Horacy
Wybudowałem pomnik
Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu
strzelający nad ogrom królewskich piramid
nie naruszą go deszcze gryzące nie zburzy
oszalały Akwilon oszczędzi go nawet
łańcuch lat niezliczonych i mijanie wieków
Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu
cząstka nie byle jaka i rosnący w sławę
potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol
ma wstępować z milczącą westalką pontifeks
I niech mówią że stamtąd gdzie Aufidus huczy
z tego kraju gdzie gruntom brak wody gdzie Daunus
rządził ludem rubasznym ja z nizin wyrosły
pierwszy doprowadziłem nurt eolskiej pieśni
od Italów przebiwszy najpewniejszą drogę
Bądź dumna z moich zasług i delfickim laurem
Melpomeno łaskawie opleć moje włosy
Tłum. Adam Ważyk
Temat wiersza
Poetycka sława, uniwersalizm poezji, nieprzemijanie poetyckiego słowa, wręcz nieśmiertelność poezji, zasługi poety.
Tytuł wiersza
To równocześnie pierwsze słowa tego utworu: „wybudowałem pomnik”. Zauważmy, tytuł jest taki sam, jak początek pierwszej strofy. Taki tytuł, tożsamy z pierwszym wersem lub jego fragmentem nazywa się incipit.
Znany jest także łaciński tytuł tego wiersza (fragment łacińskiego wersu): Exegi monumentum (to znaczy właśnie w tłumaczeniu: wybudowałem pomnik).
Zapamiętaj te słowa! To jeden z najważniejszych cytatów w historii literatury!
Kto mówi w wierszu?
Podmiot liryczny mówi w pierwszej osobie, jest to więc liryka bezpośrednia. Mówiący snuje refleksje na temat swój i swojej twórczości, mówi o sobie, ten typ liryki określamy jako lirykę konfesyjną (lirykę wyznania).
Mówiącego w wierszu można najprawdopodobniej utożsamiać z samym poetą, Horacym, przywołuje on bowiem takie fakty ze swojej biografii, które zgadzają się z jego losami. Mówiący w wierszu, podobnie jak Horacy, jest poetą, sławnym poetą. Mówi o sobie: „ja z nizin wyrosły” – chodzi tu o niziny społeczne: Horacy właśnie z nich pochodził, był synem wyzwoleńca, czyli wyzwolonego niewolnika. Mowa też o Aufidusie, rzece przepływającej przez rodzinne miasto poety – Wenuzję.
Co jest wspomnianym w wierszu pomnikiem, trwalszym niż ze spiżu?
Poezja Horacego.
Jaki symbol podkreśla zasługi poety?
Delficki laur, czyli wieniec laurowy z gaju Apollina, patrona poezji, Muza ma założyć go, jak wszystkim utalentowanym poetom, Horacemu.
Do kogo zwraca się poeta w apostrofie w ostatniej zwrotce?
Do Melpomeny, muzy tragedii, która patronowała wzniosłym utworom.
Co znaczą słowa: „Nie wszystek umrę”? Jak byś je określił?
To metafora. Oznacza, że nawet po śmierci poeta będzie sławny, gdyż będzie żyła jego poezja.
Podobną metaforą jest zwrot „uniknie pogrzebu cząstka nie byle jaka” – czyli nie zginie wraz z człowiekiem jego poezja.
Jak określiłbyś ten wiersz: patetyczny czy mówiący prostymi słowami o przyziemnej tematyce?
Patetyczny. Poeta w bardzo wzniosły sposób, odwołując się do bóstw, na przykład muzy, mówi o swych zasługach. Patetyczny charakter ma też odwoływanie się do sytuacji śmierci, pogrzebu, wieńczenia laurem.
Frazeologia
- Osiąść (spocząć) na laurach – zaprzestać jakiejś działalności pod wpływem sukcesów, zacząć się lenić
- Sięgać po laury – zwyciężać
- Zbierać laury – otrzymywać pochwały, osiągać sukcesy
- Zdobywać laury – zwyciężać
- Dziesiąta muza – film
- Jedenasta muza– telewizja
- Sobie a muzom – bez oddźwięku u słuchaczy
- Być czyjąś muzą – być dla kogoś (jakiegoś artysty) natchnieniem i niejednokrotnie towarzyszką życia
O co może zapytać Cię nauczyciel?
1. Do jakiego starożytnego zwyczaju odwołuje się w wierszu poeta?
Do dekorowania wieńcami laurowymi głów zasłużonych poetów.
2. Ile według tradycji greckiej, było muz?
Dziewięć. Każda z nich opiekowała się inną dziedziną sztuki. Muzy były towarzyszkami Apollina.
3. Znajdź fragment, w którym poeta mówi o swojej ojczyźnie. W jakim kontekście o niej mówi?
I niech mówią że stamtąd gdzie Aufidus huczy
z tego kraju gdzie gruntom brak wody gdzie Daunus
rządził ludem rubasznym ja z nizin wyrosły
pierwszy doprowadziłem nurt eolskiej pieśni
od Italów przebiwszy najpewniejszą drogę
Poeta jest dumny, że on, człowiek z Apulii, znanej z braku wody, syn wyzwoleńca, rozsławił Rzym swą poezją.
Jaką pracę domową może zadać Ci nauczyciel?
1. Wyjaśnij określenie „dziesiąta muza”. Skąd się wzięło?
Dziesiąta muza to inaczej kino. Według greckiej tradycji było dziewięć muz, każda opiekowała się inną sztuką, ale kino wówczas nie istniało, nazwano je więc w czasach współczesnych dziesiątą muzą.
2. Wypisz najbardziej znane cytaty z wiersza, znajdź ich łacińskie odpowiedniki.
„nie wszystek umrę” – „non omnis moriar”
„wybudowałem pomnik” – „exegi monumentum”