Doświadczenia Kandyda jako sposób dyskusji o poglądach filozoficznych. Jaką funkcję spełnia epizod w Eldorado?
Wolter odpowiada na optymistyczną wizję świata przedstawioną w poglądach Leibniza i Rousseau. Na pesymistyczny obraz jego świata składają się:
- wojna – podstawowa instytucja ludzkości,
- choroby, nędza,
- trzęsienie ziemi,
- fanatyzm religijny, prześladowania inkwizycji,
- nierówność wobec prawa, przesądy stanowe,
- rozpusta,
- niewolnictwo.
Wolter przedstawia wizytę w Eldorado, aby za pomocą kontrastu ukazać prawdziwą naturę człowieka. Eldorado to kraina szczęśliwości, utopia. Panuje tu egalitaryzm, ludzie nie kierują się chciwością, ale panuje szczerość, bezpośredniość, kult wiedzy. Tutaj Boga o nic się nie prosi, ale Mu się dziękuje za… wszystko. Mimo wszystko nasi podróżni nie chcą tu pozostać:
Jeśli zostaniemy tutaj, będziemy po prostu tym, czym pozostali; jeśli natomiast wrócimy do kraju, bodaj z tuzinem baranów obładowanych tutejszymi kamykami, staniemy się bogatsi niż wszyscy królowie razem…
Wolter rewiduje łatwy optymizm, ale wcale nie opowiada się za jego skrajnym przeciwieństwem. Autor Kandyda reprezentuje postawę umiarkowanego sceptycyzmu – istnieją granice ludzkiego poznania, daremne są ludzkie dociekania metafizyczne, ale praca może oddalić od człowieka trzy główne nieszczęścia: nudę, występek i ubóstwo. Praca daje satysfakcję, jest podstawą harmonii w życiu człowieka. „Uprawianie naszego ogródka” – w tych słowach kryje się kredo oświeceniowego umiaru – każdy, poprzez pracę, czyni coś dla wspólnego dobra.
Podstawowe cechy powiastki filozoficznej
- Posłużenie się fabułą jako pretekstem do wprowadzenia treści moralnych, filozoficznych, przedyskutowania jakiegoś zagadnienia (zagadnienia zła).
- Epizodyczność fabuły.
- Charakterystyczny dla powiastki motyw podróży, który daje możliwość pełnego pokazania świata, konfrontacji idei poprzez przygody bohatera i dyskusje, jakie prowadzi.
- Styl powiastki: ironia podkreślająca absurdalność wywodów Panglossa (pod tą maską ukrywa się Leibniz), która będzie też podkreślać naiwność poglądów Kandyda, który wierzy w dobro ludzi i świata.
Zobacz:
Kandyd Woltera jako przykład powiastki filozoficznej i Kandyd jako typ bohatera.