Zamki, zamczyska
Rezydowali w nich rycerze i szlachetnie urodzone damy, czyli elita ówczesnego społeczeństwa, o którym wiemy, że było mocno zhierarchizowane i feudalne. Zamek był rezydencją ufortyfikowaną – nie tylko świadczył o potędze możnowładcy, ale też służył celom militarnym. Wysokie wieże, w których, według baśni, zamykano księżniczki, w rzeczywistości stanowiły ostateczne schronienie podczas oblężenia. Celem i rzemiosłem rycerstwa była przecież wojna. Ziemie należące do zamku uprawiała poddańcza ludność wiejska, rycerz w zamku bronił jej i roztaczał nad nią opiekę. Były też mury zamczysk świadkami turniejów rycerskich oraz uczt (a podobno rycerze nie narzekali na brak apetytu, oprócz dziczyzny uwielbiali słodycze, ochoczo pełnili też służbę wobec dam).
Klasztory
Część niewiast znajdowała ciszę i schronienie w klasztorach. Zakonów żeńskich było jednak mniej niż męskich, choć klasztor stanowił ucieczkę od życia doczesnego i jego pokus. Były też klasztory ośrodkami wiedzy: tam studiowano starożytne autorytety, tam mnisi przepisywali rękopiśmienne dzieła i powstawały niezwykłe biblioteki. Rycerze nie byli już tak uczeni – dużo częściej damy. Wędrowni mnisi, skrywając twarze w czeluściach kapturów, przenosili z klasztoru do klasztoru informacje oraz nowinki, przekazywali kopie rękopisów. Przy klasztorach powstawały szkoły, w których nauczano sztuki pisania i czytania, psalmów oraz odmierzania pór roku.
Uniwersytety
Średniowieczne szkolnictwo pozostawało niemal całkowicie w rękach duchowieństwa. Wykładowcami byli księża i zakonnicy. Uczniami – prawie wyłącznie kandydaci do stanu duchownego. Pierwszym szczeblem edukacji była w średniowieczu szkoła parafialna. Na niej można było naukę zakończyć. Istniała jednak możliwość kontynuowania jej w szkołach przyklasztornych i przykatedralnych, będących zresztą poprzednikami uniwersytetów. W szkołach tego rodzaju ustalony był dwustopniowy program nauczania. Stopień pierwszy, określany jako trivium (trójdroże), obejmował gramatykę, retorykę i dialektykę. Stopień drugi, quadrivium (czterodroże) – astronomię, algebrę, geometrię i muzykę. Wszystkie te dyscypliny nosiły miano siedmiu artes liberales – sztuk wyzwolonych.
Przełom XII i XIII wieku to czas pierwszych uniwersytetów, założonych w Paryżu i Bolonii. Jeszcze w trakcie XIII stulecia powstały kolejne ośrodki – w Oksfordzie, Cambridge, Padwie. W następnym wieku – między innymi w Rzymie, Orleanie, Pizie, Padwie, Florencji, Pradze i Krakowie. Na uniwersytetach, prócz artes liberales, uczono także filozofii, medycyny, teologii, prawa kościelnego i cywilnego. Uniwersytety były podzielone na wydziały – w zależności od specjalności. Studenci zaś na „nacje”, czyli grupy osób mniej więcej tej samej narodowości.
Szybko stały się ośrodkami rozwoju myśli i zaczęły skupiać największe umysły– mistrzów, twórców, uczonych. Uczelnie nadawały stopnie naukowe, te zaś upoważniały do wygłaszania wykładów. Ciekawe, że na doktorat z teologii trzeba było poświęcić szesnaście lat studiów! Były też, oczywiście, egzaminy. Komisje pytały o omawiane teksty i komentarze do nich. Student musiał je odtworzyć, jego własne poglądy nie interesowały egzaminatorów. Studenci cudzoziemscy budowali własne domy studenckie. Średniowieczny akademik w Bolonii można jeszcze zobaczyć, jest to Collegio degli Spagnoli (Kolegium Hiszpańskie).
Miasta
W miastach skupiali się rzemieślnicy świadczący różne usługi, kwitł handel i rozwijały się targi – wszak towarów potrzebowały i zamki, i klasztory. Powstawały więc miasta wokół placów targowych. Mury otaczały domy w jaskrawych barwach, ustawione obok siebie i kryte strzechą. Za domami – kwitły ogrody. Niestety, przed nimi do rynsztoku wylewano wszelkie brudy, co sprawiało, że średniowieczne miasta były siedliskami bakterii. Pewnie dlatego podczas zarazy poumierało trzy czwarte mieszczan, a kto tylko mógł, uciekał do siedzib wiejskich. Ale to w miastach wyrastały uniwersytety, karczmy i zajazdy dla wędrowców.
Skojarz!
W roku 800, jako pan całej niemal Europy, Karol Wielki został koronowany przez papieża na cesarza. Oznaczało to odnowienie idei imperium rzymskiego, określało Karola jako zwierzchnika wszystkich świeckich władców i umacniało związek państwa Franków z papiestwem.
Od tego też momentu pojęcie cesarstwa znów zaczęło na dobre funkcjonować w europejskiej kulturze i polityce. Ponadto właśnie za panowania Karola Wielkiego wykształcił się ostatecznie feudalizm – system społeczny i polityczny mający dominować w Europie przez wieki.
W X wieku centrum wielkiej polityki europejskiej przenosi się z państwa Franków do Niemiec. Koronacja Ottona na cesarza rzymskiego nastąpiła w roku 962. Moment ten to data narodzin Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Do końca średniowiecza korona cesarska będzie należała do króla Niemiec. Cesarz Otton III, panujący na przełomie X i XI w., sformułował dość interesujący program zjednoczenia pod swym berłem chrześcijańskiej Europy. Obejmował on również Polskę, która w 966 r. przyjęła chrześcijaństwo i tym samym przystąpiła do europejskiej gry politycznej. Program Ottona nie został jednak zrealizowany. Jego następcy będą mieli poważne problemy w sporze o prymat z papieżem.
Uwaga! W wieku XI miała miejsce pierwsza wyprawa krzyżowa.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c159-sredniowiecze/sredniowiecze-w-polsce