Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem
1. Który z wyrazów nie zawiera cząstki „om”?
A. k……..ponent
B. k……..pozytor
C. k……..pas
D. k……..pać się
E. k……..binator
2. Dobierz do każdego z wyrazów – umieszczonych po lewej stronie – odpowiadające im czasowniki. Napisz je w formie trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu przyszłego prostego.
czasowniki: zarechotać, zarżeć, zakwitnąć, urosnąć, dojrzewać, zatrzepotać, zwiędnąć, zaświergotać
a) pąk – ……………………………………………………………………………………………
b) owoc – …………………………………………………………………………………………
c) dziecko – ………………………………………………………………………………………
d) wróbel – ……………………………………………………………………………………….
e) proporczyk – …………………………………………………………………………………
f) koń – …………………………………………………………………………………………….
g) żaba – ………………………………………………………………………………………….
h kwiat – …………………………………………………………………………………………..
3. Przeczytaj uważnie poniższy wierszyk i popraw błędy.
Jednemu chłopcu
Jednemu chłopcu z Hajnuwki
ciągle robiono wymuwki:
Muwił mu tata, dziadek i wójek:
– Kiedy się wreszcie utemperójesz?
Więc wszedł do temperuwki.
Odp. …………………………………………………………………………………………………..
4. Wybierz rzeczowniki należące do tej samej kategorii słowotwórczej. Określ, jaka to kategoria.
piekarnia, piekarz, suszarnia, robić, stół, spalarnia, palący, rozbieralnia, piękno, gotowalnia, uczelnia, próbować.
Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Na zasadzie kontrastu została zestawiona para bohaterów literackich. Wskaż, która to para.
A. Alek i Rudy
B. Ikar i Dedal
C. Andrzej Kmicic i Jacek Soplica
D. Tadeusz i Zosia
Odp. ……………
6. Który z wyrazów byłby pierwszy w „Słowniku Odmiany Wyrazów Trudnych”?:
A. chwytnik
B. chwytak
C. chytrus
D. chyży
E. ciamajda
Odp. ……………
7. W wyrazie: „narożnik” wskaż poprawnie oddzieloną podstawę słowotwórczą od formantu:
A. na–rożnik
B. na–roż–nik
C. naroż–nik
D. na–rożn–ik
Odp. ……………
8. Wiersz „Moja piosnka” Cypriana Kamila Norwida znajdziesz w katalogu autorskim pod hasłem:
A. C.K.Norwid
B. Moja piosnka
C. Poezja romantyczna
D. Romantycy polscy
Odp. ……………
9. W którym utworze nie występuje podmiot liryczny?
A. „Treny” – Jan Kochanowski
B. „Grażyna”– Adam Mickiewicz
C. „Testament mój” – Juliusz Słowacki
D. „Elegia…o chłopcu polskim” – Krzysztof Kamil Baczyński
Odp. ……………
10. W słowniku pomieszano wyrazy pokrewne z bliskoznacznymi i przeciwstawnymi. Uporządkuj słownik, dzieląc wyrazy na trzy grupy:
GŁUPIEC
| wyrazy bliskoznaczne | wyrazy pokrewne | wyrazy przeciwstawne |
Wyrazy: tępak, mędrzec, głupota, cymbał, głupstwo, dureń, ogłupieć, matoł
11. Z podanych informacji ułóż zdanie wielokrotnie złożone o schemacie:
………2…….
……….1……….! ! ………3……. > …….>………..4……….
1 – zdanie podrzędne okolicznikowe miejsca, 2 – zdanie główne, 3 – zdanie podrzędne przydawkowe, 4 – zdanie współrzędne wynikowe.
Informacje:
1. Zbudowano nową szkołę.
2. Zbudowano ją w miejscu, w którym dawniej był sklep monopolowy.
3. Szkoła jest duża i wspaniale wyposażona.
4. Dzieci wszystkich okolicznych mieszkańców do niej uczęszczają.
12. Nazwij stany emocjonalne przekazywane przez poniższe wykrzykniki.
A. brrrr ………………………………………………………………………………………………….
B. uf! …………………………………………………………………………………………………….
C. hi,hi,hi ………………………………………………………………………………………………
D. auu! ………………………………………………………………………………………………….
E. precz! ……………………………………………………………………………………………….
Odp. ……………
13. Zdanie „Znaszli ten kraj, gdzie cytryna dojrzewa ?” to:
A. zdanie złożone podrzędnie, przydawkowe
B. zdanie złożone
C. zdanie złożone współrzędnie łącznie
D. zdanie złożone podrzędnie, okolicznikowe miejsca.
Odp. ……………
14. W zdaniu „Ptasiego tylko nie dostaje mleka” podmiotem jest wyraz
A. ptasiego
B. mleka
C. dostaje
D. to zdanie bezpodmiotowe
E. to zdanie z podmiotem domyślnym
Odp. ……………
15. Zdanie w mowie niezależnej: „– Skąd o tym wiesz? – zdenerwowała się matka Pawła” zmień na mowę zależną.
Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
16. Określ co znaczą podane wyrazy:
dawniej: dziś:
a) prawica ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
b) rubież ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
c) nieboskłon ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
d) komnata ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
e) niewiasta ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
f) kobierzec ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Uzupełnij: Wyrazy w pierwszej kolumnie to: ……………………………………………..
Odpowiedzi
1. D – kąpać się
Pytanie dotyczy zasad naszej ortografii.
Pamiętaj! „om” i „on” pisze się:
- w wyrazach zapożyczonych z języków obcych, np. komputer, konferencja, komfort
- w celowniku liczby mnogiej rzeczowników, np. dzieciom, budynkom, ojcom
Z kolei „ą” używamy:
- w wyrazach rodzimych, choć wymawianych czasem om, on, np. ząb, kąt,
- w narzędniku l.poj. rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. matką, książką
- w trzeciej osobie liczby mnogiej czasowników (czasu teraźniejszego i przyszłego prostego), np. czytają, zrobią.
2.
pąk zakwitnie
owoc dojrzeje
dziecko urośnie
wróbel zaświergocze
proporczyk zatrzepocze
koń zarży
żaba zarechocze
kwiat zwiędnie
3.
Jednemu chłopcu
Jednemu chłopcu z Hajnówki
ciągle robiono wymówki
Mówił mu tata, dziadek i wujek:
– Kiedy się wreszcie utemperujesz?
Więc wszedł do temperówki.
W naszym wierszyku o nieznośnym chłopcu popełniono aż sześć błędów ortograficznych. Wspaniale, jeśli udało Ci się je wszystkie poprawić! Jeśli nie – przypomnij sobie, przede wszystkim, zasady pisowni „ó” i „u”. Zapamiętajmy, że: „–uje” się nie kreskuje, a „ó” piszemy zawsze w zakończeniach „-ów”, „-ówka”, „-ówna”.
4. piekarnia, suszarnia, spalarnia, rozbieralnia, gotowalnia, uczelnia.
Wyrazy należą do kategorii rzeczowników odczasownikowych – nazw miejsc wykonywania czynności.
Tym razem – polecenie sprawdza Twoją umiejętność klasyfikowania wyrazów i zaliczania ich do odpowiednich kategorii słowotwórczych.
Co to jest – kategoria? To klasa wyrazów mających to samo znaczenie, np. kategoria nazw zdrobniałych zawierać będzie rzeczowniki typu: rączka, nóżka, konik… Z kolei – kategoria nazw miejsc wykonywania czynności zawiera wyrazy typu: szwalnia (miejsce, w którym się szyje), sypialnia (pomieszczenie, w którym śpimy), spalarnia (miejsce spalania, np. śmieci). Zauważ, że w naszej kategorii znajdziecie rzeczowniki zakończone różnymi formantami: -arnia, -lnia, -elnia.
5. B. – Ikar i Dedal
Mit o Ikarze i Dedalu ukazuje, na zasadzie kontrastu dwie postacie: młodego, nierozsądnego marzyciela, który pragnął wzlecieć ku słońcu i jego ojca, doświadczonego, trzeźwo myślącego człowieka.
6. B. – chwytak
Pytanie sprawdza Twoją umiejętności posługiwania się słownikiem. Niekiedy odnalezienie właściwego hasła zajmuje Wam wiele czasu. Trzeba wiedzieć, że wyrazy ułożono tam w porządku alfabetycznym. Dlatego szukamy najpierw pod pierwszą literą wyrazu, a potem, zgodnie z alfabetem, pod następnymi. W naszym przypadku kolejność jest więc następująca: chwytak, chwytnik, chytrus, chyży, ciamajda (zaznaczone litery pokazują kolejność alfabetyczną)
7. B. – na–roż–nik
Tu może uratować Was wiedza na temat podziału wyrazów, składających się z dwóch podstaw słowotwórczych. Rzeczownik: „narożnik” powstał od wyrażenia: „na rogu”, a dzielimy go na: podstawę „na” + podstawę „roż” (pamiętajcie o oboczności g : ż ) + przyrostek „nik”.
8. A. – C. K. Norwid
Skoro egzaminujący poleca Ci szukanie w katalogu autorskim – to logicznie, powinny się tam znajdować nazwiska autorów (treść polecenia podpowiada odpowiedź).
Pamiętaj, że główne katalogi to:
- alfabetyczny (autorski)
- rzeczowy (wiedzę podzielono w nim na dziedziny, np.: literatura: amerykańska, angielska, polska itd, film: polski….).
Każda książka posiada swój opis bibliograficzny (skrócona informacja o książce) na karcie katalogowej.
9. B. – „Grażyna” A. Mickiewicza
Podmiotu lirycznego nie ma w „Grażynie”, choć pisano ją wierszem (!), ponieważ jest powieścią poetycką, a więc gatunkiem należącym do epiki. Warto przypomnieć, że z epiką kojarzy się „Pan Tadeusz” (mimo że poeta pisał go rymowanym trzynastozgłoskowcem – po 13 sylab w każdym wersie).
10.
| wyrazy bliskoznaczne | wyrazy pokrewne | wyrazy przeciwstawne |
| tępak | głupota | mędrzec |
| cymbał | ogłupieć | |
| dureń | głupstwo | |
| matoł |
Jeśli masz trudności z zadaniami tego typu, korzystaj ze słowników, np. „Słownika Antonimów” (wyrazów przeciwstawnych), „Słownika Synonimów” (wyrazów bliskoznacznych) albo „Słownika Wyrazów Kłopotliwych”.
11. Tam, gdzie dawniej stał sklep monopolowy, zbudowano nową szkołę, która jest duża i wspaniale wyposażona, więc uczęszczają do niej dzieci okolicznych mieszkańców.
Zdanie wielokrotnie złożone, więc długie i dość skomplikowane. Pamiętaj, że w takiego typu zdaniach najważniejsze jest – postawienie dobrych pytań (kierujemy je od zdania nadrzędnego do podrzędnego).
12.
a) brrr – wstręt, obrzydzenie
b) uff – ulga
c) hi,hi,hi – radość
d) auu! – ból (np. po oparzeniu się )
e) precz – złość, agresja
Polecenie sprawdza Waszą wiedzę na temat wykrzykników. Pamiętaj, że są to wyrazy które określają nasze uczucia.
13. A – zdanie złożone podrzędnie, przydawkowe
I znów składnia, a ściślej – rodzaje zdań złożonych. W naszym przykładzie zdanie: „Znaszli ten kraj?” – jest nadrzędne i od niego kierujemy pytanie (jaki?) do zdania podrzędnego.
14. B (mleka), bowiem mamy do czynienia z podmiotem logicznym (stojącym w dopełniaczu przy czasownikach oznaczających brak lub nadmiar czegoś – w tym przypadku mleka.
15. Zdenerwowana matka Pawła zapytała mnie, skąd o tym wiem.
Pamiętaj: aby uzyskać mowę zależną, należy przekształcić zdanie ujęte w cudzysłów w zdanie podrzędne (a niekiedy poprzedzić je spójnikiem podrzędności – że ).
16.
a) prawica ręka
b) rubież granica
c) nieboskłon horyzont
d) komnata pokój
e) niewiasta kobieta
f) kobierzec dywan
Powyższe wyrazy to archaizmy.
Dział słownictwa obejmuje wyrazy dawne, staropolskie (często zapożyczone), które obecnie przestały być używane przez ogół Polaków. Powoli odchodzą do lamusa (zapominamy o nich i zastępujemy nowymi). Niektóre odtwarza wiernie literatura (np. dużo archaizmów spotykamy w „Krzyżakach” Sienkiewicza).
Zobacz: