Wyrazy można klasyfikować ze względu na różne kryteria (społeczne, chronologiczne itp.). Jednym z nich jest podział ze względu na pochodzenie – wyróżniamy wyrazy rodzime i zapożyczenia. Warto też wspomnieć, że na polszczyznę oddziaływały języki wszystkich krajów, z którymi mieliśmy jakiekolwiek kontakty (handlowe, polityczne – zwłaszcza dynastyczne!, gospodarcze). Najsilniej zaznaczyły się wpływy łaciny (chrześcijaństwo!) oraz języków najbliższych sąsiadów: niemieckiego, czeskiego i rosyjskiego. W sposób pośredni (tzn. przez jeszcze jakiś inny język) dotarły pożyczki z języków krajów bardzo od nas odległych (np. ze szwedzkiego – skansen, z perskiego – szach, dywan, narcyz, tygrys; z arabskiego – cyfra, zenit, harem; z malajskiego – keczup, bambus, gong).
Jak się dzielą wyrazy pochodzące z języków obcych?
Najogólniej można je podzielić na:
- zapożyczenia rzeczowe (nazwy przedmiotów nie występujących w naszej rzeczywistości – np.: igloo, kawa, banan).
Są to pożyczki stałe, które weszły na trwałe do naszego języka.
- cytaty – najczęściej przytaczane dosłownie w obcym brzmieniu, bez dostosowywania do polskich form gramatycznych, np.:
być au courant – być z czymś na bieżąco. Mają one charakter okolicznościowy, goszczą w języku okazjonalnie.
Wśród zapożyczeń rzeczowych wyróżniamy:
- zapożyczenia właściwe – wyrazy przeniesione do polszczyzny niemal bez zmiany oryginalnej postaci. Ich przystosowanie polega tylko na spolszczeniu formy gramatycznej, dźwiękowej bądź graficznej, np.: hall – wymawiamy i już piszemy jako hol. Najczęściej forma dźwiękowa zapożyczonego wyrazu zgodna jest z jego pisownią w rodzimym języku, a nie z jego oryginalną wymową (np.: komputer, laser);
- zapożyczenia sztuczne – są to wyrazy utworzone z zapożyczonych morfemów (niepodzielnych znaczeniowo słowotwórczych cząstek wyrazów). W ten sposób tworzone są głównie terminy naukowe lub techniczne, np.: radiofonia, hydroterapia;
- hybrydy – są to słowa składające się z cząstek zaczerpniętych z różnych języków: polskiego i tego, z którego je pożyczyliśmy, np.: minispódniczka, fotokącik;
- kalki – to wyrazy polskie zbudowane na wzór wyrazów obcych. Wyróżniamy wśród nich kilka typów:
- kalki słowotwórcze – dokładne tłumaczenia poszczególnych morfemów wchodzących w skład obcego wyrazu,
np.: Weltanschauung – światopogląd; - frazeologiczne – odwzorowanie stałych związków frazeologicznych występujących w obcym języku – np. dokładnym tłumaczeniem z niemieckiego jest polski frazeologizm „tu leży pies pogrzebany”;
- znaczeniowe – przypisanie wyrazowi zapożyczonemu nowego znaczenia, np. goryl – ochroniarz.
- kalki słowotwórcze – dokładne tłumaczenia poszczególnych morfemów wchodzących w skład obcego wyrazu,
Wśród wszystkich wyrazów zapożyczonych (zapożyczeń właściwych i sztucznych) wyróżniamy też tak zwane internacjonalizmy, czyli wyrazy występujące w różnych językach z minimalnym tylko dostosowaniem, np.: demokracja, republika, komputer, Internet.
Zobacz: