Henryk Sienkiewicz

Henryk Sienkiewicz jest jednym z czterech Polaków uhonorowanych literacką Nagrodą Nobla. Jego książki są tłumaczone na wiele języków i były wielokrotnie ekranizowane przez twórców polskich i zagranicznych. Niektórzy uważają go za jednego z naszych najlepszych pisarzy. Na Ogniem i mieczem, sfilmowaną przez Jerzego Hoffmana pierwszą część Trylogii Sienkiewicza, poszły do kin tłumy.

Jaka to epoka?

Pozytywizm. Przyjmuje się, że zaczął się po upadku powstania styczniowego i trwał do połowy lat 90. XIX w. Henryk Sienkiewicz, obok Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, jest jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu w Polsce.

Na tle epoki

Debiutanckie artykuły i nowele Sienkiewicza doskonale wpisywały się w nurt pozytywistyczny, który dominował w literaturze polskiej po powstaniu styczniowym. Podobnie jak Bolesław Prus czy Eliza Orzeszkowa w pierwszych utworach Sienkiewicz z upodobaniem i gorliwością młodego pozytywisty zajmował się problemami polskiego społeczeństwa. Szybko jednak okazało się, że to, co go naprawdę interesuje, to nie sprawy teraźniejsze, lecz opowiadanie o przeszłości. Sienkiewicz w swym poglądzie na literaturę różnił się zarówno od pozytywistów, jak i od pisarzy i poetów modernistycznych. Pozytywizm głosił kult racjonalizmu i nauki, literaturze zaś przypisywał rolę dydaktyczną. Modernizm przywracał wartość fantazji i uczuciu, kładąc nacisk przede wszystkim na indywidualne przeżycia i wrażenia jednostki. Sienkiewicz jednak nie pragnął wychowywać poprzez swoje dzieła, a modernizm zawsze krytykował, jako prąd szkodliwy etycznie i bezwartościowy. Pisarz uważał, że literatura powinna przede wszystkim podnosić na duchu i dawać dobrą rozrywkę czytelnikowi. Dlatego też jego dewizą stało się pisanie „ku pokrzepieniu serc”. Na tle epoki Sienkiewicz rysuje się zatem jako postać oryginalna w swym umiłowaniu przeszłości i powieści historycznej, która była wtedy gatunkiem zapomnianym i pogardzanym. Był on niewątpliwie jedynym pisarzem swojej epoki, który historii nie traktował jako pretekstu do analizowania współczesności, ale jako temat sam w sobie. Udało mu się napisać wielotomowe powieści przedstawiające dzieje Polski, które stawały się bestsellerami – a to niewątpliwy sukces.

Biografia

Henryk Sienkiewicz przyszedł na świat w 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Głównej. Studiował medycynę, ale już po pierwszym półroczu wbrew radom matki przeniósł się na Wydział Filologiczno-Historyczny. Uczniem był raczej słabym i jedyne, co dobrze mu szło to pisanie wypracowań (pierwsze utwory zaczął pisać jeszcze w szkole średniej). Porzucił jednak studia, nie zdając egzaminów końcowych. Pracował jako guwerner i korepetytor, a także reporter i felietonista prasowy w Przeglądzie Tygodniowym i Niwie. Podpisywał się pod swoimi publikacjami pseudonimem Litwos. Jak przystało na młodego pozytywistę, w swoich artykułach poruszał problematykę społeczną i kulturalną, zajmując się też losem najuboższych warszawiaków.

W roku 1876, w wieku lat trzydziestu, Sienkiewicz wyjechał w podróż do Ameryki Północnej. Wrażenia z tej trzyletniej wyprawy opisał w Listach z podróży po Ameryce, które ukazywały się w latach 1876-1878 na łamach Gazety Polskiej. Są one zapisem spostrzeżeń na temat amerykańskiej gospodarki i społeczeństwa, sytuacji Indian i emigracji. Doświadczenia podróży zainspirowały go też do napisania dwóch słynnych nowel – Latarnika (1881) i ukazującego problem indiański Sachema (1883).

Wrócił do kraju w 1880 roku. Wraz z tą datą rozpoczął się przełomowy okres w jego życiu i twórczości. W 1881 roku wziął ślub z Marią z Szetkiewiczów (po czterech latach umarła ona na gruźlicę, a Sienkiewicz żenił się jeszcze potem dwukrotnie), a w 1882 roku został redaktorem konserwatywnego dziennika Słowo. Zainteresowany przeszłością i historią Polski napisał Ogniem i mieczem. Powieść ta drukowana w odcinkach właśnie na łamach Słowa wywołała zachwyt czytelników i podzielone zdania krytyków. W następnych latach ukazały się kolejne części Trylogii: Potop i Pan Wołodyjowski i podobnie jak część pierwsza szybko zyskały wielu czytelników. Zaskakujące jest tempo, w jakim pisarz ukończył Trylogię. Tym bardziej że w tym okresie znowu wiele podróżował.

W 1886 roku wyprawił się do Konstantynopola, Aten, Neapolu, a potem do Hiszpanii. W roku 1890 wyruszył zaś na wyprawę myśliwską do Zanzibaru. Tam z zapałem oddawał się polowaniu (między innymi na hipopotamy), i niestety chorował na febrę. Swoje przeżycia opisał w Listach z Afryki. Doświadczenia i obserwacje z tej egzotycznej wyprawy afrykańskiej wykorzystał też później w czasie opisywania przygód Stasia i Nel w książce dla dzieci W pustyni i w puszczy.

Po ukończeniu Trylogii Sienkiewicz stworzył dwie powieści współczesne: Bez dogmatu i Rodzinę Połanieckich. Szybko jednak powrócił do swych zainteresowań historycznych. Akcja ukończonej w 1896 roku powieści Quo vadis rozgrywa się w Rzymie za czasów panowania Nerona. Książka ta stała się kolejnym wielkim sukcesem pisarza. Następną historyczną powieścią Sienkiewicza są Krzyżacy.

W tym czasie pisarz ostro krytykował młodą literaturę modernistyczną, oskarżając ją o bezwartościowość i rozprzestrzenianie szkodliwych wzorców etycznych. To konserwatywne wystąpienie stało się powodem wielu polemik i dyskusji, a także dało początek „kampanii antysienkiewiczowskiej” prowadzonej odtąd przez zwolenników modernizmu. W 1905 roku Sienkiewicz jako pierwszy polski pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości ze szczególnym uwzględnieniem powieści Quo vadis, która natychmiast stała się bestsellerem.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii, gdzie zorganizował Komitet Pomocy Ofiarom Wojny. Umarł w Vevey 15 listopada 1916 roku. Osiem lat później jego prochy sprowadzone zostały do Polski i złożone w katedrze św. Jana w Warszawie.

Najważniejsze osoby w życiu

Pierwsza narzeczona: Maria Kellerówna, po zerwaniu zaręczyn z panem Henrykiem nigdy za mąż nie wyszła.
Poznany podczas pobytu w Szczawnicy Stanisław Tarnowski, profesor historii literatury polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim – przyjaciel i wielbiciel pisarza, autor pierwszej monografii o Sienkiewiczu (1897).
Przyjaciele: Mścisław Godlewski i Stanisław Witkiewicz. Byli oni jednocześnie w zażyłych stosunkach z Szetkiewiczami i dopomogli w sprawie pierwszego małżeństwa Henryka z Marią.
Pierwsza żona – Maria z Szetkiewiczów. Ubóstwianą kobietę, jeszcze przed ślubem, opisywał w liście do Witkiewicza: „Jest najdroższą dla mnie w świecie istotą i jedyną kobietą, którą pragnąłbym nazwać żoną”.
Trzecia żona – Maria z Babskich.

Utwory

Publicystyka i analizy literackie:

1869 – 1870 – studia o poetach staropolskich: Mikołaju Sępie-Szarzyńskim i Kasprze Miaskowskim.
1876 – 1878 – Listy z podróży do Ameryki.
1880 – odczyt teoretycznoliteracki O naturalizmie w powieści.
1889 – odczyt O powieści historycznej.
1891– 1892 – Listy z Afryki.
1893 – studium List o Zoli.

Proza epicka:

Nowele

1872 – Humoreski z teki Worszyłły.
1875 – Stary sługa.
1876 – Hania.
1879 – Orso.
1880 – Szkice węglem, Za chlebem, Janko Muzykant, Jamioł, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Niewola tatarska i Przez stepy (nowele amerykańskie).
1882 – Bartek Zwycięzca, Latarnik.
1888 – Ta trzecia.
1889 – Sachem (nowela amerykańska piętnująca zagładę Indian), Wspomnienie z Maripozy, Sabałowa bajka.

Powieści

1872 – pierwsza powieść Na marne.
1883 – 1884 – Ogniem i mieczem.
1886 – Potop.
1887 – 1888 – Pan Wołodyjowski.
1891 – powieść psychologiczna Bez dogmatu.
1895 – Rodzina Połanieckich.
1896 – Quo vadis (poprzedziła ją nowela o pokrewnej tematyce Pójdźmy za Nim –1893).
1900 – Krzyżacy.
1910 – powieść polityczna Wiry.
1911 – W pustyni i w puszczy.

Artystyczne inspiracje

Zainteresowanie ludzką psychiką, której obraz odtwarzał w licznych nowelach.
Krajobraz i sytuacja społeczno-polityczna zwiedzanych obcych krajów (Sachem, Orso i Przez stepy, Listy).
Historia Polski (świetne powieści historyczne).
Losy emigracji (Latarnik).
Ludowa gawęda gwarowa (Sabałowa bajka).
Problem wychowania i kształcenia dziecka wiejskiego (Janko Muzykant).
Życie wsi pouwłaszczeniowej (Szkice węglem).
Zainteresowanie antykiem i początkami chrześcijaństwa (Quo vadis).

Odkrycia i sukcesy

Był mistrzem krótkich form: miał głębokie wyczucie charakteru noweli, doskonale odtwarzał różne sytuacje życiowe w dramatycznym skrócie nasyconym dużym napięciem i zakończonym niespodziewaną pointą.
Swymi utworami nowelistycznymi przyczynił się do rozkwitu tego gatunku w Polsce końca XIX wieku. Jego krótkie dzieła były czytywane na całym świecie.
Ogniem i mieczem postawiło Sienkiewicza w rzędzie czołowych prozaików polskich. Zaś cały cykl – Trylogia – stał się najpopularniejszą powieścią w kraju, napisaną „ku pokrzepieniu serc”. Dzieło to zdobyło również ogromną poczytność za granicą.
1905 – Nagroda Nobla za Quo vadis.
Międzynarodowe badania bibliograficzne świadczą, iż Sienkiewicz należy do najpopularniejszych pisarzy świata.
Sukcesem pisarza jest do dziś niesłabnące zainteresowanie jego twórczością, świadczą o tym m.in. najnowsze ekranizacje jego powieści: Ogniem i mieczem, W pustyni i w puszczy, Quo vadis.

Twórczość

W twórczości Sienkiewicza możemy zauważyć trzy główne nurty – pozytywistyczny, historyczny i współczesny. Najważniejszy przełom w jego pisarstwie dokonał się już w młodzieńczych latach i dotyczył zerwania ze środowiskiem pozytywistycznym. W pierwszych utworach i artykułach prasowych Sienkiewicza widać wyraźną fascynację pozytywizmem. Po powrocie z Ameryki zmienił on jednak światopogląd i został redaktorem konserwatywnego dziennika Słowo. To właśnie konserwatywne poglądy na literaturę naraziły go na krytykę zarówno ze strony dawnych przyjaciół pozytywistów, jak i modernistów. Sienkiewicz uważał, że pisać należy przede wszystkim „ku pokrzepieniu serc”, nie zaś po to, aby wychowywać czy zadziwiać lub szokować czytelnika. Jego ulubionym gatunkiem literackim (i takim, który przyniósł mu największe sukcesy) była powieść historyczna. Tymczasem pozytywiści uważali ten rodzaj literatury za anachroniczny i pozbawiony perspektyw rozwoju, moderniści zaś zarzucali Sienkiewiczowi uciekanie od problemów epoki i pisanie literatury czysto rozrywkowej.

W artykule zatytułowanym Sienkiewicz (1953) Witold Gombrowicz tak podsumował swoje wrażenia z lektury Trylogii: „Mówimy: to dość kiepskie, i czytamy dalej. Powiadamy: ależ to taniocha – i nie możemy się oderwać” i nazwał Sienkiewicza „pierwszorzędnym pisarzem drugorzędnym”. Książki Sienkiewicza, przez wielu krytyków uważanego za słabego pisarza, cieszyły się zawsze wielką popularnością wśród czytelników. Tak jest zresztą do dzisiaj, o czym świadczą ostatnie ekranizacje Quo vadis czy Ogniem i mieczem.

Te dzieła zawsze z nim skojarz

Latarnik – nowela, powstała w 1880 r., pierwodruk w Niwie w 1881 r.
Szkice węglem – nowela opublikowana po raz pierwszy na łamach Gazety Polskiej w 1887 r.
Janko Muzykant – nowela po raz pierwszy wydrukowana w Kurierze Warszawskim w 1879 r.
Ogniem i mieczem – I część Trylogii, 1883–1884 r.
Potop, 1886 r.
Pan Wołodyjowski, 1888 r.
Bez dogmatu, 1890 r. – jeden z pierwszych w literaturze polskiej utworów krytykujących postawę dekadencką.
W pustyni i w puszczy, 1911 r. – powieść dla dzieci i młodzieży.
Krzyżacy, 1900 – powieść historyczna.
Quo vadis, 1895–1896 r. (w 1905 r. ta powieść przyczyniła się do uzyskania przez Sienkiewicza Nagrody Nobla).

Jego rola w literaturze polskiej

Henryk Sienkiewicz jest jednym z polskich laureatów literackiej Nagrody Nobla – oprócz Władysława Reymonta, Czesława Miłosza i Wisławy Szymborskiej.

Do dnia dzisiejszego pozostał niezrównanym mistrzem scen batalistycznych – jego bardzo plastyczny opis bitwy pod Grunwaldem zawarty w Krzyżakach silnie zapada w pamięć i oddziałuje na wyobraźnię, podobnie jak obraz Jana Matejki.

Jest twórcą najpopularniejszych powieści w dziejach literatury polskiej. Jego powieść dla dzieci pt. W pustyni i w puszczy, Trylogia i, oczywiście, Krzyżacy – są znane znakomitej większości Polaków. W czym tkwi sukces tych dzieł? Chyba w wartkiej, żywej akcji i sylwetkach bohaterów. W ich konstrukcji pisarz nawiązywał do utrwalonych w literaturze polskiej i europejskiej wzorców postaci (Kmicic – Jacek Soplica, Zagłoba – Falstaff, żołnierz samochwał). Kmicic, Zagłoba, Bohun – takich bohaterów się nie zapomina…

Urozmaica proste schematy akcji (bardzo często pojawia się u niego porwanie panny, zazdrosny rywal i bieg z przeszkodami do ołtarza… – ale wszystkie jego powieści czyta się szybko i łatwo, przy okazji łykając trochę wiedzy na temat realiów epoki), barwna akcja przesłania niedostatki prawdy historycznej. Niejednokrotnie są to nawet przekłamania, jak w przypadku patetycznie przez niego ujętej obrony Jasnej Góry w Potopie. Ale wszystko to mu wybaczamy, bo Trylogia podporządkowana była zamysłowi krzepienia serc. I krzepi je aż do dziś.

Ważne pojęcia związane z Henrykiem Sienkiewiczem

Literacka Nagroda Nobla – wielkie wyróżnienie dla literata, połączone z darem pieniężnym. Nagroda Nobla przyznawana jest przez Akademię Szwedzką od 1901 r. Pierwszym laureatem tej nagrody był Rene Sully Prudhomme. Pierwszym polskim laureatem – właśnie Sienkiewicz.

Nowela – gatunek epicki, najczęściej utwór prozą, niewielkich rozmiarów, o jednowątkowej, zwartej fabule, zwartej i precyzyjnie skonstruowanej akcji. Od powieści różni się przejrzystą, prostą kompozycją, zaś od opowiadania bardziej spójną formą. Nowela nie ma wątków pobocznych ani epizodów niezwiązanych z akcją. Najbardziej znane nowele Sienkiewicza to: Sachem, Latarnik, Szkice węglem i Janko Muzykant.

Praca u podstaw – jedno z haseł programowych pozytywizmu. Jest to program oświaty i edukacji warstw najuboższych w celu uczynienia z nich świadomych obywateli, podarowania im większej godności. Ten postulat bardzo widoczny jest zwłaszcza w Szkicach węglem. Gdyby Rzepowie umieli czytać… nie doszłoby do okrutnego zabójstwa i samobójstwa.

Powieść historyczna – taka, która na tle wydarzeń historycznych przedstawia wątek relacji między poszczególnymi bohaterami – fikcyjnymi i historycznymi. Powieść Sienkiewicza jest syntezą typu dokumentarnego (pisanego na podstawie źródeł i dokumentów) i typu walterskotowskiego (żywa akcja romansowa). Sienkiewicz połączył obie metody pisarskie.

Artystyczne inspiracje

Zainteresowanie ludzką psychiką, której obraz odtwarzał w licznych nowelach.

Krajobraz i sytuacja społeczno-polityczna zwiedzanych obcych krajów (Sachem, Orso i Przez stepy, Listy).

Historia Polski (świetne powieści historyczne).

Losy emigracji (Latarnik).

Ludowa gawęda gwarowa (Sabałowa bajka).

Problem wychowania i kształcenia dziecka wiejskiego (Janko Muzykant).

Życie wsi pouwłaszczeniowej (Szkice węglem).

Zainteresowanie antykiem i początkami chrześcijaństwa (Quo vadis).

Odkrycia i sukcesy

Był mistrzem krótkich form: miał głębokie wyczucie charakteru noweli, doskonale odtwarzał różne sytuacje życiowe w dramatycznym skrócie nasyconym dużym napięciem i zakończonym niespodziewaną pointą.

Swymi utworami nowelistycznymi przyczynił się do rozkwitu tego gatunku w Polsce końca XIX wieku. Jego krótkie dzieła były czytywane na całym świecie.

Ogniem i mieczem postawiło Sienkiewicza w rzędzie czołowych prozaików polskich. Zaś cały cykl – Trylogia – stał się najpopularniejszą powieścią w kraju, napisaną „ku pokrzepieniu serc”. Dzieło to zdobyło również ogromną poczytność za granicą.

1905 – Nagroda Nobla za Quo vadis.

Międzynarodowe badania bibliograficzne świadczą, iż Sienkiewicz należy do najpopularniejszych pisarzy świata.

Sukcesem pisarza jest do dziś niesłabnące zainteresowanie jego twórczością, świadczą o tym m.in. najnowsze ekranizacje jego powieści: Ogniem i mieczem, W pustyni i w puszczy, Quo vadis.

Najważniejsze dzieła

Trylogia

Powieść historyczna opisująca dzieje Polski w XVII wieku. Składają się na nią trzy części:

Ogniem i mieczem – akcja (lata 1647-1654) rozgrywa się podczas panowania Jana II Kazimierza i w czasie wojen kozackich.
Potop – akcja (lata 1655-1657) toczy się w okresie wojen szwedzkich (tzw. potopu).
Pan Wołodyjowski – akcja (1668-1672) to wojny z Turcją oraz elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski.

Trylogia zaczęła być drukowana w gazecie w odcinkach, gdy Sienkiewicz miał trzydzieści siedem lat, i od razu przyniosła mu wielką popularność. Zgodnie z poglądem głoszonym przez autora została ona napisana przede wszystkim „ku pokrzepieniu serc” i przedstawiała przeszłość narodową w sposób barwny i ciekawy. Co więcej, Polska jawiła się w dziele Sienkiewicza jako państwo silne i mimo wielu niebezpieczeństw i porażek w końcowym efekcie zwycięskie. Takie ujęcie tłumaczy w dużym stopniu entuzjazm, z jakim przyjmowane były przez czytelników kolejne tomy Trylogii. Krytyka jednak nie zawsze była tak przychylna pisarzowi. Zarzucano mu między innymi błędne przedstawienie zdarzeń historycznych, zbytnią idealizację Polaków i pogardliwy stosunek do Kozaków, a także zbytnie pomieszanie historii z powieściową fikcją. Mimo nieprzychylnych recenzji Trylogia od razu stała się jedną z ulubionych książek Polaków, a Sienkiewicza czytelnicy ogłosili najlepszym współczesnym pisarzem. Stało się tak przede wszystkim dlatego, że Trylogia była (i jest nadal) jedyną książką ukazującą losy Polski w sposób ciekawy, a przy tym optymistyczny. Autor nie traktował historii jako dekoracji służącej do analizowania współczesności. Interesował się przeszłością dla niej samej i pragnął odtworzyć ją w sposób jak najbardziej zajmujący. W Trylogii znajdziemy opisy wielkich bitew, niebezpieczne i zabawne przygody, wątki miłosne, a wszystko podane w patriotyczno-idealistyczny sposób. Po latach rozbiorów, klęsk i nieudanej walki o odzyskanie niepodległości taka książka rzeczywiście krzepiła serca Polaków. Ciekawe, że w ostatnim czasie moda na zapomnianego już trochę Sienkiewicza powróciła i zaowocowała nowymi ekranizacjami jego powieści. Czy nie mówi to czegoś o nas samych, czy nie oznacza, że znowu potrzebujemy literatury podnoszącej na duchu?

Quo vadis

Akcja tej kolejnej powieści historycznej Sienkiewicza rozgrywa się w starożytnym Rzymie pod koniec panowania Nerona. Uwagę czytelnika przykuwa głównie wątek miłości chrześcijanki Ligii i młodego patrycjusza Winicjusza oraz prześladowania chrześcijan przez okrutnego cesarza. Prawdziwym bohaterem Quo vadis jest jednak arystokrata ducha, niemoralny dekadent, arbiter elegancji i dobrego smaku Petroniusz. Nazwany przez Sienkiewicza „ostatnim Rzymianinem”, w finale, w obliczu powolnego upadku Rzymu Petroniusz popełnia samobójstwo. Napisane z wielką dbałością o szczegóły i, jak na powieść historyczną przystało, wiernie odtwarzające realia epoki Quo vadis przyniosło Sienkiewiczowi Nagrodę Nobla i międzynarodowe uznanie. Książka doczekała się wielokrotnych tłumaczeń (na 50 języków!) i ekranizacji. Sprawność pisarska i wykroczenie poza tematy typowo polskie okryła Sienkiewicza sławą poza krajem. A wierni polscy czytelnicy okazali mu swoje uwielbienie, kupując tyle egzemplarzy Quo vadis, że stało się ono bestsellerem roku. Wybitny badacz literatury Julian Krzyżanowski nazwał Quo vadis powieścią politycznych aluzji. Zwraca on uwagę na pochodzenie Ligii (przywędrowała ona z kraju dawnych Słowian), która przyczyniła się do duchowej przemiany rzymianina Winicjusza. A w jej wiernym słudze, Ursusie, zwyciężającym na arenie Koloseum teutońskiego tura, upatruje on symbolu chrześcijańskiej Polski opierającej się żywiołowi germańskiemu.

Bez dogmatu

Jest to jedna z trzech powieści, w której Sienkiewicz zdecydował się odejść od swojego ulubionego opisywania przeszłości i ukazać Polskę współczesną. Jest to zdecydowanie najlepsza powieść współczesna tego pisarza. Utrzymana w konwencji pamiętnika opisuje życie wytwornego dekadenta i pasożyta społecznego Leona Płoszowskiego. Jego losy stają się dla autora pretekstem do ukazania kryzysu kultury europejskiej. Książka ta cieszyła się zainteresowaniem w Niemczech i Rosji, gdzie podziwiał ją, na przykład wybitny rosyjski pisarz Lew Tołstoj.

Zapamiętaj utwory

Pozytywistyczne to pisane w młodości artykuły i nowele, takie jak Szkice węglem, Janko Muzykant, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela czy Latarnik.

Dotyczące problematyki współczesnej: Bez dogmatu, Rodzina Połanieckich i Wiry.

Historyczne, które przyniosły Sienkiewiczowi największe uznanie, miłość czytelników i Nagrodę Nobla: Trylogia, czyli Ogniem i mieczem, Potop oraz Pan Wołodyjowski, Quo vadis, Krzyżacy.

Powieść młodzieżowa – W pustyni i w puszczy

Zapamiętaj o o Sienkiewiczu

Powieść historyczna – z tym gatunkiem epickim Sienkiewicz kojarzy się najbardziej. Jako autor Trylogii pozostał na zawsze obecny w kanonie literatury polskiej.

Pozytywiści wobec zaborów – Sienkiewicz przyjął dosyć specyficzną postawę wobec niewoli Polski – zamiast nawoływać do walki lub reform, przenosi nas w czasy wielkiej i silnej Rzeczpospolitej, a robi to „ku pokrzepieniu serc”.

Bohater jako kreacja autora – mówi się, że Sienkiewicz poprzez swoich bohaterów powieściowych rekompensował sobie własne kompleksy. We Wołodyjowskim, zwanym Małym Rycerzem, możemy widzieć jego samego – człowieka „wielkiego duchem, ale małego wzrostem”.

O Sienkiewiczu napisali

Aleksander Świętochowski
Mickiewicz po napisaniu „Pana Tadeusza” byłby się zadowolił dziesiątą częścią tej sławy, którą Sienkiewiczowi wypłacano od razu, a raczej zdyskontowano tak łaskawie, że mu z niej trzeźwiejsza krytyka kiedyś znaczną przewyżkę strąci. (…) Sienkiewicz przerabia ją [historię] wielokrotnie, i to nie dla celów artystycznych, lecz stronniczych.

Stefan Żeromski
Henryk Sienkiewicz posiadał od natury niezwykły dar słowa. Dziś, gdy sztuka pisarska nadzwyczajnemu uległa udoskonaleniu (…), nie widać już może tak wyraźnie tego znaczenia, jakie dla rozwoju artystycznej prozy polskiej miały pierwsze cztery tomy jego „Pism”.

Jan Kasprowicz
Postaci nadludzkie, nierzeczywiste!
Wykrzyknik ten słyszymy niejednokrotnie i dzisiaj, i to nie jako wyraz uwielbienia dla tej bogatej galerii Jurandów, Jaremów, Kmiciców, Wołodyjowskich, Podbipiętów, ale w formie wyrzutu, że postaci te rozpierają szablon, w jaki dzisiejsze oko nasze zamyka ludzi dzisiejszych.

Zobacz:

Henryk Sienkiewicz – portret

Twórczość Henryka Sienkiewicza

Wiedza niezbędna do tematów z Sienkiewicza