Tytan Prometeusz był wielkim przyjacielem ludzkości – wykradł bogom z Olimpu ogień, by podarować go ludziom. Według niektórych podań to on, Prometeusz, stworzył człowieka – z gliny i łez. Za dar ognia srodze zapłacił. Rozgniewany Zeus kazał przykuć go do skał Kaukazu, tam zaś zgłodniały sęp (lub orzeł) wyjadał mu odrastającą wciąż wątrobę. Po setkach lat męki Herakles zabił orła i uwolnił Prometeusza za zgodą Zeusa.
Z kim – czerpiąc z Biblii – można by porównać Prometeusza?
- Jeśli weźmiemy sam akt stworzenia człowieka, nadania mu władzy nad ziemią, uświadomimy sobie, że jest tu Prometeusz kimś na kształt prawodawcy i nauczyciela, a żywot człowieka pod opieką tytana przypomina raj – to nawet do samego Boga można przyrównać Prometeusza.
- Natomiast, jeśli skupimy się nad wartościami, takimi jak miłość do ludzkości i pełne cierpienia poświęcenie dla jej dobra – skojarzy się nam zupełnie naturalnie Jezus Chrystus – inny wzniosły przykład mesjanizmu na rzecz ludzi.
Dobrze jest pamiętać o dość istotnej różnicy: Prometeusz jest typem buntownika przeciw bogom, Chrystus wypełnia wolę Boga, Prometeusz – w naszym kręgu kulturowym jest ciekawą postacią z mitologii greckiej – Chrystus jest sacrum, postacią ważną w wierze chrześcijan i przedmiotem kultu religijnego.
Dlaczego Prometeusz jest tak ważną postacią dla czytelników literatury?
Przede wszystkim stał się inspiracją do ukształtowania postawy zwanej prometeizmem: skrajnego, bolesnego poświęcenia się dla ludzkości. Postawę tę przypomniano i szczególnie propagowano w dobie romantyzmu – każdy z bohaterów romantycznych pragnie poświęcić się dla ludzi i idei: Konrad-Gustaw cierpi za miliony, Kordian zamierza wziąć na siebie zbrodnię królobójstwa, Hrabia Henryk – oddaje życie w walce o ideały swojej klasy społecznej – arystokracji. Poza tym do osoby Prometeusza powracało chętnie wielu twórców literatury, sztuki i muzyki.
- Już Ajschylos stworzył tragedię Prometeusz skowany, podjęli też ten temat Johann Wolfgang Goethe, Albert Camus (Prometeusz w piekle).
- U nas – Promethidionem nazwał swój traktat poetycki Norwid (Promethidion znaczy „syn Prometeusza”), a jest to swoisty manifest o sztuce, która ma być rodzajem czynu – pracy.
- Malowali Prometeusza: Rubens, Tycjan, rzeźbił Pradier.
- W muzyce Ferenc Liszt stworzył poemat symfoniczny, a Ludwig van Beethoven balet alegoryczny.
- Z poezji należy poznać wiersz Zbigniewa Herberta Stary Prometeusz i Wisławy Szymborskiej Pisane w hotelu.
Co znaczy określenie „ogień prometejski”?
Inaczej jest to iskra życia, ożywiające tchnienie – bo chodzi o ogień, którym Prometeusz ożywił figurę ludzką z gliny.
Zobacz:
Kim był Prometeusz i co o znaczy określenie ogień prometejski?
Odys i Prometeusz – jedni z najważniejszych bohaterów mitologicznych