Świat wartości i typy bohaterów w epice XX wieku na przykładzie twórczości Antoine’a de Saint-Exupéry’ego i Ernesta Hemingwaya.

Świat wartości i typy bohaterów w epice XX wieku na przykładzie twórczości Antoine’a de Saint-Exupéry’ego i Ernesta Hemingwaya.

Świat wartości wyznawanych przez Antoine’a de Saint-Exupéry’ego

poznajemy dzięki: Ziemi, planecie ludzi i Nocnemu lotowi. Oba utwory wymykają się jednoznacznym kwalifikacjom gatunkowym – potocznie nazywane powieściami, w rzeczywistości są po trosze zbiorami opowiadań z elementami fabuły, po trosze zaś rodzajem pamiętnika przywołującego zdarzenia z przeszłości. W partiach refleksyjnych zbliżają się do prozy eseistycznej.

• W Ziemi, planecie ludzi bohaterami pierwszoplanowymi są piloci – koledzy autora: Mermoz, Prevot czy Guillaumet. To pionierzy poczty lotniczej nad Saharą, Andami, Atlantykiem. Wśród postaci epizodycznych pojawia się np. samotny, stęskniony za widokiem ludzi sierżant z formacji z Mauretanii, księgowy z Barcelony, który ochotniczo wstąpił do armii republikańskiej w 1936 r., wyzwolony niewolnik Bark. Opowiadając o życiu ich wszystkich Saint-Exupéry ukazuje hierarchie wartości innych, stosunek do dóbr materialnych („Pracując dla samych dóbr budujemy sobie więzienie. Zamykamy się samotni ze złotem, które nie daje nam nic, dla czego warto by żyć”). Na jej czele stoi solidarność, a zaraz za nią odpowiedzialność, miłość (przy czym „miłość nie znaczy patrzeć na siebie nawzajem, ale patrzeć razem w tym samym kierunku”), przyjaźń (to głównie na niej polega wielkość każdego zawodu, bo praca łączy ludzi. „Nic nigdy nie zastąpi straconego towarzysza – powie autor po śmierci Mermoza, zaś w innym miejscu stwierdzi: „Nie kupuje się przyjaźni towarzysza, z którym związują przeżyte razem godziny”), męstwo w zmaganiu się z wrogim żywiołem (prezentuje je Guillaumet z rozdziału Koledzy), poczucie wolności.W rozdziale Ludzie Saint-Exupéry definiuje pojęcie niewoli – pojawia się ona wtedy, gdy człowiek przestaje widzieć sens swojej pracy. Każde, nawet najskromniejsze, ale sensowne zajęcie napełnia go natomiast szczęściem i sprawia, że żyje pełnią życia. Szczęśliwy i spełniony może być nie tylko pilot czy fizyk, ale również „skromny pasterz, który pilnuje stada pod rozgwieżdżonym niebem”. Żadna z docenianych przez pisarza wartości humanistycznych nie funkcjonuje w izolacji, wszystkie są ze sobą sprzężone, wzajemnie się wzmacniają i są miernikiem człowieczeństwa.

Kodeks etyczny Hemingwaya

poznajemy, przyglądając się sylwetkom postaci wykreowanych, a nie, jak u Saint-Exupéry’ego – autentycznych. Są nimi bohaterowie powieści Pożegnanie z bronią, Komu bije dzwon i opowiadania Stary człowiek i morze.

• Akcja Pożegnania z bronią toczy się podczas I wojny światowej we Włoszech. Jej bohater – amerykański porucznik Fryderyk Henry dezerteruje podczas odwrotu z szeregów armii włoskiej – wybiera szczęście osobiste przy boku ukochanej kobiety. W taki sposób Hemingway – uparty poszukiwacz prawdy demaskuje mity i drwi z pustki frazesów sławiących honor, męstwo, wierność wobec żołnierskiej przysięgi. Pisarzowi udało się ukazać ich iluzoryczność w zestawieniu z okrucieństwem wojennych realiów.

• Bohatera Komu bije dzwon życie też postawiło w sytuacji dramatycznego wyboru między obowiązkiem (włączył się jako ochotnik do wojny domowej w Hiszpanii i teraz ma za zadanie wysadzić most, by uniemożliwić atak faszystów) a pięknym, odwzajemnionym uczuciem do Marii. Ale w przeciwieństwie do Henry’ego Jordan nie jest samotnikiem, działa z ludźmi w imię wspólnej sprawy i właśnie to poczucie wspólnoty umożliwia mu powzięcie decyzji. „Jeżeli zwyciężymy tutaj, zwyciężymy wszędzie” myśli i w imię dobra ogółu wybiera obowiązek. Jest solidarny wobec innych, odpowiedzialny i wierny sobie, ma wysoko rozwinięte poczucie honoru. Towarzyszy mu poczucie niespełnionej miłości, ale nie powstrzyma go ono od potwierdzenia własnych przekonań czynem. Stanie się nim nie tylko wysadzenie mostu, ale i kolejny heroiczny wysiłek: ranny Robert pozostanie przy nim, by ostrzałem odwrócić uwagę faszystów i w ten sposób ułatwić odwrót oddziałowi Pabla – także i ukochanej Marii. Kiedy przychodzi świadomość śmierci, Jordan nie myśli o sobie i swoim życiu w kategoriach patosu i wielkości. Ma poczucie spełnienia i nadzieję, że w miarę swych zdolności zrobił coś dobrego. Obok Roberta Jordana powieść Komu bije dzwon przedstawia ciekawą galerię postaci drugoplanowych: Pilara, Marię Anzelma, Pabla. Są prości, ale zdolni do prawdziwie ludzkich uczuć, bezgranicznie oddani sprawie Republiki, choć niekiedy jak Pablo przeżywają chwile rozterki i dramatu.

• Z kolei bohater opowiadania Stary człowiek i morze – Santiago przekonuje, że „Człowiek nie jest stworzony do klęski – człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać”.

Zobacz:

Zaprezentuj sylwetkę Ernesta Hemingwaya