skłonności w każdym razie
- usprawiedliwienie zbrodni dla ziszczenia idei
- pierwsza klasa: władczyni teraźniejszości, druga: władczyni przyszłości
- pierwsi zachowują świat i pomnażają go liczebnie, drudzy pchają świat do przodu
- po czym ich odróżniać? – zwykli ludzie nigdy nie posuwają się za daleko
- Raskolnikow daje przyzwolenie zbrodni popełnianej w imię wyższych celów. Za taki wyższy cel uważa na przykład rozwój wybitnej jednostki.
- Ostateczny bodziec do dokonania morderstwa stanowi dla niego wiadomość o planowanym małżeństwie siostry. Doskonale rozumie, że matka i siostra zaplanowały to małżeństwo tylko dla jego dobra, dlatego natychmiast podejmuje decyzję, że do tego nie dopuści.
- Chce się sprawdzić.
- Ma nadzieję okazać się człowiekiem wyższym.
- Skoro na serio wierzy w tę ideę i sam uważa się za ową jednostkę wybitną, Raskolnikow postanawia uczynić pierwszy istotny krok, mający w jego mniemaniu otworzyć mu drogę do dalszego rozwoju.
- Koniecznie podsumuj: jak mają się teorie Raskolnikowa do rzeczywistości? Bohater sam jest zaskoczony tym, że odczuwa wyrzuty sumienia.
Zobacz:
Czy Zbrodnię i karę Fiodora Dostojewskiego można nazwać powieścią polifoniczną?
Przedstaw postać Raskolnikowa – bohatera powieści Dostojewskiego Zbrodnia i kara
Sylwetka Soni Marmieładowej w kontekście problematyki Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego
Co to znaczy, że Zbrodnia i kara jest dziełem realizmu psychologicznego?
Zbrodnia i kara – Fiodor Dostojewski. Na czym polega uniwersalna wymowa powieści?