Co to jest stylizacja biblijna?
Stylizacja
Aby zrozumieć termin pojęcie stylizacji biblijnej, trzeba wpierw przypomnieć sobie pojęcie stylizacji.
Stylizacja (łac. stylus – rylec) to świadome, zamierzone wykorzystanie w utworze literackim stylów wypowiedzi typowych dla określonych środowisk – np. języka charakterystycznego dla więźniów, lekarzy, informatyków itd.
Po co ten zabieg?
Wyobraź sobie, że akcja powieści rozgrywa się w więzieniu lub w szkole. Będzie bardziej wiarygodna, jeśli przestępcy będą posługiwali się gwarą więzienną, a uczniowie gwarą uczniowską. Można też wykorzystać styl charakterystyczny dla danej epoki (możemy mieć wtedy do czynienia np. ze stylem archaicznym, czyli archaizacją, jak w Potopie Henryka Sienkiewicza, ze stylem młodopolskim). Możemy także wykorzystać styl innych dzieł literackich, styl autora czy styl gatunku literackiego – one najczęściej wykorzystywane są w parodiach; powstają wtedy np. parodie Pana Tadeusza, parodie eposów, parodie stylu Tadeusza Różewicza czy Zofii Nałkowskiej.
Stylizacja polega na wykorzystaniu najbardziej charakterystycznych cech danego stylu;
musi być bowiem oczywista i zrozumiała dla czytelnika. Bardzo często pojawia się w dialogach powieściowych – ma to dawać wrażenie autentycznego zapisu autentycznej rozmowy bohaterów. Czytając Potop, powinniśmy mieć wrażenie, że słuchamy rozmowy autentycznych siedemnastowiecznych szlachciców, np.
– Przy królu naszym prawowitym (…) i przy miłej ojczyźnie stać będziem! – zakrzyknął. – (…) Kto ma Boga i wiarę w sercu, ten przy nas stanie, moce niebieskie nas wesprą, i któż nam sprosta?! (…) Zgody jeno, a pobijemy tych szelmów, pludrów, pończoszników (…).
Kilka tysięcy szabel zabłysło naraz. Tłumy otoczyły pana Zagłobę, (…) wrzeszcząc:
– Prowadź! Prowadź!
Stylizacja biblijna
Naśladowanie w dziele literackim stylu charakterystycznego dla Biblii, a raczej jej narodowego tłumaczenia (w Polsce niegdyś wzorowano się na tłumaczeniu Jakuba Wujka; obecnie źródłem stylizacji biblijnej jest Biblia Tysiąclecia).
Stylizacja biblijna polega na:
- Używaniu podniosłych słów, wyrażeń i zwrotów, np. rzekł zamiast powiedział, podążył zamiast poszedł, zstąpił zamiast zszedł.
- Rozpoczynaniu zdań od spójników i, a (np. I nastał dzień trzeci; A owego dnia…).
- Stosowaniu charakterystycznych konstrukcji, np. Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam.
- Stosowaniu alegorii i symboli.
- Posługiwaniu się formą przypowieści czy mów prorockich.
- Dzieleniu tekstu na wersety.
- Stosowaniu odwróconego szyku zdań.
Autor, który stosuje stylizację biblijną, sugeruje, by jego dzieło traktować jako objawienie nieznanych dotąd prawd.
Przykład:
Ale potem ludzie wyrzekli się BOGA jednego, i naczynili sobie bałwanów, i kłaniali się im, i zabijali na ich cześć krwawe ofiary, i wojowali za cześć swoich bałwanów.
(Adam Mickiewicz, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego)
Stylizacja biblijna odegrała bardzo ważną rolę w naszej literaturze. Mamy z nią do czynienia w wielu ważnych dziełach, np.
- w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi (stylizacja na mowę prorocką).
Stylizacja biblijna bardzo często pojawiała się w dziełach romantyków:
- w Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza
- Anhellim Juliusza Słowackiego
A także w dziełach modernistów, np. w wybranych dziełach Jana Kasprowicza czy w Pentateuchu Stanisława Przybyszewskiego.
Zobacz:
Co to jest stylizacja językowa i jakie są podstawowe typy stylizacji