W Europie nową epokę po romantyzmie zwie się, ze względu na nurt dominujący w literaturze i sztuce, realizmem, a za umowną datę jej początku uznaje się rok 1850. Pamiętajmy jednak, że Stendhal, ojciec powieści realistycznej, uważany równocześnie za twórcę romantycznego, żył i tworzył w pierwszej połowie XIX wieku. Balzak, pisarz odpowiedzialny za ukształtowanie się realizmu w prozie, zmarł w roku 1850. Reprezentant tego kierunku w Anglii, Dickens, umiera w roku 1870. Podwaliny pod realizm zostały zatem położone. Mniej więcej za trzydzieści lat realizm przerodzi się w naturalizm, poezję zdominują moderniści i zakwitnie symbolizm. Zanim to jednak nastąpi – wiwat realizm!
Oto „mapa” literatury powszechnej II połowy XIX wieku:
Francja
- Stendhal
- Czerwone i czarne
- Pustelnia parmeńska
- Honoriusz Balzak
cykl powieści Komedia ludzka:Ojciec Goriot- Eugenia Grandet
- i inne
- Gustaw Flaubert
- Pani Bovary
- Szkoła uczuć
- Aleksander Dumas (ojciec)
- Trzej muszkieterowie
- Hrabia Monte Christo
- Aleksander Dumas (syn)
- Dama kameliowa
Anglia
- Karol Dickens
- Klub Pickwicka
- Oliver Twist
- Emily Brontë
- Wichrowe wzgórza
- Charlotte Brontë
- Dziwne losy Jane Eyre
- William Thackeray
- Targowisko próżności
Rosja
- Lew Tołstoj
- Wojna i pokój
- Anna Karenina
- Fiodor Dostojewski
- Zbrodnia i kara
- Antoni Czechow
- Wujaszek Wania
- Wiśniowy sad
- Trzy siostry
- Mikołaj Gogol
- Rewizor
Zobacz: