Cechy twórczości
- Wacław Potocki jest przedstawicielem nurtu ziemiańskiego w poezji polskiego baroku.
- Jest przedstawicielem (ale zarazem bardzo ostrym krytykiem!) kultury sarmackiej.
- Bardzo ostro krytykował magnaterię. Idealizował za to ziemiański wzorzec życia.
- Miał zacięcie publicystyczne – jego utwory zawierają mnóstwo postulatów, propozycji reform, satyrycznego spojrzenia na rzeczywistość.
- Był zapalonym moralistą i dydaktykiem – większość jego utworów zawiera jakiś morał…
- Jest autorem eposu Transakcja wojny chocimskiej…, w którym propagował rycerskie cnoty Sarmatów i ubolewał, że duch bojowy umarł we współczesnej mu szlachcie. Ukazał bohaterów spod Chocimia jako wzór dla współczesnych mu Sarmatów.
- W swoich utworach wyśmiewał i krytykował m.in. liberum veto, nieskuteczność pospolitego ruszenia, upadek obyczajów, nadużywanie złotej wolności, nietolerancję.
Nurty, pojęcia
- poezja ziemiańska
- sarmatyzm
- moralizatorstwo
Możliwe tematy
- Sarmata w poezji polskiej.
- Krytyka wad szlacheckich.
- Polacy w krzywym zwierciadle.
- Wielcy dowódcy, rycerze, wojownicy.
- Sławne opisy bitew.
- Historia narodu polskiego w poezji i prozie.
Co wtedy pisać?
- Potocki był jednym z najpłodniejszych polskich pisarzy. Jego ogromna spuścizna literacka do tej pory nie została opracowana.
- Jego utwory świetnie oddają realia życia w ówczesnej Polsce – są cennym materiałem nie tylko dla literaturoznawców, ale i dla historyków, badaczy kultury itd.
- Jego utwory często są wnikliwe i mają charakter satyryczny. Poeta bywał jednak melancholijny – np. w trenach pisanych po śmierci syna Stefana.
- Utwory Potockiego, pisane żywym, pełnym kolokwializmów językiem, dokumentują żywą polską mowę z II połowy XVII w. To bezcenny materiał dla historyków języka i gramatyków historycznych.
Najważniejsze wiersze
Kto mocniejszy, ten lepszy – wiersz poruszający temat nietolerancji Polaków wobec innowierców. Jest poruszony faktem, że arianom odebrano ziemię i wygnano z kraju. Wniosek jest smutny – światem rządzi prawo silniejszego. Dla słabszych, łagodnych i pokornych zabrakło w nim miejsca.
Pospolite ruszenie – ten obrazek prezentuje szlachtę polską podczas wyprawy przeciwko Kozakom. Zagrożenie kraju jest poważne, jednak szlachta zachowuje się, jakby nie była go świadoma. Polacy w obozie wojskowym długo śpią i równie długo i namiętnie piją. Dobosza, wzywającego do walki, lekceważą – mają ważniejsze sprawy na głowie: spotkania towarzyskie, odpoczynek, dogadzanie sobie. Poziom patriotyzmu wśród uczestników pospolitego ruszenia jest poniżej niż zera.
Nierządem Polska stoi – gdyby nieboszczyk wstał z grobu i spojrzał na to, co dzieje w ojczyźnie, chciałby jak najszybciej wrócić do swojej mogiły. Domyślamy się, że w Polsce dzieje się bardzo źle – nastąpił zupełny upadek obyczajów i kultury politycznej, możni bezkarnie wykorzystują najsłabszych i najbiedniejszych.
Zobacz:
Jakie morały i pouczenia zawarł Wacław Potocki w swojej twórczości?
Sarmatyzm w utworach Jana Chryzostoma Paska i Wacława Potockiego.