To ci, którzy pomagają innym, myślą o innych i poświęcają się dla dobra ogółu. A takich bohaterów z sercem na dłoni nie brakuje w lekturach i podręcznikach.
Altruista
- przeciwieństwo egoisty,
- pomaga innym,
- nie myśli o sobie, lecz o innych ludziach,
- chce poprawiać świat,
- jest wzorem do naśladowania,
- mówimy o nim, że ma serce na dłoni.
Prometeusz
Lektura: grecki mit o Prometeuszu.
Bohater: Prometeusz, grecki bóg, któremu przypisuje się stworzenie człowieka oraz wyjątkową opiekę nad ludźmi. Syn tytana Japeta i morskiej nimfy Klimeny. Według jednej z wersji mitu stworzył ludzi, lepiąc człowieka z gliny, według innej wersji nie miał nic wspólnego z powstaniem człowieka, ale zasłynął jako opiekun ludzi. Jego dobroć dla ludzi sprawiła, że naraził się Zeusowi. Po pierwsze przekazywał ludziom wiedzę i umiejętności znane dotąd tylko bogom. Po drugie oszukał Zeusa, podsuwając mu zamiast godziwej ofiary skórę i kości zwierząt. Po trzecie skradł z Olimpu święty ogień i ofiarował go ludziom. Rozwścieczony Zeus rozkazał przykuć niepokornego boga do skał Kaukazu. Zesłał także orła, który każdego dnia wyżerał wątrobę uwięzionemu Prometeuszowi. Ponieważ Prometeusz jako bóg był nieśmiertelny, wątroba odrastała i każdego dnia więźnia czekały nowe męki.
Cechy charakteru: odważny, dobry, uczciwy, honorowy, sprytny, przebiegły.
Na czym polegał jego altruizm?
Cierpiał, poświęcał się dla ludzi. Dlaczego? Bo chciał im pomóc, chciał poprawić warunki, w jakich żyli. Postawa, jaką reprezentował Prometeusz – poświęcenie dla innych połączone z buntem przeciwko ciemiężycielom – zyskała nazwę prometeizmu. To bardzo ważna nazwa, pojawiać się będzie przy omawianiu wielu lektur!
W ocenie innych: Ludzie uważali go za swojego dobroczyńcę i opiekuna. Inni bogowie patrzyli na niego nieco krzywo – bo taka dobroć dla ludzi była dla nich czymś niezwykłym i… niezrozumiałym. Zeus natomiast zdecydowanie go nie lubił – wiedział, że altruistyczne czyny Prometeusza mogą mocno zaszkodzić wszechwładnym bogom i doprowadzić do buntu ludzi.
Miłosierny Samarytanin
Lektura: Nowy Testament.
Bohater: Nieznany bliżej Samarytanin, podróżnik, który na gościńcu spotkał rannego człowieka, bohater jednej z przypowieści opowiedzianej przez Jezusa Chrystusa. Pomógł człowiekowi, który został ograbiony i pobity przez zbójców. Jako jedyny wykazał chęć niesienia pomocy, choć wcześniej nie zrobił tego ani kapłan, ani lewita (także duchowny). Opatrzył poszkodowanego, zawiózł do gospody i zapłacił za opiekę nad nim. Jezus zakończył swoją opowieść o Samarytaninie słowami „Idz i ty czyń podobnie”. I w ten sposób ustanowił go wzorem do naśladowania dla wszystkich chrześcijan.
Cechy charakteru: dobry, pełen współczucia, odpowiedzialny, troskliwy, szczodry.
Na czym polegał jego altruizm?
Pochylił się nad człowiekiem, który potrzebował pomocy. Opatrzył go, ofiarował pieniądze za jego pielęgnację, zatroszczył się o niego. Zachował się tak, jak powinien zachować się każdy dobry i uczciwy człowiek.
W ocenie innych: Dla chrześcijan stał się wzorem jako jedna z najbardziej oczywistych i znanych postaci biblijnych. To z tej przypowieści wywodzi się słowo „samarytanka” – czyli pierwsza pomoc.
Stanisława Bozowska
Młoda nauczycielka, która chciała poprawić los wieśniaków. I przypłaciła to życiem.
Lektura: Siłaczka Stefana Żeromskiego.
Bohaterka: Stanisława Bozowska, dwudziestoparoletnia nauczycielka w wiejskiej szkole na Podolu. Zamieszkała na wsi, aby wcielać w życie pozytywistyczne ideały pracy u podstaw – czyli po to, aby poprawić poziom życia najuboższych grup społecznych. Zdecydowała się żyć w tragicznych warunkach – i swoją decyzję przypłaciła śmiercią. Poświęciła młodość, zdrowie – wszystko po to, aby pomagać najbiedniejszym. Pisała też podręcznik Fizyka dla ludu. Nie brakowało jej pasji i zaangażowania. Zabrakło zdrowia. Zmarła na tyfus.
Cechy charakteru: wytrwała, odważna, pracowita, uczciwa, dobra, pełna poświęcenia i zaangażowania, ambitna, idealistka.
Na czym polegał jej altruizm?
To, co miała najcenniejszego – młodość, pasję, wiedzę i zdrowie – oddała innym. Nie liczyła na żadne nagrody. Nie wybrała wygodnej posady guwernantki w bogatym domu. Wolała uczyć tych, którzy jej nauczania najbardziej potrzebowali. Czy przyczyniła się do podniesienia poziomu wiedzy społeczeństwa? Pewnie w niewielkim stopniu, bo jej praca to zaledwie kropla w morzu potrzeb. Ale dała przykład innym.
W ocenie innych: Mieszkańcy wsi ją lubili i szanowali, doceniali to, co dla nich robiła. Paweł Obarecki (główny bohater opowiadania, przyjaciel z lat studenckich Stasi) początkowo na wieść o ciężkiej chorobie Stasi chciał zmienić swoje życie, wziąć przykład z odważnej przyjaciółki. Stopniowo jednak zapominał o idealistycznej „siłaczce” i na powrót gnuśniał.
Pan Tomasz
Starszy pan, który dla dobra niewidomej dziewczynki polubił kataryniarzy.
Lektura: Katarynka Bolesława Prusa.
Bohater: pan Tomasz.
Cechy charakteru: Emerytowany mecenas, szanowany i ceniony wśród warszawiaków. Nie lubił kataryniarzy, dlatego zawsze kazał stróżom ich przepędzać z podwórka. Ale na widok niewidomej dziewczynki, dla której katarynka była jedyną przyjemnością, zmienił swoje zachowanie. Postanowił pomóc ociemniałej dziewczynce, przeznaczył na ten cel pieniądze.
Na czym polegał jego altruizm?
Zwrócił uwagę na niewidomą dziewczynkę. Dla jej dobra zmienił swoje nastawienie do kataryniarzy, postanowił coś zrobić dla chorego dziecka.
W ocenie innych: Zawsze był uważany za statecznego i raczej chłodnego w uczuciach. Znano jego przyzwyczajenia i poglądy. Dlatego zmiana nastawienia do dzieci i kataryniarzy bardzo wszystkich zaskoczyła.
Ebenezer Scrooge
Najsłynniejszy skąpiec, który stał się altruistą.
Lektura: Opowieść wigilijna Karola Dickensa.
Bohater: Ebenezer Scrooge. Samotny, bogaty skąpiec, od lat nie utrzymywał kontaktu ze swoją rodziną. W Wigilię Bożego Narodzenia w jego domu pojawiły się duchy i udzieliły Scrooge’owi niezwykłej lekcji. Pokazały mu, co bezpowrotnie stracił przez swoje skąpstwo. Przerażony Scrooge zmienił się – pomagał ubogim, stał się wrażliwy na krzywdę innych.
Cechy charakteru: początkowo skąpy, bezlitosny, nieczuły, złośliwy. Po wizycie duchów: otwarty, pełen współczucia, pomagający.
Na czym polegał jego altruizm?
Wspierał ubogą rodzinę swojego pracownika, finansował leczenie ich najmłodszego dziecka, nawiązał kontakt z rodziną. Stał się wzorowym pracodawcą i obywatelem, anonimowym dobroczyńcą wielu ludzi.
W ocenie innych: ogromna przemiana Scrooge’a była niewątpliwie szokiem dla całego otoczenia. Zarówno rodzina, jak i znajomi potrzebowali czasu, aby uwierzyć, że działania Ebenezera są szczere.