- impresjonizm
- symbolizm
- secesja
Zarówno malarstwo, muzyka, jak i literatura uległy wpływom nowych kierunków artystycznych. Były to: impresjonizm, symbolizm i secesja.
- Impresjonizm zrewolucjonizował malarstwo – odrzucił wypieszczony realizm, który jak „ówczesna fotografia” miał oddawać prawdę. „Impression” – to wrażenie – i wrażenie właśnie powinien ukazywać twórca, oddać ulotne, momentalne odczucia i chwilowe właściwości rzeczy. Karierę rozpoczął ów nurt od wystawienia słynnego obrazu Moneta pt. Impresja – wschód słońca, od niego też wziął nazwę, a uświetniły go nazwiska twórców takich jak Renoire, Monet, Manet, Cezanne, Toulouse-Lautrec.
- Symbolizm natomiast był propozycją innego wyrażenia treści – poprzez symbol można było wyrazić to, co niewyrażalne, ukazać treści wewnętrzne i to bez konieczności związku między wyglądem symbolu a rzeczą, którą przedstawia. Tak można było nadać postać lękom, emocji, śmierci. Tendencja symbolizmu tak się rozpowszechniła, że funkcjonuje jako jedna z nazw epoki. Metody tej używali w swojej twórczości Charles Baudelaire i Artur Rimbaud, Henryk Ibsen i Paul Valéry.
- Secesja – można powiedzieć: moda przełomu wieków – zapanowała w grafice, w architekturze, sztuce użytkowej i zdobnictwie. Jej cechy to falista linia, wątki roślinne i kwiatowe, asymetria i pastelowe barwy – wzory subtelne i delikatne.
A oto najważniejsze obrazy:
-
Impresja – wschód słońca Claude’a Moneta
Od tego obrazu wszystko się zaczęło – to płótno stało się manifestem nowego malarstwa. Odkąd wystawiono go w 1874 roku na wystawie w Paryżu – krytycy i entuzjaści zrozumieli, na czym polega impresjonizm, i tak, zresztą niezbyt pochlebnie, nazwali artystów. Patrzymy sobie na pejzaż portu handlowego w Hawrze, o wschodzie słońca, niby nic, a tradycyjni krytycy są pełni oburzenia. Obraz jest „niewykończony”, widać (o zgrozo!) ślady pędzla. Ale – takie właśnie jest wrażenie wzrokowe, tak ujrzał Hawr o wschodzie słońca Monet. „Nie mogłem nadać mu tytułu Widok Hawru” – rzekł artysta – „nazwijcie go… Impresja”. Impresja znaczy – wrażenie. I oto skąd wziął nazwę impresjonizm.
-
Śniadanie na trawie Edwarda Maneta
Manet przyjaźnił się z poetami i pisarzami, również z malarzami impresjonistami – ale nie utożsamiał się z ich nurtem. Był jednak nowatorem, a Śniadanie na trawie wywołało prawdziwy skandal w roku 1863. Czy przez nieprzyzwoite ujęcie tematu? Scena jest pikantna, owszem: ubrani studenci i naga Wiktoryna Meurent – modelka i przyjaciółka Maneta, a przecież nago malowano bez obrazy moralności – jedynie postacie mitologiczne. Ale nie tylko o to chodziło. Manet nie zachowuje perspektywy – ta druga kobieta powinna być malutka, bo jest daleko. I Wiktorynę maluje bez upiększeń: ma fałdy na szyi i wałki sadła na brzuchu. Ale… taka była naprawdę i taką zapewne Manet ją kochał.
-
Olimpia Maneta
Drugie przywołane tu dzieło Maneta to drugi skandal. Przypominam, że nagość rezerwowano dla antycznych bogiń. Tymczasem Olimpia – to znów Wiktoryna Meurent – jako kobieta współczesna, współczesna Wenus. Ten obraz wywołał najgłośniejszy skandal w historii malarstwa.
-
Absynt – Edgara Degasa
Dzięki Degasowi zajrzeć można do różnych zakątków Paryża końca wieku, między innymi – do kawiarni. Okazuje się, że alkoholizm dam to wcale nie nowy problem. Absynt – specjalny likier, którego produkcji w końcu zakazano, nie tylko pozwalał zapomnieć o smutkach życia, ale i wywoływał zaburzenia psychiczne. Kobieta i mężczyzna na obrazie to Ellen Andree i malarz Desboutin w kawiarni Nowe Ateny.
Drogowskazy sztuki
- Symbolizm
Symbol – środkiem wyrazu. Ptak, płynący statek czy słomiany chochoł przestają reprezentować tylko siebie – teraz oznaczają zupełnie inne treści. Poetę, wolność, nadzieje na przyszłość.
- Secesja
Kwiaty, gałęzie, smukłe postacie, biel stroju – oto moda secesji. Secesyjne meble, naczynia, budowle – to dziś prawdziwe antyki.
- Naturalizm
Wciąż trwa – chce odkrywać zło i obnażać fałsz. Mówi prawdę o biologizmie ludzkim, cielesności i fizjologii. O starości i śmierci. Nie szczędzi prawdy – traktuje człowieka jak przedmiot badań.
- Impresja – wrażenie danej chwili, ulotne, przemijalne. Zobacz świat tak jak ja go widzę, i to teraz, bo za moment się zmieni. Jak choćby wschód słońca.
Przypomnij sobie założenia realizmu w sztuce!
- Wypieszczone postacie i krajobrazy mają nieskazitelnie oddawać rzeczywistość.
- Akademicy chcą, by ją jeszcze upiększać! Ogólnie przypomina się tematy historyczne i antyczne.
- Impresjoniści odrzucą takie pomysły z obrzydzeniem. I oczywiście wywołają skandal.
Zobacz:
Nurty artystyczne epoki modernizmu