Przedwiośnie jest powieścią, którą możesz wykorzystać przy opracowywaniu następujących tematów:
- Obrazy rewolucji w literaturze.
- Młodość – czas beztroskiego pożegnania z dzieciństwem, czas krystalizowania osobowości.
- Postać matki w literaturze.
- Ojczyzna – arkadia czy obowiązek?
- Literackie utopie i antyutopie.
- Różne oblicza miłości.
- Polska i Polacy.
- Historia.
- Trudne wybory życiowe.
- Tułaczka.
Rewolucja
Przykład tematu prezentacji
Odwołując się do wybranych przykładów literackich, przedstaw i porównaj ze so‑bą różne obrazy rewolucji w literaturze XIX i XX wieku.
Podpowiadamy
Temat konkretny, z doborem materiału rzeczowego też nie powinno być problemu. Wybierz trzy, cztery teksty spośród następujących propozycji:
- Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego
- Uspokojenie Juliusza Słowackiego
- Szewcy Witkacego
- Folwark zwierzęcy George’a Orwella
- Tango Sławomira Mrożka
- Komu bije dzwon? Ernesta Hemingwaya
- Doktor Żywago Borysa Pasternaka
- Cichy Don Michaiła Szołochowa
Możesz wybrać różne koncepcje prezentacji tematu, na przykład:
- Zastosować kryterium historyczne i tym samym porównać ze sobą obrazy różnych przewrotów społecznych: rewolucję francuską, rewolucję październikową, rewolucję hiszpańską itp.
- Zestawić ze sobą obrazy konkretnych rewolucji z ujęciami abstrakcyjnymi, jakie znajdziesz choćby u Orwella, Witkacego czy Mrożka.
- Uwzględniając kryterium tematyczne, ukazać obraz jednej, konkretnej rewolucji, na przykład październikowej, w różnych tekstach literackich, zwracając uwagę na sposób ujęcia tematu, ocenę rewolucji przez autorów powieści.
W każdej z wymienionych propozycji możesz z powodzeniem wykorzystać Przedwiośnie. Nie zapomnij zaznaczyć, że obrazowi zarzucano stereotypowość, tendencyjność i brak dokładniejszej analizy procesów historycznych. Żeromski znał realia ówczesnej Rosji jedynie z opowiadań, sam nigdy nie był w Baku. Na obraz rewolucji – być może uproszczony – składają się głównie chaos, korupcja, zatracenie zasad moralnych i przede wszystkim rzeź tysięcy niewinnych ludzi.
Prezentując wizję przewrotu społecznego w Przedwiośniu, nie zapomnij zaznaczyć, że oprócz destrukcyjności rewolucji bakińskiej stara się Żeromski pokazać także jej przyczyny i swoją obawę przed możliwością przeniesienia tych idei na ziemie polskie. Podkreśla nędzę chłopów i biedoty miejskiej, pokazuje robotnicze strajki. Powodem rewolucji jest desperacja najuboższych, o których w odrodzonej ojczyźnie niewiele się myśli.
Nie zapomnij o końcowej scenie Przedwiośnia pokazującej bohatera przyłączającego się do robotniczej demonstracji. Scena ta jest ostrzeżeniem – jeśli nie zmieni się sytuacja w Polsce, realna jest groźba rewolucji. Jest ona czymś obcym, „wiatrem od wschodu”, siłą niszczącą. Cezary nie może jej całkowicie poprzeć („parł oddzielnie”), ale jednocześnie widzi niezbędność zmian.
Polska i Polacy
Przykład tematu prezentacji
Sąd nad polskim społeczeństwem w literaturze XIX i XX wieku. Przedstaw temat, odwołując się do wybranych przykładów literackich.
Podpowiadamy
Wybór utworów do tej prezentacji jest ogromny. Możesz wykorzystać najbardziej znane i jednocześnie najważniejsze polskie utwory:
- Dziady cz. III Adama Mickiewicza
- Kordiana i Grób Agamemnona Juliusza Słowackiego
- Lalkę Bolesława Prusa
- Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej
- Wesele Stanisława Wyspiańskiego
- Tango Sławomira Mrożka
- Ludzi bezdomnych i Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
- Granicę Zofii Nałkowskiej
Warianty realizacji tematu mogą być następujące:
- Porównanie ze sobą opinii na temat polskiego społeczeństwa z różnych przestrzeni historycznych: epoki romantycznej, pozytywistycznej, modernistycznej itd. i wyciągnięcie ostatecznej konkluzji, czy coś się w spojrzeniu na Polaków zmieniło i czy Polacy zmienili się pod jakimś względem.
- Zestawienie kilku tekstów prezentujących polskie społeczeństwo w jednym, mniej więcej tym samym czasie, na przykład tylko w drugiej połowie XIX wieku lub w okresie międzywojennym. W tym przypadku należałoby prześledzić, czy ocena Polaków w opinii różnych pisarzy tej samej epoki jest podobna, czy czymś się różni.
- Zastosowanie kryterium gatunkowego: a więc wybór na przykład tylko tekstów dramaturgicznych lub prozatorskich. Ten wariant ‑tematu będzie wymagał od Ciebie odpowiedzi na pytanie, w jakiej mierze zastosowane środki wyrazu typowe na przykład dla dramatu lub powieści wpływają na ogólny odbiór obrazu społeczeństwa, w jakim stopniu pomagają autorowi wzmocnić wyrazistość sądu o prezentowanym społeczeństwie.
Przedwiośnie to świetna pozycja do wykorzystania w tym temacie. Zauważ, że poprzez ukształtowanie losów głównego bohatera pisarz pozwala czytelnikowi poznać polskie społeczeństwo po 1918 roku. Oglądamy je oczami Cezarego Baryki, a jest to spojrzenie o tyle szczególne, że bohater to człowiek „spoza układu”, przybysz, który także poznaje Polaków i Polskę.
Zwróć uwagę na obraz społeczeństwa w Przedwiośniu został „przyczerniony”, a służy to wyeksponowaniu niesprawiedliwości, zachęceniu do zmian.
„Jedni mają jadła tyle, że z niego urządzili kult, obrzęd, nałóg, obyczaj i jakąś świętość, a drudzy po to tylko żyją, żeby nie zdychać z głodu!”
Autor zaznacza, że odrodzona Polska jest krajem głębokich podziałów i przywołuje szereg drastycznych ujęć, aby swój sąd uzasadnić: komornicy w Chłodku myślą tylko o przetrwaniu przednówka, ich dzieci są dziesiątkowane przez choroby, starców wyrzuca się na mróz, „aby szybciej doszli”. Jednocześnie wielu spośród mieszkańców Chłodka walczyło wcześniej o wolność ojczyzny, która teraz w ogóle o nich nie dba. Chłopi pracują ciężko i żyją w nędzy, dziwi Cezarego ich bierność (choć w rzeczywistości wieś była już czynna politycznie). Naturalistyczne są w powieści opisy nędzy żydowskiej dzielnicy w Warszawie czy przygranicznego miasteczka.
Z takimi obrazami kontrastuje opis życia ziemiaństwa w Nawłoci. Mieszkańcy dworu spędzają czas na posiłkach i rozrywkach: przejażdżkach konnych, spacerach, polowaniach, balach. Mimo niezaprzeczalnego uroku ziemiańskiego bytowania autor wskazuje również na jego pustkę, jałowość, brak jakichkolwiek wyższych wartości. Sposób pokazywania życia sfer arystokratycznych przywołuje obrazy z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, a zestawienie to nakazuje zauważyć utratę znaczenia przez klasę ziemiańską. Rola burżuazji jako czynnika postępu i kultury jest już skończona. Jest to rola rozkładowa, destrukcyjna. Sąd Żeromskiego to jeden z najbardziej krytycznych głosów na temat postawy Polaków w odrodzonym kraju.
Zobacz:
Przedwiośnie jako powieść społeczna i powieść o dojrzewaniu.
91. Przedstaw Przedwiośnie Stefana Żeromskiego jako powieść otwartych pytań
Przedstaw Przedwiośnie Stefana Żeromskiego jako powieść polityczną i społeczną.
91. Przedstaw Przedwiośnie Stefana Żeromskiego jako powieść otwartych pytań