Grzech pierworodny
To nie tylko pierwszy ludzki grzech w Biblii. To także moment, w którym ujawnia się złożona natura człowieka stworzonego „na obraz i podobieństwo Boga”, ale jednocześnie przecież ułomnego i słabego. To po tym, jak skuszona przez węża Ewa namówiła Adama do skosztowania jabłka z zakazanego drzewa, nastąpiło wygnanie z raju – i koniec niezmąconego szczęścia ludzi. W opisie grzechu pierworodnego każdy „rekwizyt” ma swoje symboliczne znaczenie – w dodatku różnie na przestrzeni wieków interpretowane.
- Ewa – jako symbol cielesności lub narzędzie diabła, także symbol pramatki ludzkości;
- Adam – jako uosobienie ludzkiej słabości albo duchowości, która ulega ciału.
- Wąż – szatan, ale też – tak jak Ewa – pokusa cielesności.
- Drzewo wiadomości złego i dobrego – to symbol najbardziej tajemniczy. Jabłko z niego można interpretować po prostu jako coś ciekawego, co chciałoby się mieć – jakąkolwiek pokusę. Zastanawiająca jest jednak nazwa tego drzewa. Przecież, na pozór, to chyba dobrze i po myśli Boga, że ludzie dowiedzą się, co jest dobre, a co złe. Chyba że spojrzymy na Eden jako na świat człowieka natury, który nie ma żadnych ograniczeń kulturowych – zakazów i nakazów (więc po prostu nie może zgrzeszyć). Moment zerwania jabłka odczytujemy jako moment, w którym po raz pierwszy pojawiło się prawo moralne. Od tej chwili człowiek przestanie być dzieckiem natury, stał się niewolnikiem własnej cywilizacji.
Adam i Ewa – bohaterowie literaccy
Historia Kaina i Abla
Kain i Abel – to synowie Adama i Ewy. Jak wiemy, Kain zabił Abla z zazdrości o miłość ojcowską i łaskę Boga. Bóg ukarał go dość łagodnie – napiętnował go znamieniem oznaczającym mordercę–bratobójcę i wygnał „na wschód od Edenu”. W późniejszych ujęciach nie zawsze
spotkacie Kaina jako odrażającego zbrodniarza. Interpretując jego postać, romantycy dostrzegali w nim buntownika, który przeciwstawia siebie ślepej potędze Boga.
Kainowe znamię – jest to piętno zbrodniarza, bratobójcy. Kain, z zazdrości o miłość Boga, zabił swojego brata Abla, za co Bóg napiętnował go znamieniem na czole.
Zniszczenie Sodomy i Gomory
W Księdze Rodzaju opisane są dwa występne miasta. Głównym zajęciem ich mieszkańców było oddawanie się wyszukanym (i mniej wyszukanym) formom rozpusty i grzechu. Bóg najpierw ostrzegł ich przed swoim gniewem. Gdy to nie poskutkowało, zniszczył oba miasta. Jak sam powiedział – nie zrobiłby tego, gdyby w którymś z nich znalazło się choć 10 sprawiedliwych. Niestety – sprawiedliwy znalazł się tylko jeden – Lot, którego anioł wyprowadził z Sodomy. Wszyscy pozostali mieszkańcy zginęli.
Ofiara Izaaka
Bóg poddał najcięższej próbie patriarchę Abrahama. Rozkazał mianowicie, by ten złożył mu w ofierze na górze Moria swojego ukochanego syna – Izaaka. Wierny Abraham, mimo cierpienia, spełnia rozkaz – po czterodniowej podróży przybywa na miejsce, wiąże Izaaka, przygotowuje narzędzia. W końcu podnosi nóż, by zabić syna, lecz Bóg, w ostatniej chwili, powstrzymuje go. Motyw Abrahama i ofiary Izaaka jest tematem, do którego wielokrotnie powracała sztuka późniejszych epok, szczególnie upodobali go sobie malarze.
Wyjście z Egiptu i wędrówka do Ziemi Obiecanej
To historia związana z postacią Mojżesza. Opowiada o ucieczce Izraeelitów z niewoli w Egipcie – gdzie byli podrzędną klasą społeczną. W pokonaniu potęgi faraona uczestniczył osobiście Bóg. To On – w ścisłej współpracy z Mojżeszem – zesłał na Egipt plagi, które doprowadziły faraona do decyzji o uwolnieniu Izraelitów. Nie było to zresztą takie proste – trzeba było dopiero śmierci wszystkich egipskich pierworodnych. Naród Wybrany z Mojżeszem na czele opuścił Egipt dość dziwną drogą – wiodącą przez sam środek Morza Czerwonego, którego wody rozstąpiły się przed nim, by zamknąć się nad egipską pogonią.
Po cudownym przebyciu morza trasa wędrówki układała się następująco:
- Etap I: wybrzeże morza – pustynia Szur – miejscowość Mara, gdzie pojawił się pierwszy problem z zaopatrzeniem, woda w tej oazie była niezdatna do picia. Bóg kazał więc wrzucić Mojżeszowi do wody drewno, co sprawiło, że stała się słodka.
- Etap II: Mara – pustynia Sin. To na tej pustyni rozwiązany został kolejny problem – brak żywności. Każdego ranka Izraelici znajdowali na ziemi cudowną mannę zastępującą chleb, każdego zaś wieczora ich obóz obsiadały przepiórki.
- Etap III: pustynia Sin – miejscowość Refidim. Tam z kolei zabrakło wody. Bóg kazał Mojżeszowi uderzyć jego laską w skałę, wówczas popłynęła z niej woda. Pod Refidim też odbyła się bitwa z Amalekitami. Izraelici zwyciężyli. W czasie tej bitwy ludziom Mojżesza wiodło się tylko wtedy, gdy on sam trzymał ręce wzniesione w górę. Gdy je opuszczał – wróg zaczynał zwyciężać. Bitwa była długa, więc brat Mojżesza, Aaron, i jeszcze jeden z przywódców – Chur, podparli swoimi ciałami ręce wodza.
- Etap IV: Refidim – góra Synaj. To sławne miejsce, w którym trzy miesiące po opuszczeniu Egiptu Bóg objawił Mojżeszowi dekalog, sformułował przepisy kultowe i prawne – zawarte w Księdze Przymierza, nakazał wyświęcenie kapłanów i zbudowanie Arki Przymierza, czyli specjalnej skrzyni na tablice z przykazaniami. W czasie gdy Mojżesz rozmawiał z Bogiem, na dole Izraelici uznali, że zaginął – zdezorientowani wprowadzili kult „złotego cielca”.
Wędrówka trwała jeszcze przez 38 lat. Następowały kolejne bunty Izraelitów przeciwko Bogu, uśmierzane przez Mojżesza, i starcia z innymi plemionami. U kresu wędrówki – na stepie Moab – Mojżesz wykonał kolejne akty prawodawcze zawarte w Księdze Powtórzonego Prawa. Mojżesz nie doszedł do Kaananu – Ziemi Obiecanej. Ujrzał ją ze szczytu wzgórza i wyzionął ducha w wieku 120 lat. Jego misja skończyła się. Wędrówka ta trwała 40 lat – właściwie do Ziemi Obiecanej weszło, już pod wodzą następcy Mojżesza – Jozuego, nowe pokolenie, nie pamiętające czasów egipskiej niewoli.
Zburzenie Jerycha
Mury palestyńskiego obleganego przez Żydów miasta rozkruszyły się, gdy Jozue – wódz Izraelitów kazał siedmiu kapłanom siedem razy zadąć w siedem trąb.
- Dziś oznaczają potężne, trudne do przebycia przeszkody, ale w rezultacie rozpadające się w proch.
- Dziś określenie „trąba jerychońska” znaczy – krzykacz, ale też głuptas.
Wieża Babel
Mówi o niej biblijna opowieść, która wyjaśnia powstanie różnych języków. Potomkowie Noego chcieli zbudować tak wysoką wieżę Babel, żeby sięgała do nieba. Bóg – aby nie dopuścić do tego – pomieszał im języki i rozproszył po świecie. Dziś określamy tak w przenośni zamęt, bałagan lub zbiorowisko ludzi posługujących się różnymi językami.
Zobacz:
Stary a Nowy Testament – przedstaw dwa sposoby postrzegania Boga