Padłem, głowę ukrywszy rękami obiema:
„Nie ma nieba ni ziemi, otchłani ni piekła,
jest tylko Beatrycze. I właśnie jej nie ma”.
- Kobieta – była obiektem uwielbienia i uznania mężczyzn. Chociaż czasy skazywały ją na rolę żony i matki, ewentualnie zakonnicy – to wcale nie były zdominowane przez płeć męską. Opiewane w poezji, wyrosły do roli muz artystów jak Beatrycze lub Laura. Malowano je – dowód najdoskonalszy to Cecylia Gallerani pokazana przez Leonarda da Vinci na obrazie pt. Dama z łasiczką – kochanka Ludovica Sforzy, księcia Mediolanu. Twarz i uśmiech Mony Lisy znamy wszyscy. Łatwo znaleźć wśród kobiet renesansu poetki, muzyczki, pisarki. Choćby słynna królowa Małgorzata z Nawarry – autorka Heptameronu – dzieła podobnego do Dekameronu Boccaccia. Albo piękna Włoszka Maria Robusti – malarka i muzyczka.
- M – jak miłość. Renesans docenił miłość i nie wstydzi się łączyć jej aspektu duchowego z cielesnym. Wszak rycerze średniowieczni kochali do bólu – ale raczej platonicznie. Nie – mówią ludzie renesansu – miłość to pełnia, zmysły to szczęście człowieka. Seksualność miłości widać i w literaturze (nr 1 – Boccaccio), i w malarstwie. Ciało ludzkie przestaje być tabu. Tak jak badane w nauce – tak śmiało pokazywane w sztuce. W konsekwencji rodzi się nowe spojrzenie na małżeństwo i rodzinę. To nie tylko kontrakt – to osobisty związek dwóch osób, które zobowiązane są do wierności. Do czego dojść może, gdy uczucie za nic ma ustalenia świata – lub gdy świat za nic ma uczucia – najlepiej pokazują losy Romea i Julii.
Włochy przełom wieku XIV i XV
Dante czyni ukochaną swoją muzą i przewodniczką
On
Niezwykle uzdolniony młodzieniec, prekursor nowej myśli, a nawet epoki, polityk wygnany z rodzinnego miasta, do którego nie powrócił ani za życia, ani po śmierci. Jego grób znajduje się w Rawennie. Autor słynnej Boskiej komedii – arcydzieła przełomu epok średniowiecza i renesansu.
Ona
Beatrycze (Bice) Portinari – młoda piękność Florencji, żona florenckiego bankiera de Bardi, zresztą przyjaciela Dantego… Poeta spotkał ją kilka razy zaledwie – pierwszy raz, gdy byli dziewięciolatkami. Nigdy nie wyjawił jej swych uczuć, a uczynił ją na wieki swą muzą i przewodniczką. Poświęcił jej zbiór Nowe życie – gdzie opisuje swoją ukochaną i miłość.
W Boskiej komedii – Beatrycze oprowadza go po raju. Kim jest Beatrycze dla duszy – wie każdy artysta. To pierwsza taka ikona literatury – następna będzie Laura Petrarki. Dante kochał Beatrycze całe życie, ale ożenił się i miał trójkę pociech z inną kobietą.
Skutki
Portret ukochanej przyjmuje idealistyczną postać – Beatrycze jest eteryczna, piękna, nieosiągalna. Przypomina istotę nieziemską, nie kobietę z krwi i kości. Nie tylko dlatego, że poeta kocha wybrankę z odległości. Raczej ze względu na wpływ dolce stil novo (słodki styl) poezji z XIII w. – modnej we Florencji i wymagającej, by oddzielić erotykę od miłości idealnej i intelektualnej. Dlatego Beatrycze na zawsze pozostanie uosobieniem anioła – przewodnika po niebiańskich przestrzeniach i symbolem miłości i tęsknoty.
Włochy, wiek XIV
Boccaccio głosi pochwałę miłości duchowej i cielesnej
Choć Boccaccio kochał się w niejakiej Marii (w Dekameronie dał jej imię Fiametta), to tym razem już postacie literackie, nie sami twórcy, stają się ikonami miłosnej kultury. Boccaccio kpi sobie z platonicznych portretów miłości. Każe swoim bohaterom głosić pochwałę erotyki, czerpać radość z miłości w pełni. Ale najbardziej znana historia miłosna to jednak nie opowieść o seksownych igraszkach pewnej damy z kochankiem na kufrze, w którym zamknięty był małżonek… Nie, to historia z sokołem w tle.
Ona
Monna Giovanna – dama doskonałego rodu, kobieta zamężna, matka małego chłopca. Odrzuca zaloty rycerza, który traci dla niej rozum i majątek. Życie nie szczędzi jej tragedii – umiera jej mąż, a synek ciężko choruje.
On
Rycerz Rodrigo. Szaleje z miłości do Monny i postępuje nieroztropnie – traci cały majątek. Zostaje mu tylko ukochany sokół, gdy Monna zapowiada wizytę, bo pragnie czegoś dla chorego dziecka. Rycerz zabija sokoła, by ugościć damę! Oczywiście – o ironio losu! – to sokół był tym czymś, o co chciała prosić Monna dla umierającego synka. Ale postępek wzrusza damę i przyjmuje ona miłość Rodriga.
Skutki
Nowela z teorią sokoła – raz na zawsze gatunek noweli zyskuje wzór i definicję. Boccaccio udowadnia, że umie pisać o miłości – pokazuje szaleństwo zakochanego oraz moc przemiany, jaką ma w sobie wielkie uczucie. O Rodrigu można powiedzieć – dla miłości stracił wszystko – i zyskał dzięki niej nowe życie.
Włochy, przełom wieku XIV i XV
Petrarka tworzy język miłości
On
Uzdolniony poeta, Florentczyk. Prawnikiem w myśl ojca być nie chce. Erudyta, polityk, ceniony w Europie. Pewnej niedzieli spotyka w kościele kobietę, która zawładnie jego sercem i stanie się jego wielką, niespełnioną miłością. Laura. Dla pokoleń pozostanie uosobieniem poetyckiej muzy. Paradoks – prawdziwa Laura prawdopodobnie nie miała bladego pojęcia, że jest obiektem tak gorących uczuć ogólnie znanej osobistości epoki…
Ona
Laura de Noves. Matka jedenaściorga dzieci, żona pewnego szlachcica z Awinionu. Zmarła młodo – zabrała ją z tego świata czarna śmierć – zaraza roku 1348. Była blondynką, jej złote włosy opiewa Petrarka. Badacze powątpiewają, czy to na pewno ta Laura – czy olśnienie jednorazowego spotkania mogło aż tak zainspirować poetę. Tak czy tak – przeszła do historii. Jej imię po dziś dzień to symbol wybranki, pożądanej damy serca, adresatki najsłynniejszych sonetów.
Skutki
Nowy język poezji miłosnej. Petrarka oddaje w poezji stany miłosnych uniesień, opisując je za pomocą metafor, epitetów, które przypadną do gustu zakochanym wszech czasów, podobnie jak ideał niespełnionej miłości. Znakomitą karierę robi sonet – odtąd ulubiony gatunek tematyki miłosnej. Petrarka dostrzega nieracjonalność uczucia, pyta o istotę zjawiska, jakim jest miłość, tak wyjątkowego i tak powszechnego. W jego liryce kobieta to anioł, miłość to cierpienie, serce kochanka płonie, a oblicze blednie. Miłość to żar, śmierć, burza – i szczęście niewymowne zarazem. I oto miłość ze swoją wieloznacznością staje się obrazem złożoności ludzkiej natury!
Włochy, wiek XVI
Ludovico Ariosto opowiada o miłości, używając kostiumu rycerskiego
Był Ariosto biskupem, który się ożenił! Z Alessandrą Bellucci, w tajemnicy, by nie stracić prebendy. Oto, do czego prowadzi miłość. Do związku doszło późno, a że biskup od dawna kochał – pewnie dlatego jego najważniejsze dzieło Orland szalony jest poematem o miłości i szaleństwie.
On
Szlachetny rycerz, waleczny Orland, mężnie walczy z Saracenami jak niegdyś Roland (podobieństwo imion Roland – Orland nie jest przypadkowe). Tyle że Orlanda dopada miłość. Kocha Angelikę – na wieść, że została ona żoną Medora – Saracena – Orland popada w obłęd. Po prostu traci rozum i zupełnie nie wiadomo, co by się stało, gdyby Astolf nie wyprawił się na księżyc, skąd rozum Ariosta przywiózł. Księżyc bowiem miał być składem rzeczy zagubionych na ziemi. Treścią życia Orlanda jest zatem pogoń za miłością, za ukochaną, która wybrała innego.
Ona
Angelika. Kobieta rozsądna. Pragnie powrócić do ojczyzny, jest obiektem pożądania rycerzy. Ale i ją pochłonie uczucie – zakocha się w żołnierzu saraceńskim, ubogim, lecz pięknym i szlachetnym.
Znakomite dzieło, baśniowe, fantastyczne i bardzo renesansowe. O miłości. Pokazuje, jak to uczucie zamienia się w obłęd. Miłość jest siłą irracjonalną, ma za nic rozumne ustalenia świata. Ona kieruje życiem ludzkim, bywa wielką namiętnością, kaprysem, uczuciem wzniosłym. Orland szalony okazał się bestsellerem wydawniczym epoki, zauroczył poetów późniejszych wieków.
Anglia, przełom wieku XVI i XVII
Szekspir opowiada najsmutniejszą historię miłosną wszech czasów.
Miłość jest jednym z ulubionych tematów Szekspirowskich. Tak jak miłość interesowała go chyba tylko władza. Sam Szekspir ożenił się z kobietą starszą o osiem lat, Anną Hathaway, miał czwórkę dzieci i tyleż wnucząt. Dziadek Will Szekspir! Brzmi to prozaicznie jak na ładunek emocjonalny zawarty w jego dziełach. Pokazywał różne oblicza i odmiany miłości – nieopanowaną zazdrość (Otello), radosną umiejętność naprawiania charakterów (Poskromienie złośnicy), niszczycielską moc (samobójstwo Ofelii w Hamlecie). Ale najważniejszym dziełem na temat miłości – jest, oczywiście, tragedia pt. Romeo i Julia.
Ona
Julia, młodziutka dziewczyna z Werony, córka możnego rodu Kapuletich skłóconego na śmierć z rodem Montekich. Rzadko uświadamiamy sobie, jak młoda była Julia – gdy spotyka Romea, ma lat… czternaście!
On
Romeo Monteki. Piękny młodzieniec, który nieopatrznie wybrał się na bal w siedzibie wroga. Przebranie nie powstrzymało lawiny uczuć! Miłość od pierwszego wejrzenia spada na Julię i Romea. Oboje są piękni, młodzi, bogaci. Cóż więc stanie na drodze do ich szczęścia? Nienawiść rodów. Otóż – jako rzekła Julia w słynnej scenie balkonowej – „Romeo, czemu ty jesteś Romeo?”.
Skutki
- Masa trupów. W wyniku nieszczęśliwej pomyłki giną główni bohaterowie; Julia pozoruje śmierć, informacja nie dociera do Romea, który na widok jej ciała popełnia samobójstwo. Julia budzi się i czyni to samo na widok zmarłego ukochanego. Jedyny pozytywny aspekt to pogodzenie rodzin – co zresztą ma wymowę symboliczną, bo w ten sposób Szekspir definiuje miłość jako dobro i zgodę.
- Model miłości nieszczęśliwej, którą zniszczy głupota świata. Z historią Romea i Julii utożsamiać się będą kochankowie późniejszych stuleci.
Jedno z największych dzieł literatury o miłości.
Do tej pory nikt nie pokonał Szekspira, drugiego tak znanego, często grywanego w teatrach, filmowanego, czytanego dzieła o miłości nie ma. To pramatka wszelkich love story – bo o miłości, dla miłości jest ten utwór. Tragedia Szekspira po prostu opowiada o niewinnej, czystej miłości. Julia stała się na wieki patronką młodych, zakochanych dziewczyn, Romeo – wyśnionych kochanków.
Zobacz: