Na zdrowie
Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Tam człowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
Że nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droższego;
Bo dobre mienie,
Perły, kamienie,
Także wiek młody
I dar urody,
Miejsca wysokie,
Władze szerokie
Dobre są, ale –
Gdy zdrowie w cale.
Gdzie nie masz siły,
I świat niemiły.
Klejnocie drogi,
Mój dom ubogi
Oddany tobie
Ulubuj sobie!
Gatunek
Fraszka – drobny, wierszowany utwór o dowolnej tematyce, krótki, lapidarny, może zawierać prawdy życiowe, zwykle oparty jest na jakimś żartobliwym pomyśle, niekiedy spuentowany. Zwróć uwagę na tytuł: Na zdrowie, O doktorze Hiszpanie, Na lipę.
Główna idea wiersza
Zdrowie to wartość największa
Apostrofy – bezpośrednie zwroty do osoby, rzeczy, zjawiska
Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz…
Klejnocie drogi,
Mój dom ubogi
Oddany tobie
Ulubuj sobie!
Epitety – określenia odpowiadające na pytania: Jaki? Jaka? Jakie?, np.:
- wiek młody
- dar urody
- władze szerokie
Archaizmy
- prawie – w znaczeniu: prawdziwie
- w cale – w znaczeniu: w całości, nienaruszone
- ulubuj sobie – upodobaj
Co to są archaizmy?
Wyrazy przestarzałe, które wyszły już z użycia albo zmieniły znaczenie czy formę. Archaizmem jest zarówno wyraz maciora w znaczeniu matka (dziś oznacza samicę świni), forma w niebiesiech (dziś w niebiosach), jak i wyraz, który wyszedł z użycia:
niźli, kmieć, Bogurodzica.
Zabieg literacki, który polega na stosowaniu archaizmów w celu stylizowania tekst na dawny czy nadania mu uroczystego charakteru, nazywa się archaizacją.
Zobacz:
Portret humanisty na przykładzie fraszek Jana Kochanowskiego
Jaką filozofię zawarł Jan Kochanowski w pieśniach i fraszkach?
Fraszki Jana Kochanowskiego jako wyraz poglądów renesansowego myśliciela.
Jakie tematy i wartości znajdujesz we fraszkach Jana Kochanowskiego
Według jakich kryteriów możemy podzielić fraszki Kochanowskiego?
Przedstaw Fraszki Jana Kochanowskiego jako świadectwo renesansowej świadomości i obyczajowości.