Totalitaryzm to określenie systemów politycznych, które ingerują w osobiste życie człowieka i podporządkowują go odgórnym prawom, są oparte o rozbudowany system kontroli, oddziałują poprzez strach i przemoc. Przykładem takich systemów był faszyzm i stalinizm. Skutkiem: tortury, eksterminacje, piece, niemieckie obozy koncentracyjne i sowieckie łagry.
Cała literatura jest żarliwym protestem przeciw totalitaryzmowi.
Przykładem może tu być cała literatura łagrowa:
- Archipelag GUŁag, Jeden dzień Iwana Denisowicza Aleksandra Sołżenicyna,
- Inny świat Gustawa Herlinga Grudzińskiego,
- Na nieludzkiej ziemi Józefa Czapskiego.
Niemieckie obozy zagłady znalazły zapis w
- Opowiadaniach Tadeusza Borowskiego,
- Medalionach Zofii Nałkowskiej.
Prześladowanie Żydów odnajdziemy
- w reportażu Hanny Krall Zdążyć przed panem Bogiem,
- w Rozmowach z katem Kazimierza. Moczarskiego.
Lecz obozy i getta to jeszcze nie wszystko.
Istotę totalitarnej władzy i analizę zjawiska ukazują utwory:
- Zniewolony umysł Czesława Miłosza,
- Mała Apokalipsa Tadeusza Konwickiego,
- Tango Sławomira Mrożka,
- Powrót prokonsula, Pan Cogito Zbigniewa Herberta,
- Początek Andrzeja Szczypiorskiego,
- Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa
- Folwark zwierzęcy, Rok 1984 George Orwella
Oczywiście – to jeszcze nie są wszystkie tytuły. Lecz omówienie losów bohaterów tych pozycji, ich zmarnowanego życia i spaczonej psychiki wystarcza, aby oddać zło totalitaryzmu, a udowodnić protestującą postawę twórców wobec tego systemu.
Zobacz:
Różne oblicza totalitaryzmu w utworach dwudziestolecia międzywojennego
Dwa totalitaryzmy: faszystowski i komunistyczny – porównanie