Pieśń jest gatunkiem bardzo starym, sięgającym literatury antyku, silnie związanym z muzyką i początkowo wykonywanym wraz z nią. Pierwszym twórcą pieśni i wzorem dla Jana z Czarnolasu był Horacy – dlatego niektóre pieśni Kochanowskiego są przekładami albo luźnymi parafrazami carmin rzymskiego poety. Są one w większości poważne, ich tematyka zaś jest różnorodna. Wystarczy dokonać przeglądu różnych rodzajów pieśni.
Są wśród nich:
- pieśni towarzyskie, inaczej biesiadne, (Miło szaleć, kiedy czas po temu);
- pieśni miłosne (Pieśń XXI);
- pieśni refleksyjne (Serce roście, patrząc na te czasy);
- pieśni patriotyczne (Pieśń o spustoszeniu Podola);
- pieśni będące pochwałą wsi (Pieśń świętojańska o sobótce).
Problematyka pieśni krąży wokół zagadnień, takich jak:
- przemijalność,
- krótkotrwałość życia,
- cnota,
- rozum,
- patriotyzm,
- nieśmiertelność poezji,
- afirmacja świata, natury i życia,
- miłości.
Poglądy filozoficzne Kochanowskiego najczęściej stanowią treść pieśni refleksyjnych.
- Jak na twórcę renesansowego przystało, i na wzór Horacego – dąży do ideału złotego środka. Należy w życiu swoim – wg filozofii epikurejczyków używać życia i poznać jego rozkosze, dążyć do szczęścia i chwytać dzień, bo wszystko przemija. Kochanowski podpowiada, ponieważ życie trwa krótko, należy „miło szaleć, kiedy czas po temu” (Pieśń XX).
- Lecz należy także – według nauki stoików – zachować spokój i umiar, męstwo i cnotę, dobrą sławę, bo najwyższe szczęście człowieka wcale nie tkwi w zaszczytach ani w bogactwie, lecz w harmonii, w umiejętności zachowania równowagi duchowej.
- W pieśniach odradza się horacjański motyw exegi monumentum – nieśmiertelności poety, jaką zapewnia mu jego dzieło, czego dowodem jest piękna Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych.
Zobacz:
Jaką filozofię zawarł Jan Kochanowski w pieśniach i fraszkach?
Przedstaw Pieśni Jana Kochanowskiego jako wyraz filozofii życia poety.
https://aleklasa.pl/liceum/c230-wiersze/c304-analiza-wierszy/horacy-piesn
Motyw sławy poetyckiej w pieśniach Horacego i Jana Kochanowskiego
Jaką filozofię głosi w Pieśniach i Fraszkach Jan Kochanowski?