Jaki zakres dziejów obejmuje polskie średniowiecze?
Polskie średniowiecze trwało znacznie krócej niż w Europie, choć później się skończyło.
Zaczęło się znacznie później – bo dopiero od X w. Polska jako chrześcijańskie państwo znalazła się na mapie średniowiecznego świata cywilizowanego. W historii kultury wyróżnia się dziś trzy podstawowe okresy polskiego średniowiecza – oto ich skrócona charakterystyka (uwaga! podział ten nie do końca pokrywa się z podziałem stosowanym przez historyków):
-
X–XII w. – wczesne średniowiecze
- Początki literatury łacińskiej powstającej w Polsce. Zapiski w języku polskim ograniczają się do pojedynczych słów w dokumentach i dziełach historiograficznych – o literaturze w języku narodowym nikomu się jeszcze nie śni. Powstaje pierwsza wielka kronika – Galla Anonima.
- Dominacja stylu romańskiego. Początkowo czas kształtowania się państwowości – później okres panowania Piastów i kształtowania się feudalizmu. Trwa ciągła walka o suwerenność w stosunku do potężnego sąsiada z Zachodu – Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, które w chwilach wolnych od sporu o inwestyturę zajmuje się głównie ekspansją na wschód. Od 1138 roku – rozbicie dzielnicowe.
-
XIII–XIV w. – średniowiecze dojrzałe
- Literatura łacińska w rozkwicie – polska dopiero się rodzi – w tym czasie prawdopodobnie powstaje Bogurodzica.
- Pojawiają się pierwsze budowle w stylu gotyckim.
- Powstanie pierwszego uniwersytetu.
- Historia tego czasu upływa pod znakiem rozbicia dzielnicowego – przełom XIII i XIV w. to czas ogromnie burzliwy – pojawiają się kolejne próby zjednoczenia kraju, bądź zawładnięcia nim. Ostateczne zjednoczenie udaje się dopiero Władysławowi Łokietkowi. Początek konfliktu z zakonem krzyżackim. Za panowania Kazimierza Wielkiego – spory rozwój cywilizacyjny.
- Rozwój feudalizmu.
-
XV w.–poł. XVI w. – późne średniowiecze
- Literatura już w równym niemal stopniu powstaje po łacinie i po polsku.
- W architekturze niepodzielna dominacja gotyku.
- W polityce – początek i rozwój unii polsko-litewskiej i dynastii Jagiellonów.
- Eskalacja konfliktu z zakonem i jego upadek – na terenach będących we władaniu niezbyt sympatycznych mnichów powstaje państwo, w przyszłości równie niesympatyczne (dla nas, Polaków) – Prusy.
- W połowie XV w. spore sukcesy na arenie międzynarodowej – dynastyczne „kombinacje” Jagiellonów zakończone jednak fiaskiem. Powstanie i rozwój sejmu – jednocześnie, niestety, początki postępującego osłabienia władzy królewskiej.
Zobacz:
Średniowiecze – skąd wywodzi się nazwa epoki średniowiecza i jak określisz czas jej trwania?