Jacek Soplica to główny bohater dzieła Adama Mickiewicza Pan Tadeusz. To kolejne wcielenie bohatera romantycznego. Ulega on ogromnej przemianie: ze zbrodniarza w pokutnika, z dumnego, buńczucznego szlachcica w pokornego mnicha, z hulaki w gorącego patriotę, z Jacka Soplicy w księdza Robaka.
Znaczenie postaci
To bardzo ważny bohater, ponieważ wnosi do utworu pierwiastek dramatyczny i historyczny, a także przeżycia osobiste. Bez niego Pan Tadeusz mógłby być obrazem życia na wsi polskiej, sielanką z wplecioną w nią historią Tadeusza i Zosi. Ksiądz Robak jest łącznikiem pomiędzy codziennością a wydarzeniami historycznymi w okresie wojen napoleońskich. To bohater dynamiczny – jako jedyny przechodzi głęboką metamorfozę. Jego osobowość ulega ewolucji, zupełnie się zmienia: z dumnego i butnego Sarmaty przeistacza się w ofiarnego i pokornego księdza.
Przemiana Jacka Soplicy w Księdza Robaka stała się symbolem pewnego polskiego zjawiska – jedności Polski i kościoła. Kościół w trudnych momentach dla naszej ojczyzny zawsze był dla niej podporą duchową, moralną, organizacyjną, a także finansową.
Charakterystyka
Przed przemianą
- Imię i nazwisko: Jacek Soplica.
- Okres życia: młodość.
- Zajęcie: szlachcic, hulaka, zawadiaka.
- Zainteresowania: zabawy, bijatyki, ucztowanie.
- Zalety: odważny, oddany kobiecie, wierny, troskliwy, waleczny, honorowy, ambitny.
- Wady: kłótliwy, mściwy, dumny, lubi pić alkohol, porywczy.
- Natura: choleryk.
- Jedyna miłość: Ewa Horeszkówna.
- Ambicje i cele: zdobycie ukochanej kobiety oraz szacunku otoczenia.
Po przemianie
- Imię i nazwisko: Ksiądz Robak.
- Okres życia: wiek średni, dojrzały.
- Zajęcie: emisariusz.
- Zainteresowania: ojczyzna, działanie dla ojczyzny.
- Zalety: oddany ojczyźnie, odważny, szlachetny, patriota, skromny, pokorny.
- Wady: skryty.
- Natura: introwertyk.
- Jedyna miłość: ojczyzna, ale i syn Tadeusz.
- Ambicje i cele: wyzwolenie ojczyzny, obudzenie świadomości narodowej, pokorna współpraca z innymi.
Biografia
Biografia bohatera przed przemianą
- Jacek Soplica był znanym hulaką, który lubił wypić, dobrze zjeść i często szukał zwady. Poznał córkę Stolnika i zakochał się w niej z wzajemnością. Wtedy ujawniły się inne cechy Jacka – czułość, troskliwość. Pokochał ją szczerze. Mógłby to być początek prawdziwej szczęśliwej miłosnej historii, ale… Stolnik wcale nie zamierzał oddać mu swojej córki. Dopóki potrzebował Jacka ze względu na swoje interesy zręcznie omijał ten temat. Chciał podać mu czarną polewkę – symbol odmowy. Ta sytuacja ubodła ambicję i miłość własną naszego bohatera. Postanowił wyjechać gdzieś na wojnę, do Moskwy lub na Tatarszczyznę.
- Przed wyjazdem pragnął się pożegnać ze starym przyjacielem Stolnikiem, miał nadzieję, że może zmięknie mu serce. Od Stolnika dowiedział się o jego planach wobec Ewy – ojciec chciał wydać ją za mąż za kasztelana witebskiego. Jacek próbował zapomnieć o ukochanej, ożenił się z dziewczyną, której nie kochał. Nie potrafił jednak pogodzić się z tą sytuacją, zaczął pić i unieszczęśliwiał żonę, jego postępowania nie zmieniły nawet narodziny syna Tadeusza. Wkrótce jego żona umarła.
- Jacek często błąkał się w rozpaczy niedaleko zamku Horeszków i przez przypadek znalazł się tam, kiedy Moskale najechali majątek Stolnika. Nasz bohater jedynie się temu przyglądał, nawet chciał pomóc, ale obrona przebiegała bardzo sprawnie. Kiedy Stolnik – pewny już rychłego zwycięstwa – wyszedł na ganek, Jackowi wydawało się, że ten mu urąga, szydzi z niego. W przypływie złości i żądzy zemsty chwycił karabin Moskala i zastrzelił Stolnika. Popełnił morderstwo w afekcie. Klucznik Gerwazy mierzył do niego, ale chybił…
- Jacek Soplica został uznany nie tylko za mordercę, ale i (niesłusznie) za zdrajcę. Uciekł z kraju.
Biografia bohatera po przemianie
- Jacek postanowił odkupić swoje winy – poświęcić swe życie odbudowie ojczyzny. Walczył pod Napoleonem, a potem wstąpił do zakonu i zmienił imię, stał się Księdzem Robakiem.
- Po długiej tułaczce powrócił do kraju jako emisariusz: kwestował po dworach szlacheckich i karczmach, rozmawiał z drobną szlachtą, namawiał do opowiedzenia się po stronie Napoleona, do tworzenia na Litwie oddziałów powstańczych. Zadbał też o swojego syna, którego powierzył bratu na wychowanie, a także o Zosię, córkę Ewy (ponieważ ona pojechała za mężem na Syberię, gdzie zmarła).
- Był dobrą duszą w Soplicowie. Wykazał się ogromną odwagą i kunsztem strzeleckim podczas polowania – uratował Tadeusza i Hrabiego zaatakowanych przez niedźwiedzia, zabijając napastnika jednym celnym strzałem. Podczas najazdu Moskali na Soplicowo ocalił wszystkich dzięki podstępowi. Uratował życie ostatniemu z rodu Horeszków i Gerwazemu, ale sam został ranny.
- Wtedy właśnie ujawnił swe prawdziwe imię: Jacek Soplica. Wyspowiadał się przy swoim wrogu – kluczniku, ten mu przebaczył i wyjawił, że Stolnik przed śmiercią też przebaczył swemu zabójcy. Tej nocy Ksiądz Robak umarł.
- W 1812 r. Podkomorzy publicznie podczas mszy dokonał rehabilitacji Jacka Soplicy.
Ważne momenty w życiu bohatera
- Poznanie Ewy Horeszkówny (bohater się w niej zakochał, zaczął ubiegać się o jej rękę, co spowodowało dalsze wydarzenia).
- Oświadczyny i Jacka Soplicy i zasugerowanie mu przez Stolnika czarnej polewki (bohater czuje się głęboko urażony zachowaniem Stolnika, od tej pory nie może być z ukochaną, postanawia wyjechać i walczyć).
- Ślub z dziewczyną, której nie kochał (to z tego związku urodzi się Tadeusz), jest to nieudana próba zapomnienia o Ewie i pogodzenia się z jej zaręczynami.Zemsta – zabicie Stolnika Horeszki (od tej pory staje się mordercą, jest postrzegany jako zdrajca).
- Ucieczka z kraju (rozpoczyna całkiem nowe życie). Udział w wojnach napoleońskich.
- Wstąpienie do zakonu, przybranie nowego imienia – Ksiądz Robak (zmiana priorytetów i zachowania bohatera – tera z jego celem jest służba ojczyźnie).
- Spowiedź w obecności swego zaciekłego wroga – Gerwazego (wyjawia on swoją tajemnicę i opowiada swoją historię, uzyskuje przebaczenie).
- Śmierć (w wyniku odniesionych ran – nowych i starych).
- Pośmiertna rehabilitacja (Jacek odzyskuje dobre imię, szacunek).
Bohater a inne postacie utworu
- Jacek Soplica jest ojcem Tadeusza, powierzył jednak jego wychowanie swemu bratu.
- Jacek jest bratem Sędziego.
- Jacek jest ukochanym Ewy, jej niespełnioną miłością, on też bardzo, bardzo ją kochał.
- Jacek jest na początku przyjacielem Stolnika, ale później z zemsty, w afekcie zabija go.
- Jacek jest wrogiem Gerwazego, Gerwazy go nienawidzi, pragnie pomścić swego pana, którego zabił Jacek.
Podobne postacie literackie
- Andrzej Kmicic z Trylogii Henryka Sienkiewicza – Jacek Soplica przypomina tego Sienkiewiczowskiego bohatera, ponieważ obaj ulegają przemianie, obaj z porywczych i nieobliczalnych szlachciców przeistoczyli się w zupełnie inne osoby, obaj przybrali nowe nazwiska i obaj chcieli walczyć w imię ojczyzny.
- Gustaw z IV części Dziadów Adama Mickiewicza – obaj są nieszczęśliwymi kochankami, nie mogą połączyć się z ukochaną.
- Gustaw-Konrad z III części Dziadów – obaj przechodzą głęboką metamorfozę, Gustaw – romantyczny kochanek przemienia się w Konrada, chcącego poświęcić się dla narodu, a Jacek Soplica z Sarmaty w pokornego mnicha, sługę ojczyzny.
Zapamiętaj!
Epopeja to utwór epicki opowiadający o losach bohaterów związanych z ważnymi, przełomowymi dla danej społeczności wydarzeniami historycznymi; rozpoczyna się inwokacją, ma narratora, opisuje szczegółowo przyrodę, obyczaje itd.
O utworze źródłowym
Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem – to pełen tytuł epopei narodowej powstałej w Paryżu, wydanej w 1834 roku. Dla Mickiewicza Pan Tadeusz był oderwaniem się od trosk, pozwalał mu przenieść „duszę utęsknioną” do kraju lat dziecinnych, miał być literackim lekarstwem na duchowe choroby emigracji. Jednak emigracja przyjęła tę historię szlachecką bez entuzjazmu, niechętnym milczeniem. Pan Tadeusz podbił kraj, a nie emigrację. Właściwym bohaterem tego utworu jest bowiem Polska.
Napisany trzynastozgłoskowcem utwór został przeniesiony na ekran przez Andrzeja Wajdę w roku 1999.
Tematy, przy których można wspomnieć bohatera
- niespełniona miłość,
- bohater romantyczny,
- zemsta,
- patriotyzm,
- metamorfoza bohatera,
- pokuta.
Dzieło: Pan Tadeusz
Autor: Adam Mickiewicz
Czas i miejsce akcji
Litwa, dworek w Soplicowie i zaścianek w Dobrzyniu. Akcja rozpoczyna się latem 1811 r., kończy się wiosną 1812 r. Retrospekcje sięgają ostatniego ćwierćwiecza XVIII w.
Co to za typ bohatera?
- To bohater tajemniczy, wielki indywidualista, ukrywający swe prawdziwe nazwisko. Mroczny, zamknięty w sobie, kojarzy się trochę z bohaterem bajronicznym. Zakonnik, który lepiej zna się na walkach i konspiracji niż modlitwach. Zdradzają go żołnierskie ruchy, rozkazujący sposób mówienia i rany na twarzy, których nie doznał zapewne przy czytaniu Biblii.
- W młodości typowy Sarmata – pijak, znakomity szermierz, awanturnik, wąsal.
- Jacek to bohater, który przeżywa przemianę wewnętrzną, podkreśloną zmianą imienia – wstępuje do zakonu i przyjmuje imię Robaka, by podkreślić swoją nikczemność i pokorę przed obliczem Boga oraz odpokutować błędy młodości.
- Jacek to w połowie bohater romantyczny, a w połowie… nieromantyczny. Romantyczny, bo jest bojownikiem o wolność, w młodości przeżył wielką, niespełnioną miłość, jego udziałem stała się przemiana wewnętrzna – to ważne etapy romantycznej biografii. Nieromantyczny, bo np. nie popełnia samobójstwa, lecz żeni się z inną kobietą.
- Patriota, emisariusz, organizator powstania na Litwie.
- Wyjawia swoje prawdziwe imię i opowiada swoją historię dopiero na łożu śmierci (przedśmiertna spowiedź to ważny motyw literacki).
Pojęcia związane z tym bohaterem
- Epopeja szlachecka – dzieło obszerne, ukazujące losy pewnej grupy społecznej (szlachty polskiej), na tle ważnych, przełomowych dla narodu wydarzeń – kampanii napoleońskiej. Narrator jest wszechobecny i wszechwiedzący. Pojawiają się liczne opisy – statyczne i dynamiczne, niektóre bardzo rozbudowane. Pełnią one czasem funkcje retardacji, czyli opóźniaczy akcji, które mają podsycić ciekawość czytelnika.
Jacek Soplica (vel Ksiądz Robak) symbolizuje:
- Nietypowego bohatera romantycznego dzieła – ma cechy typowego bohatera romantycznego, ale i kogoś z zupełnie innej bajki.
- Bohatera o ciekawej, złożonej osobowości, który stara się odkupić błędy młodości. Zostaje zrehabilitowany po śmierci. Bywa zestawiany z typowym bohaterem romantycznym, takim jak Gustaw-Konrad albo z… bohaterem Potopu Sienkiewicza, Andrzejem Kmicicem.
Zobacz: