Obowiązujące formy
Przypominamy – na egzaminie obowiązuje Ciebie znajomość kilkunastu form wypowiedzi. Oto one: opis, opowiadanie, charakterystyka, sprawozdanie, recenzja, rozprawka, notatka, plan, reportaż, artykuł, wywiad, ogłoszenie, zaproszenie, dedykacja, podanie, list, pamiętnik.
Ale uwaga, niektóre tematy mogą łączyć kilka form.
Nie dajcie się zaskoczyć!
Oprócz znajomości podstawowych form wypowiedzi, co jest konieczne do napisania dobrego wypracowania, musisz pamiętać jeszcze o tym, żeby nie trzymać się ich kurczowo. A może raczej – żeby bardzo dokładnie czytać temat! Rozprawka to rozprawka, ale może zawierać elementy opisu, charakterystyki lub innych form wypowiedzi.
Jak to wygląda w praktyce?
Napisz charakterystykę wybranej postaci literackiej, dowodząc, że warto ją ukazać w teatrze lub w filmie.
Co musisz wyczytać z tego tematu? Że Twoim zadaniem jest napisanie charakterystyki wybranej postaci literackiej i uzasadnienie, że warto ją ukazać w filmie lub spektaklu teatralnym. Oznacza to, że w pracy muszą pojawić się elementy rozprawki!
Napisz zawiadomienie zachęcające do wysłuchania wykładu poświęconego słynnemu podróżnikowi, żeglarzowi, odkrywcy (do wyboru).
Z czym możesz mieć problem? Przede wszystkim z określeniem, czym jest zawiadomienie – ta forma nie pojawia się w spisie form, które obowiązują na egzaminie. Ale wystarczy odrobinę pomyśleć – zawiadomienie o czymś zawiadamia, czyli przekazuje jakieś informacje.
A w takim razie to forma łącząca w sobie notatkę, ogłoszenie i zaproszenie. Koniecznie muszą się w niej pojawić konkrety charakterystyczne dla zaproszenia – czyli określenie miejsca, czasu, tematu spotkania oraz organizatora. Ale zwróć uwagę, że zawiadomienie ma zachęcać do wysłuchania wykładu. Co to oznacza? Że musisz sobie przygotować odpowiednie argumenty, które skuszą ludzi, aby poświęcili swój wolny czas i przyszli na to spotkanie. To chwyty charakterystyczne dla rozprawki – skuteczna argumentacja.
Ale to nie wszystko! Żeby argumenty były skuteczne i zachęciły kogoś do przyjścia na wykład, muszą zawierać konkretne informacje! Nie obędzie się więc bez choćby krótkiego opisu – czy to osoby, której będzie poświęcony wykład (podróżnika, żeglarza, odkrywcy), czy też jej dokonań.
Jedno krótkie zadanie, a zawiera w sobie tyle form!
Zredaguj list, w którym opiszesz fascynujące spotkanie (wymyślone lub prawdziwe) ze współczesnym artystą (pisarzem, muzykiem, malarzem). Zastosuj zmyślone dane nadawcy.
Temat jest jasno sprecyzowany – masz napisać list. Ale to nie wszystko! Musisz w nim opisać fascynujące spotkanie ze współczesnym artystą! Przy tym temacie obowiązuje Ciebie znajomość reguł, którymi rządzą się te dwie formy – list i opis. List to forma wiodąca tego tematu – daje mu niejako ramę. Nie powinno Ci to sprawić problemu – to jedna z łatwiejszych form wypowiedzi. Musisz więc pamiętać o dacie, nagłówku i podpisie. Treść listu została narzucona – musisz opisać spotkanie z artystą. Oprócz znajomości reguł pisania listu nie obędzie się więc bez wiedzy o tym, czym jest opis!
Napisz notatkę do kroniki szkolnej zawierającą informacje o przebiegu wycieczki do muzeum sztuki starożytnej. Uwzględnij także swoje wrażenia z pobytu w tym muzeum.
Zadanie chyba nie było trudne – ale, uwaga, łączył elementy aż trzech form wypowiedzi! Przede wszystkim należy napisać notatkę. Ponieważ miała ona zawierać informacje o przebiegu wycieczki, musisz wykorzystać elementy planu – z tym że należy go rozszerzyć. I jeszcze jedno – temat wyraźnie zakłada, że w notatce masz uwzględnić swoje wrażenia – czyli kłania się opis (dokładnie opis przeżyć wewnętrznych).
W szkole rozważa się wprowadzenie obowiązku noszenia mundurków. Swoje zdanie w tej sprawie przedstaw w pisanym do gazetki szkolnej artykule pod tytułem „Jak Cię widzą, tak Cię piszą”. Argumentując swoje stanowisko, odwołaj się do literatury.
Forma wypowiedzi została bardzo jasno sprecyzowana – to artykuł. Zwróć uwagę na doprecyzowanie tematu – artykuł ma się pojawić w szkolnej gazetce, czyli będzie skierowany do Twoich rówieśników. Czy pojawia się tu jakiś element, który jest charakterystyczny dla innej formy wypowiedzi? Tak – to argumentowanie, typowe dla rozprawki.
Po analizie tych tematów już wiesz, na czym polega łączenie kilku form wypowiedzi. Czytaj temat wypracowania bardzo dokładnie i sprawdź, czy przypadkiem oprócz głównej, dominującej formy wypowiedzi egzaminatorzy nie wymagają zastosowania elementów innej formy (a nawet innych form). To bardzo prawdopodobne!
Zobacz: