Symbolizm to prąd literacki ukształtowany we Francji i Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX wieku. Jego nazwa pochodzi od ogłoszonego w roku 1886 manifestu Jeana Moréasa Le Symbolisme. Początkowo nazwą tą obejmowano grupę ówczesnych debiutantów, lecz wkrótce jej zakres się rozszerzył i zaczęto ją stosować wobec poetów działających wcześniej: Charles’a Baudelaire’a, Paula Valéry’ego, Stéphane’a Mallarmégo. Potem zaś symbolistami nazywa się także kontynuatorów tych tendencji, zarówno w literaturze francuskiej, jak i w literaturach innych krajów.
Dwa źródła
Mówiąc o francuskiej poezji końca XIX wieku, używa się najczęściej słowa symbolizm. Nazwa ta pochodzi od pojęcia symbolu, bo też stosowanie symbolu jest podstawową cechą ówczesnej twórczości poetyckiej. Tyle że szkolna definicja symbolizmu jako „nurtu poetyckiego, dla którego przedstawicieli podstawowy środek artystycznej ekspresji to symbol” jest zbyt uproszczona. Dla symbolistów bowiem symbol to nie wszystko, choć faktycznie wiele.
Przede wszystkim jednak chodzi o zupełnie nowy typ wyobraźni poetyckiej, którego pochodną była między innymi owa zawrotna kariera symbolu, a także nowy zakres zadań stawianych przed twórczością – o nową wizję roli poezji w życiu. Zjawiska, które doprowadziły do zmian na tych dwu płaszczyznach, przebiegały niejako dwutorowo – i kształt ostateczny znalazły w twórczości prekursorów, czy może raczej pierwszych przedstawicieli, symbolizmu: w tekstach twórców związanych z kierunkiem w poezji określanym mianem parnasizmu i w utworach Charles’a Baudelaire’a.
Parnasizm i poezja czysta
- Parnasiści, przedstawiciele nurtu poetyckiego, który wykształcił się we Francji w latach pięćdziesiątych XIX wieku, za podstawowy cel poezji uważali dążenie do absolutnego piękna. Drogą do tegoż był ich zdaniem kunszt poetycki, opanowanie do perfekcji zasad budowania utworów – by później zadziwiać delikatnością i wyrafinowaniem formy.
- Także tematyka ich poezji była delikatna. Stosując ścisłą, kunsztowną i klasyczną poetykę, pisali o rzeczach ulotnych i metafizycznych. To, co później przejęli od nich symboliści – spośród których zresztą wielu, choćby Valéry i Mallarmé, zaczynało karierę od parnasizmu – to przede wszystkim ich wizja poezji jako sztuki dla sztuki: wolnej i czystej, nieobciążonej zadaniem niesienia przesłania i zmieniania świata, sztuki, której jedynym celem jest bycie piękną.
- To zaś, że owo piękno zmieniło swój dotychczasowy kształt, zawdzięczamy Charles’owi Baudelaire’owi.
Charles Baudelaire
Wydany w roku 1857 tom poetycki Baudelaire’a Kwiaty zła jest przez wielu badaczy uważany za najważniejsze wydarzenie w całej historii poezji XIX wieku! W tym jednym zbiorze utworów znajdujemy pierwowzory niemal wszystkich symbolicznych motywów – i pierwsze przejawy podstawowych kierunków modernistycznej świadomości artystycznej.
Ukazanie się Kwiatów zła wstrząsnęło ówczesnym życiem kulturalnym.
- Zawarte w nich utwory szokowały czytelników połączeniem subtelnej, wyrafinowanej formy i nowej, niesłychanej zupełnie treści.
- Brud, grzech, brzydota i kalectwo, gnijące zwłoki, erotyczne perwersje, inwokacje do szatana, drwiny z kościoła i małżeństwa – oj, do tego ówcześni odbiorcy poezji nie byli przyzwyczajeni. W dodatku zaś to wszystko przeplata się w Kwiatach zła z najczystszym pięknem i głębokimi, lirycznymi refleksjami. Zresztą już sam tytuł tomu wskazuje na taką paradoksalność zawartości.
Prowokacja? Upodobanie do skandalu? Z pewnością. Prócz tego wszakże – manifest nowej poetyckiej wyobraźni, dążącej do, nieosiągalnej dotąd, absolutnej wolności i nieskrępowania. I stanowcze żądanie nowych praw dla poezji – przede wszystkim rewizji dotychczasowych kanonów piękna.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/modernizm-mloda-polska-c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/c141-modernizm/73-omow-najwazniejsze-cechy-symbolizmu-jako-pradu-artystycznego
Jak zinterpretujesz utwór Charles’a Baudelaire’a pt. Padlina?
Określ nastrój i postawę podmiotu lirycznego w wierszu Baudelaire’a Spleen II