Soplica Jacek (Ksiądz Robak)
- Jak go scharakteryzujesz?
- Na czym polega jego rola w Panu Tadeuszu?
W roku 1811, gdy rozgrywa się akcja Pana Tadeusza poznajemy Jacka Soplicę jako ponurego i tajemniczego Księdza Robaka. Skrywa twarz w cieniu mniszego kaptura, Mało się odzywa, za to spotyka się ze szlachtą i budzi w niej uczucia patriotyczne. Jest samotny, waleczny, tajemniczy, działa w ukryciu. jego działalność jest racjonalna, jest jednym z wielu emisariuszy, przygotowuje powstanie na Litwie. Dopiero na łożu śmierci, gdy prosi o przebaczenie Gerwazego – ujawnia tajemnicę, że Ksiądz Robak to nikt inny jak Jacek Soplica, brat Sędziego.
Jako młodzieniec był Jacek Soplica zawadiaką, hulaką, brał udział w sejmikach. Padł ofiara nieszczęśliwej miłości i niesprawiedliwości społecznej. Magnat Horeszko przyjaźnił się z nim gdy zależało mu na głosach szlachty, ale ręki córki mu odmówił, jako niegodnemu takiego zaszczytu. Jacek Soplica zabił Horeszkę, w dodatku w chwili gdy magnat bronił dworu przed Rosjanami. Ten czyn uczynił z niego mordercę i zdrajcę. Soplica wyruszył na tułaczkę, przypadkowo się ożenił, a jego żona zmarła, zostawiając syna Tadeusza. Wówczas Soplica przywdział strój zakonny i stał się emisariuszem.
Ważne elementy w jego biografii to:
- Przemiana, odpokutowanie dawnych win.
- Działanie pod przybranym nazwiskiem, w przebraniu.
- Próba naprawienia prywatnych grzechów działaniem dla dobra ojczyzny.
- Pokora i skromność w miejscu pychy i dumy.
- Przyznanie się do winy, prośba o wybaczenie
- Rehabilitacja bohatera.
Uwaga! Znaczenie imienia „Robak” – nic nie znaczący, nie wart uwagi.
Charakterystyka Jacka Soplicy to jakby charakterystyka dwóch osób:
- jako młodzieniec – dumny, popędliwy, zawadiaka, hulaka, wybuchowy człowiek o ognistym temperamencie;
- jako ksiądz – wyciszony, skromny, ponury, poświęcający się misji, walce o kraj.
Rolę w utworze spełnia przeogromną – jest najciekawszym z bohaterów, dzięki niemu akcję eposu wzbogaca tajemnicza historia z przeszłości, stwarza typ bohatera przemienionego, łączy wątki przeszłości z przeszłością – daje nadzieję na możliwość odpokutowania win i na zwycięstwo w walce o wolność. Z jego osobą wiąże się przesłanie o przebaczeniu i konieczności pogodzenia się, by wywalczyć dobro ogólne.
Ważne skojarzenie
Jacek Soplica już wkrótce otrzyma literackiego spadkobiercę. Będzie nim bohater Sienkiewiczowskiej Trylogii – Andrzej Kmicic, znany młodzieży gimnazjalnej z filmu, a licealistom z obowiązkowej lektury, jaką jest Potop. . Biografie obu postaci posiadają wiele podobieństw: obaj młodzi szlachcice mają za sobą huczną młodość, grzech na sumieniu, walkę o ojczyznę pod przybranym nazwiskiem, obaj doczekają się rehabilitacji. Finały ich losów są wprawdzie różne: Soplica nigdy nie zdobędzie ukochanej kobiety, Kmicic – owszem, ożeni się z Oleńką. Obaj za to realizują podobną odmianę bohatera romantycznego – „urealnionego”, sprowadzonego z chmur i szczytów między ludzi, bliższego życiu.
Jacek Soplica – zdrajca i bohater
Cechy charakteru Jacka Soplicy:
Silna osobowość wśród szlachty – ambitny, dumny, charyzmatyczny. Największy zawadiaka i awanturnik – porywczy, hardy, przekorny, gwałtowny, skłonny do gniewu, zatargów i bójek, ale odważny, honorowy. Pyszny, próżny, zarozumiały. Mimo to cieszący się względami kobiet.
Winy:
Zaniedbanie niekochanej żony, doprowadzenie jej do choroby i śmierci oraz zabójstwo Stolnika Horeszki spowodowane zemstą za zranione uczucia.
Cechy charakteru Księdza Robaka:
Skromny, pokorny, dobry, szlachetny i cichy zakonnik, ale szaleńczo odważny, zdolny do największych poświęceń dla ojczyzny.
Zasługi:
- Ksiądz Robak brał udział w wielu walkach, był emisariuszem, czyli posłańcem, gońcem na frontach wojennych. Przewoził listy i rozkazy wodzów, przekazywał tajne wiadomości. Swoją obecność zaznaczył na terenach Galicji i Wielkopolski. Kilkakrotnie złapany przez zaborców musiał poddawać się strasznym karom. W Prusach przez rok pracował przy budowie fortecy. Schwytany przez Rosjan został pobity kijami, a potem zesłany na Syberię. W Austrii wykonywał ciężką pracę podziemną. Za każdym razem jednak uchodził z życiem, udawało mu się jakoś wyrwać z opresji. Również na Litwie miał ważne zadanie do spełnienia – chciał przygotować szlachtę do powstania oraz na przyjęcie wojsk Napoleona wyprawiających się na wojnę z Rosją.
- Ksiądz Robak ocalił też życie potomka Horeszki – Hrabiego – w czasie polowania na niedźwiedzia oraz klucznika Gerwazego w czasie bitwy szlachty z Rosjanami w Soplicowie.
- Zapewnił opiekę i wychowanie nie tylko synowi Tadeuszowi, ale i Zosi – córce swojej dawnej ukochanej (przekazał na to finanse swojemu bratu).
- Za zasługi Księdza Robaka wobec ojczyzny z rozkazu Napoleona przesłano pośmiertne odznaczenie – Order Legii Honorowej (biały krzyż ze złotą koroną przewiązany czerwoną wstążką).
Przyczyna śmierci:
Pozornie lekka rana, której w wyniku postrzału doznał Ksiądz Robak, okazała się śmiertelna. Powodem tego było odnowienie i zakażenie starej rany, której mnich doznał w bitwie pod Jeną. Tam w 1806 roku wojska Napoleona Bonapartego odniosły zwycięstwo nad wojskami pruskimi.
W jakich motywach może pojawić się postać Jacka Soplicy?
Miłość
Jacek Soplica był po uszy zakochany w Ewie – córce Stolnika Horeszki, która odwzajemniała jego uczucia. Przy niej gwałtowny i porywczy Jacek stawał się łagodny i szlachetny. Niestety, ojciec Ewy nie uważał Jacka za odpowiedniego kandydata na męża dla swojej córki. Zranione uczucia młodego szlachcica doprowadziły do ożenku z niekochaną kobietą oraz do tragedii – zabójstwa Horeszki. O miłości swego życia Soplica nigdy nie zapomniał. Po jej zesłaniu na Sybir pilnował, by w Soplicowie zadbano o córkę Ewy – Zosię.
Różnice stanowe
Stosunek Horeszki do Jacka Soplicy wydawał się serdeczny i przyjacielski, o czym świadczyły częste zaproszenia Soplicy do zamku Stolnika, wspólne uczty, biesiady zakrapiane winem, wznoszone toasty. Dlaczego więc doszło do konfliktu? Powodem były różnice stanowe – Horeszko był magnatem, a Soplica zwykłym szlachcicem. Jacek zbyt wysoko mierzył, marząc o ożenku z córką Horeszki. Poczuł się upokorzony, gdy Horeszko dał mu do zrozumienia, że powinien pogodzić się z podziałem szlachciców na lepszych i gorszych.
Zemsta
Za zranione uczucia, odrzuconą miłość, upokorzenia ze strony Horeszki Jacek Soplica pod wpływem impulsu zabił ojca swojej ukochanej. Odtąd ciążyło na nim piętno zdrajcy. Największym wrogiem Soplicy stał się wtedy sługa Horeszków – Gerwazy. Ich pojednanie nastąpiło w czasie spowiedzi Jacka. Klucznik powierzył wtedy swojemu dotychczasowemu wrogowi skrywaną latami tajemnicę – umierający Horeszko znakiem krzyża pokazał, że daruje Jackowi winy, że przebacza mu to, co zrobił. Prawdę tę stary sługa taił tak długo, bo i nad nim wzięła górę chęć zemsty.
Żal i pokuta
Żal za popełniony mord był tak wielki, że Jacek Soplica postanowił odpokutować winę, wstępując do zakonu. Była to decyzja bardzo trudna do realizacji – jako mnich Soplica musiał zostawić swą dawną pychę i butę poza murami klasztornymi. Jacek zmienił nazwisko – celowo nazwał się Robakiem, bo czuł się tak mały i mierny jak robak w ziemi.
Tajemnica
W obecności dwóch osób – Sędziego i klucznika Gerwazego – Ksiądz Robak wyznaje ukrywaną latami tajemnicę. W głuchej ciszy padają nagle zaskakujące słowa: „Jam jest Jacek Soplica”. Sekret ma być rozliczeniem się Soplicy z dawnych win, jest jego przedśmiertną spowiedzią.
Zdrada narodowa
Jacek Soplica wiedział, że wszyscy traktują go jak zdrajcę, odwracają się od niego. Pozostał sam, bez przyjaciół, sąsiadów, życzliwych ludzi obok siebie. Lekceważyli go nawet ludzie niższego stanu, chłopi, Żydzi. Gdziekolwiek się nie pojawił, słyszał określenie „zdrajca”, które mu przyczepiono jak etykietkę. Tylko Rosjanie traktowali go jak stronnika, za co otrzymał nawet w nagrodę część majątku Horeszków. Soplica wiedział, że jest niewinny, ale nie zamierzał się tłumaczyć. Nie mógł jednak pogodzić się z opinią, którą mu wystawiono. Nie przystąpił do konfederacji targowickiej zawiązanej przez magnatów sprzyjających Rosji. Wybrał emigrację, ucieczkę z kraju, gdzie zamierzał oczyścić się z win poprzez służbę ojczyźnie.
Bardzo ważny cytat:
Zły przykład dla Ojczyzny, zachętę do zdrady,
Trzeba było okupić dobremi przykłady,
Krwią, poświęceniem się…
Słowa wypowiadane przez Księdza Robaka wskazują drogę, którą wybrał, by odkupić swoją zbrodnię. Działalność patriotyczna ma moc oczyszczającą.
Zobacz: