Przedstaw Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki jako pierwszą polską powieść nowożytną.
Krasicki, pisząc historię Doświadczyńskiego, stworzył dzieło specyficzne zarówno pod względem fabuły, kompozycji i postaci głównego bohatera.
Powieść Ignacego Krasickiego ma cechy powieści osiemnastowiecznej:
- pierwszoosobową, pamiętnikarską narrację – narratorem jest sam bohater utworu, dzięki czemu wydarzenia przez niego opisane zyskują wiarygodność;
- w tekście jest niewiele dialogów, przeważają opisy i opowiadania – w ten sposób łatwiej przedstawić np. utopijny świat Nipu;
- myśli bohatera są wplecione w naturalny tok narracji, nie są wyodrębnione.
Jaki cel przyświecał Krasickiemu?
Taki jak wszystkim twórcom oświeceniowym – uczyć. Dlatego powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki służyła przede wszystkim krytyce ówczesnej rzeczywistości, zwłaszcza pierwsza część utworu.
Swoją powieść Krasicki podzielił na trzy części.
Część pierwsza (księga I) to opis młodości Mikołaja.
Jak każdy młody szlachcic Mikołaj uczył się w szkołach publicznych i prowadził życie towarzyskie w modnym świecie Warszawy (ulegał złym wzorcom), odbył praktykę obywatelską w trybunale lubelskim. Kolejnym etapem w życiu Mikołaja był modny wówczas wyjazd do Paryża. Stąd musiał uciekać przed uwięzieniem za długi. Wsiadł na okręt płynący do Indonezji, który się rozbił, a Mikołajek niemal nie zginął. Wydawać by się mogło, że nasz bohater właśnie stracił wszystko, ledwie uszedł z życiem, ale był to jednak szczęśliwy przypadek, który zawiódł go na wyspę Nipu.
W księdze II poznajemy losy bohatera na Nipu,
(ten fragment powieści to motyw robinsonady – Mikołaj jest przecież rozbitkiem), gdzie mieszka utopijne patriarchalne społeczeństwo. To właśnie na wyspie Nipu, z pomocą mędrca Xaoona, Mikołaj przeżywa moralną i intelektualną reedukację, obserwując jak w dostatku, szczęściu i spokoju żyją tamtejsi mieszkańcy.
W ostatniej III księdze nasz bohater boleśnie odczuwa konfrontację nipuańskich ideałów z rzeczywistością swojej ojczyzny.
Najpierw próbował służby publicznej, ale nie potrafił nic zdziałać w warunkach zupełnego rozkładu życia politycznego i paraliżu instytucji (sytuacja ta przypomina schyłek czasów saskich), następnie Mikołaj rezygnuje z życia publicznego i osiada na wsi. Wyobcowany wśród szlachty staje się wzorem ziemianina filozofa. W swoim majątku wdraża zasady poznane na Nipu i staje się dobrym gospodarzem oraz powszechnie szanowanym obywatelem.
Ważne!
Bardzo wyraźnie można odczytać wymowę powieści Ignacego Krasickiego, który nawiązuje do poglądów Rousseau. Krasicki sugeruje konieczność powrotu do natury, do źródeł i ucieczkę przed niszczącym wpływem miast. Pierwsza Polska powieść nowożytna Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki łączy elementy różnych typów współczesnej prozy europejskiej: powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej i utopijnej.
Zobacz:
Guliwer, Doświadczyński, Robinson – bohaterowie powieści XVIII w.