Do dziś odnaleziono prawie trzy i pół tysiąca listów skierowanych do stu pięćdziesięciu ośmiu adresatów – rodziny i przyjaciół – między innymi: Delfiny Potockiej (zachowało się ponad 700) Augusta Cieszkowskiego (310), Jerzego Lubomirskiego (231), Adama Sołtana (221), Konstantego Gaszyńskiego, Stanisława Małachowskiego, Bronisława Trentowskiego, rodziny Koźmianów, Henryka Reeva i szczątkowo zachowane listy do ojca.
Adresatów swoich listów wybierał Krasiński bardzo starannie. Najważniejszym powodem były związki uczuciowe, potrzeba wyznań i pobudki intelektualne łączące go z adresatami. Dlatego właśnie korespondencję Krasińskiego można podzielić na dwie podstawowe grupy:
- listy konfesyjne – wśród odbiorców tej grupy listów należy koniecznie wspomnieć wieloletnią wielką miłość poety – Delfinę Potocką,
- listy filozoficzne kierowane do Augusta Cieszkowskiego i Bronisława Trentowskiego, które bardzo często przybierały formę uczonych wykładów.
Oczywiście, często Krasiński mieszał obie te formuły i wśród wykładu filozoficznego możemy odnaleźć wynurzenia osobiste, a w liście miłosnym do ukochanej obszerne streszczenie książki.
Zdaniem badaczy literatury, listy Krasińskiego – pisane czasem nawet po kilka jednego dnia, adresowane do różnych odbiorców – spełniały w życiu poety nie tylko funkcję informacyjno-towarzyską, ale były także dla autora sposobem literackiego ujawniania własnej osobowości.
Jeśli będziemy listy Krasińskiego traktowali jako swego rodzaju powieść, to podmiot piszący zawsze będzie ten sam, jednak różnie – w zależności od osobowości adresata – stylizowany.
Na przykład
- W listach do ojca stylizował się Krasiński na przywiązanego, kochającego syna.
- W listach do przyjaciół na szczerego i mądrego przyjaciela, który nie waha się otworzyć przed nimi.
- W miłosnych listach do Delfiny przybierał pozę szalejącego kochanka, który widział w ukochanej ideał piękna, a jednocześnie główne źródło własnych cierpień.
- Dla współczesnych czytelników jego korespondencji najciekawsze są listy pisane do Jerzego Lubomirskiego. Poeta stylizował się w nich na postać ze swojego dramatu – hrabiego Henryka, podkreślał, że jego życie osobiste i wydarzenia historyczne rozwijają się zgodnie z treścią Nie-Boskiej komedii. Te listy czyta się jak obyczajowy dokument życia towarzyskiego młodzieńców z wyższych sfer.
Zobacz:
Czy twórczość dramatopisarska Zygmunta Krasińskiego ogranicza się tylko do Nie-Boskiej komedii?
Jakie poglądy przedstawił Zygmunt Krasiński w Psalmach przyszłości
Jaką wizję rewolucji przedstawia Zygmunt Krasiński w Nie-Boskiej komedii?