Transakcja wojny chocimskiej Wacława Potockiego jako epos.
Wstęp I
„Transakcja…” to utwór, który pretendował do miana epopei narodowej. Powstał około pół wieku po zwycięstwie pod Chocimiem, sławił waleczność i talenty strategiczne Jana Karola Chodkiewicza oraz męstwo wojsk polskich, które oparły się Turkom. Ten poemat z jednej strony ukazuje cnoty rycerstwa polskiego, a z drugiej ówczesny upadek ducha bojowego – współczesna autorowi szlachta nie jest zdolna do tak heroicznych czynów jak przodkowie, lecz rozmiłowana w życiu ziemiańskim, wygodnicka, zniewieściała.
Wstęp II
W ten poemat wpisany jest mit sarmatyzmu oraz wzór Sarmaty. Potocki odwołuje się do świetnej przeszłości przodków („orłów”). Stara się wzbudzić u sobie współczesnych tęsknotę za dawną doskonałością stanu szlacheckiego. Wzorem Sarmaty – rycerza uczynił Potocki hetmana Chodkiewicza.
Rozwinięcie
Epos Potockiego czekał na druk ponad 200 lat ze względu na krytykę współczesności, jaka została tam zawarta w licznych dygresjach.
Transakcja… spełnia większość wymogów gatunku, jakim jest epos. Po pierwsze, zaczyna się inwokacją – zwrotem do Boga z prośbą o opiekę i pomoc w pisaniu dzieła. Podobne inwokacje spotkamy w innych eposach – np. w Iliadzie Homera jest to apostrofa do „bogini”, czyli muzy, która miała pomóc twórcy w opiewaniu gniewu Achillesa…
Poza tym ten epos opowiada o ważnych wydarzeniach – historycznych (bitwa pod Chocimiem w 1621r.), społecznych (powraca do mitu sarmackiego, tworzącego genealogię szlachecką w XVII w.) i religijnych (jest to wojna pogan z chrześcijanami).
Na tle wydarzeń ukazany jest bohater – heros – hetman koronny Jan Karol Chodkiewicz, wykreowany na wzór wodza i rycerza. Jest to postać wyidealizowana – wódz cieszący się ogromnym posłuchem u żołnierzy, szanowany i podziwiany, sam znakomity rycerz, w dodatku obdarzony talentem oratorskim. Jego mowa, która ma zachęcić żołnierzy do mężnej walki, jest pełna żaru. Jan Karol Chodkiewicz ma wyrazistą osobowość, tak jak bohaterowie eposów Homera – np. Hektor, znakomity obrońca ojczyzny, skłonny do poświęceń dla niej.
Z wyidealizowanym obrazem Sarmatów skontrastowani są krwiożerczy Turcy. Widoczne jest deprecjonowanie przeciwnika potwierdzające subiektywny stosunek narratora do opisywanej rzeczywistości.
Potocki jako autor eposu rezygnuje z obiektywizmu, wprowadza liczne dygresje, czyli wstawki odautorskie zakłócające przebieg wydarzeń i pozwalające oderwać się od opisów bitwy. A opisów bitwy – krwawych, przerażających, a czasem pełnych patosu – jest tu sporo. W eposie Homera aż tak krwawych scen nie było:
Kruszyły się kopije w trupach na kawałki
Pełno ran, pełno śmierci; wiązną konie w mięsie
Krew się zsiadła na ziemi galaretą trzęsie
Ludzie się nie dobici w swoich kiszkach plączą;
Drudzy chlipią z paszczęki posoką gorącą.
Wypowiedzi bohaterów są zindywidualizowane, fabuła nasycona dramatyzmem, a język porównaniami, epitetami, hiperbolami, synonimami.
Zakończenie
Autor celowo heroizuje temat wojny turecko-polskiej. Łączy miłość do tradycji, przeszłości z mądrym krytycyzmem i umiejętnością dostrzegania błędów, jakie popełniano w przeszłości.
Zobacz:
Udowodnij, że Transakcja wojny chocimskiej Potockiego jest eposem.
Omów temat i okoliczności powstania Transakcji wojny chocimskiej
Napisz notatkę o Transakcji wojny chocimskiej Wacława Potockiego