Czym jest publicystyka i czemu akurat w oświeceniu nastąpił jej rozwój?
Publicystyką określa się piśmiennictwo poświęcone aktualnym zdarzeniom i problemom, rozmaite traktaty, ulotki, artykuły w pismach, anonimy. Wydarzenia polityczne, takie jak Sejm Wielki, bardzo sprzyjają twórczości tego typu, walka o reformy – tym bardziej. Dodajmy do tego fakt, że w czasie oświecenia rozwinęło się czasopiśmiennictwo – a zatem istnieje prasa i jest gdzie swoje poglądy drukować. Jasne więc, że to idealna epoka, by rozwinęła się w niej publicystyka, choć jeszcze jej tak nie nazywano. Ale też nie narodziły się publikacje tego typu w oświeceniu, pamiętamy wszak traktaty Andrzeja Frycza Modrzewskiego z renesansu.
Z kolei czytelnictwo prasy oświeceniowej nie może równać się z czytelnictwem, które rozwinie się w pozytywizmie. Dopiero wtedy rozkwitnie polska publicystyka.
Słynne wypowiedzi:
Stanisław Staszic
- „Polska to solidarna jedność wszystkich Polaków”.
- „Paść może i naród wielki; zniszczeć tylko nikczemny”.
- „Takie Rzeczypospolite będą, jakie ich młodzieży chowanie”.
Hugo Kołłątaj
- „Nie lękajcie się ogólnej ludzkiej wolności, lecz obawiajcie się złego wolności urządzenia”.
Stanisław Konarski
- „Nie masz zasług; te, co my zowiem zasługi,
Są tylko ku ojczyźnie wypłacone długi”.
Zobacz:
Troska o kraj – patriotyczne postawy w polskiej literaturze oświecenia
Reformatorska myśl polskich publicystów epoki oświecenia
W jaki sposób literatura doby oświecenia wspierała reformy państwa?
Krytyka wad szlacheckich w literaturze czasów stanisławowskich
Portret Polaków i obyczajów polskich zawarty w literaturze oświecenia