Wizja końca świat w Biblii i innych tekstach kultury. Czy któreś ze znanych ci dzieł poruszyło cię szczególnie?
Podpowiedź:
Skonstruuj wypowiedź w oparciu o Apokalipsę świętego Jana, wiersze Miłosza – Piosenka o końcu świata i Herbeta – U wrót doliny, i na przykład obraz Hieronima Boscha Sąd ostateczny.
Co pisać? Przemyśl fakty:
Apokalipsa świętego Jana to najważniejsze proroctwo biblijne, opisujące koniec świata. Zamyka całość świętej księgi, jest pełne niejasnych symboli i zagadkowych obrazów. Zapowiada walkę dobra ze złem, niesie wizje powstających zmarłych, łamania się lądów, spadających gwiazd,, znikającego nieba, głosu trąb anielskich.. Mimo tak przerażającej wizji, przepowiednia jest optymistyczna -zapowiada zwycięstwo dobra i panowanie Chrystusa na ziemi., stworzenie nowego Jeruzalem. Do tej wizji końca świata przez wieki nawiązywało wielu twórców. Szczególnie poruszające, zwłaszcza że odmienne są dwa utwory współczesnych wieszczów polskiej poezji – Czesława Miłosza i Zbigniewa Herberta.
Noblista napisał utwór pod tytułem Piosenka o końcu świata. Poetycki reportaż ze słonecznego dnia, który jest ostatnim dla globu ziemskiego….. Wszyscy życzylibyśmy sobie żeby to właśnie tak wyglądało: spokojny śliczny dzień, niezauważalny koniec, bezbolesny, nie naruszający istniejącej harmonii. Poeta stwarza taką wizję jakby odwoływał się do słynnej maksymy – żyj tak, jakby to miałby być ostatni dzień twojego życia, ale też chwytaj dzień, wypełnij go sensownie…
Inaczej jest w wierszu Herberta U wrót doliny. Jego wizja końca świata przypomina obóz koncentracyjny, aniołowie katów a ludzkość ofiary. U Miłosza nie zmieniało się nic, u Herberta – następuje koszmar rozstań, krzyk matek od których odłącza się dzieci, rozpacz zakochanych. Aniołowie stróże są bezwzględni – pisze poeta. To tragiczna wizja., zbrodnicza, niezgodna z naturą.
Podobnie dzieje się na obrazie Hieronima Boscha – choć realia są zupełnie inne, można powiedzieć fantastyczne, jak z koszmarnego snu.. Malarz wymyślnie przedstawia męki piekielne, rysuje postacie demonów, organizuje atmosferę chaosu, niesamowitości, ekspresji. Krzyk potępieńców, wymyślne narzędzia tortu, dziwaczne postacie wypełniają świat na płótnie, ale przez swoją niesamowitość i groteskowość nie jest to wizja przerażająca. Z tych trzech ujęć najbardziej pesymistyczny jest obraz herbertowski. Najprzyjemniejsza – Miłosza. Najoryginalniejsza – Boscha. A która porusza najbardziej? Chyba ta Herberta, bo budzi największe przerażenie i bezradność. Ona też najbardziej ukazuje przywiązanie człowieka do jego ziemskiego życie i poczucie krzywdy, że koniec musi nastąpić.
Zacytuj wskazując fragmenty utworów wyraźnie nawiązujące do Apokalipsy św. Jana:
Herbert:
Po deszczu gwiazd
Na łące popiołów
Zebrali się wszyscy pod strażą aniołów
Miłosz:
A którzy czekali błyskawic i gromów
Są zawiedzeni
A którzy czekali anielskich trąb
Nie wierzą ze staje się już
Użyj sformułowań:
- Utwór jest okrzykiem egzystencjalnego buntu…
- Wiersz jest wyrazem ufności w Boską harmonię…
- Malowidło Boscha to sugestywna przestroga przed drogą grzechu…
Podnieś poziom wypowiedzi:
Jeśli znasz – nawiąż:
- Do filmu lub książki Imię róży. Powieść Umberta Eco w ciekawy sposób odwołuje się do motywów apokalipsy – według jej symboliki w pewnym klasztorze średniowiecznym następuje fala morderstw…
- Do poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego: wiersze poetów powstania 1944 opisują wojnę – nazywaną apokalipsą spełnioną. Wizja wojny przybiera znamiona końca świata – łamią się lądy, płoną pożary, płyną rzeki krwi…
Zobacz:
Jak przedstawiony jest koniec świata w wierszu Miłosza Piosenka o końcu świata?