TEMAT WYPRACOWANIA

Analizując podane fragmenty „Wesela” – lektury obowiązkowe Stanisława Wyspiańskiego, scharakteryzuj występujące postacie i przedstaw wzajemne relacje pomiędzy chłopstwem a inteligencją.

SCENA 1

CZEPIEC, DZIENNIKARZ

CZEPIEC
Cóż tam, panie, w polityce?
Chińcyki trzymają się mocno!?

DZIENNIKARZ
A, mój miły gospodarzu,
mam przez cały dzień dosyć Chińczyków.

CZEPIEC
Pan polityk!

DZIENNIKARZ
Otóż właśnie polityków
mam dość, po uszy, dzień cały.

CZEPIEC
Kiedy to ciekawe sprawy.

DZIENNIKARZ
A to czytaj, kto ciekawy;
wiecie choć, gdzie Chiny leżą?

CZEPIEC
No daleko, kajsi gdzieś daleko;
a panowie to nijak nie wiedzą,
że chłop chłopskim rozumem trafi;
choćby było i daleko.
A i my tu cytomy gazety
i syćko wiemy.

DZIENNIKARZ
A po co?

CZEPIEC
Sami się do światu garniemy:

DZIENNIKARZ
Ja myślę, że na waszej parafii
świat dla was aż dosyć szeroki.

CZEPIEC
A tu ano i u nas bywają,
co byli aże dwa roki
w Japonii; jak była wojna.

DZIENNIKARZ
Ale tu wieś spokojna.
Niech na całym świecie wojna,
byle polska wieś zaciszna,
byle polska wieś spokojna.

CZEPIEC
Pon się boją we wsi ruchu.
Pon nos obśmiwajom w duchu.
A jak my, to my się rwiemy
ino do jakiej bijacki.
to Z takich, jak my, był Głowacki.
A, jak myślę, ze panowie
duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć:

 

SCENA 7

RADCZYNI, KLIMINA

RADCZYNI
Cóż ta, gosposiu, na roli?
Czyście sobie już posiali?

KLIMINA
Tym ta casem sie nie siwo.

RADCZYNI
A mieliście dobre żniwo?

KLIMINA
Dzięki Bogu, tak ta bywo.

RADCZYNI
Jak złe żniwo, to was boli,
żeście síę napracowali?

KLIMINA
Zawszeć sie co przecie zgarnie.

RADCZYNI
Dobrze sobie wyglądacie.

KLIMINA
I pani ta tyz nie marnie.

RADCZYNI
Jeszcze się widzicie młoda.

KLIMINA
Jak po Marcinie jagoda.

RADCZYNI
Może jeszcze się wydacie?

KLIMINA
A cóz sie ta tak pytacie?!

 

SCENA 12

PAN MŁODY, PANNA MŁODA

PAN MŁODY
Kochasz ty mnie?

PANNA MŁODA
Moze, moze-
cięgiem ino godos o tem.

PAN MŁODY
Bo mi serce wali młotem,
bo mi w głowie huczy, szumi…
moja Jaguś, toś ty moja?!

PANNA MŁODA
Twoja, jak trza, juści twoja;
bo cóż cie ta znów tak dumi?
Cięgiem ino godos o tem.

PAN MŁODY
A ty z twoim sercem złotem
nie zgadniesz, dziewczyno-żono,
jak rani serce wali młotem,
jak cię widzę z tą koroną,
z tą koroną świecidełek,
w tym rozmaitym gorsecie,
jak lalkę dobytą z pudełek
w Sukiennicach, w gabilotce:
zapaseczka, gors, spódnica,
warkocze we wstążek splotce;
że to moje, że to własne,,
że tak światłem gorą lica!

PANNA MŁODA
Buciki mom troche ciasne.

PAN MŁODY
A to zezuj, moja złota.

PANNA MŁODA
Ze sewcem tako robota.

PAN MŁODY
Tańcuj boso.

PANNA MŁODA
Panna młodo?!
Cóz ta znowu?! To ni mozno.

PAN MŁODY
Co się męczyć? W jakim celu?

PANNA MŁODA
Trza być w butach na weselu.

 

KLUCZ ODPOWIEDZI

Co można wydobyć z przedstawionych fragmentów?

1. Sceny w kontekście całości utworu:

  • Pochodzą z pierwszego aktu dramatu. Każda z nich stanowi dialog pomiędzy przedstawicielem inteligencji i chłopstwa.
  • Są przykładem wstępnej charakterystyki obydwu warstw społecznych, obrazują wzajemne relacje pomiędzy gośćmi z miasta i ze wsi.
  • Zwiastują tragiczny finał dramatu, ukazując już na samym początku niechęć i niezrozumienie pomiędzy inteligencją i chłopstwem mimo pozornego zbratania.

2. Sposób przedstawienia bohaterów:

  • Konwencja szopki politycznej: postacie nakreślone grubą kreską, dosadne, wyraziste, prezentują się poprzez cięte, ostre dialogi.

3. Charakterystyka bohaterów:

Inteligencja:

  • Dziennikarz: znudzony polityką, obojętny na dziejące się wydarzenia, dekadencki, ogarnięty marazmem. Na wsi szuka spokoju i ciszy a nie autentycznego zbratania z ludem. Chłopów traktuje z wyższością „pana z miasta”, uważa ich za nieuków i ignorantów w dziedzinie polityki, lekceważy jako partnerów w dyskusji i we wspólnym działaniu.
  • Radczyni: przejawia podstawową nieznajomość realiów życia wiejskiego. Zadaje pytanie o siewy w listopadzie, kiedy już dawno jest po zbiorach. Jest niezbyt taktowna a chwilami wręcz arogancka, gdyż uważa,że wobec zwykłej chłopki nie musi zachowywać się z należnym szacunkiem.
  • Pan Młody: zauroczony zdrową urodą Jagusi, jej odświętnym, zdobnym strojem weselnym. Nie ma zbyt wielkiego pojęcia o chłopskich obyczajach: łamie zasady wiejskiej etykiety, namawiając żonę, by zdjęła buty i tańczyła boso. Nie rozumie, że chłopi jedynie na co dzień do pracy chodzą boso a podczas uroczystości dbają o strój i wygląd. Jest ponadto przesadnie egzaltowany i gadatliwy: dużo mówi o swej miłości do dziewczyny ale tak naprawdę dostrzega w niej jedynie zewnętrzny blichtr a nie duchowe wartości.

Chłopi:

  • Czepiec: krewki, pełen energii przedstawiciel warstwy chłopskiej, zainteresowany światem i polityką. Nie ma poczucia niższości wobec gości z miasta i śmiało wypowiada swoje poglądy. Przypomina o uczestnictwie chłopów w walce o wolność, przywołując postać bohatera chłopskiego Bartosza Głowackiego. Sam chętny do działania dostrzega w inteligencji siłę ale jednocześnie wytyka jej bierność, brak chęci do walki, pogardę i nieufność wobec chłopów.
  • Klimina: typowa wiejska gospodyni, prosta i bezpośrednia kobieta z temperamentem, która nie pozwala się lekceważyć i wtrącać w osobiste sprawy. Nie ma kompleksów wobec Radczyni, odpowiada rezolutnie i dowcipnie, ośmieszając swoją rozmówczynię.
  • Panna Młoda: urodziwa, wiejska panna zmęczona gadulstwem Pana Młodego i niezupełnie przekonana o swojej miłości do świeżo poślubionego męża. To prosta dziewczyna, dla której bardziej liczy się zewnętrzny splendor niż głębokie uczucia. Oburza ją brak respektu ze strony Pana Młodego dla weselnej tradycji. Wpada w gniew, gdy ten każe jej tańczyć boso.

4. Relacje pomiędzy inteligencją a chłopstwem:

  • Wzajemna niechęć, nieufność, wrogość, brak porozumienia.
  • Inteligenci żyją mitem „wsi spokojnej, wsi wesołej” utrwalonej w świadomości za sprawą literackich wizerunków, nie znają wsi prawdziwej wraz z jej obyczajem i trudnościami dnia codziennego.
  • Chłopi czują się zlekceważeni przez gości z miasta, nie znajdują w nich oparcia do wspólnego działania.
  • Ludomania okazuje się jedynie grą pozorów a nie autentycznym zbrataniem.

Jak funkcjonalnie odnieść się do całości utworu?

  • Wykorzystaj utwór, aby pogłębić wizerunki postaci. Odwołaj się do aktu drugiego, który poprzez wizje prezentuje konflikty wewnętrzne bohaterów wesela, na przykład:
    • O Dziennikarzu możesz dodać, że był zwolennikiem ugody z zaborcą, postrzegał historię Polski jako pasmo klęsk i niepowodzeń, zamiast zagrzewać do walki roztrząsał dawne porażki i uciekał od polityki, co widać również w zaprezentowanej scenie. Przeżywał jednak kryzys ideologiczny, rozważał, czy w istocie bierna postawa ma sens i symbolem jego wątpliwości jest właśnie Stańczyk – błazen Zygmunta Starego, nakłaniający Dziennikarza do czynu.
    • Radczyni prezentuje się również w innych scenach pierwszego aktu dramatu: jako opiekunka Zosi i Haneczki niechętnym okiem patrzy na pląsy panienek z miasta z wiejskimi parobkami, Pannę Młodą uważa za wiejską prostaczkę, z którą mąż – artysta nie znajdzie wspólnych tematów do rozmowy, ostentacyjnie demonstruje swoją wyższość intelektualną wobec chłopów.
    • Pan Młody to prawdziwe indywiduum: wystąpił na weselu boso i bez bielizny, co bezceremonialnie wszystkim prezentował, budząc zgorszenie i niesmak chłopów. Pozornie spontaniczny i zafascynowany wsią w rzeczywistości miał jednak poczucie, że poprzez małżeństwo z chłopką zdradza własną klasę. Jego rozterki duchowe symbolizuje widmo polskiego zdrajcy – Hetmana Branickiego.
    • Czepiec w chwili oczekiwania na głos wzywający do walki okazuje nadmierny temperament, nie panując nad emocjami, zaczyna wygrażać inteligentom kosą. Przywołaj tę scenę, aby pokazać, że chłopi też nie byli bez wad.
  • Opisując relacje pomiędzy chłopstwem a inteligencją, nie zapomnij odnieść się do rozmowy Dziada z widmem Jakuba Szeli – symbolem „rzezi galicyjskiej”. Wytłumacz obecne obawy inteligentów przed wspólną walką z chłopstwem wspomnieniem żywego jeszcze w pamięci buntu chłopskiego, kiedy to chłopi napadali na pańskie dwory i dokonywali rzezi panów.

 

Konteksty interpretacyjne, czyli do czego warto się odwołać analizując podane fragmenty?

  • Możesz wspomnieć, że postacie dramatu miały swoje rzeczywiste pierwowzory: Dziennikarz to niejaki Rudolf Starzewski, zwolennik krakowskich Stańczyków – stronnictwa nawołującego do lojalizmu i ugody z zaborcą, Pan Młody to Lucjan Rydel, młodopolski poeta, który w karykaturalny sposób naśladował chłopskie obyczaje, Radczyni zaś to jego ciotka Antonina Domańska, znana w Krakowie autorka książek dla dzieci.
  • Nawiąż do młodopolskiej chłopomanii, przypomnij, że Lucjan Rydel czyli Pan Młody poszedł w ślady Włodzimierza Tetmajera, który zapoczątkował modę na inteligencko – chłopskie związki.
  • W kwestii relacji inteligencja – lud poszukaj analogii z Tangiem S. Mrożka. Znajdziesz tam groteskowe ujęcie tego problemu, tyle że przedstawiciel ludu okaże się znacznie bardziej „skuteczny” w swoich poczynaniach niż Czepiec wymachujący kosą Gospodarzowi.

Zobacz:

Wesele – klucze maturalne

Wesele na maturze

Przedstaw postacie Wesela Stanisława Wyspiańskiego

Czym i o czym jest Wesele Stanisława Wyspiańskiego?

Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny.