Obraz kobiety w literaturze i sztuce Młodej Polski.

Temat wymaga od nas pisania nie tylko o literaturze. Kto nie napisze o sztuce, na pewno nie wyczerpie tematu. Przywołajmy w pamięci obrazy z epoki. Czy któreś z nich przedstawiają kobiece postacie? Jakie?

Jak można urozmaicić pracę

  • Refleksją, iż typy postaci kobiecych powtarzają się w literaturze wielu epok. Np. motyw skrzywdzonej przez pana ubogiej dziewczyny występował już w balladzie Rybka, a powróci w dwudziestoleciu międzywojennym w Granicy Nałkowskiej (Justyna Bogutówna). Również portret kobiety anioła znamy z romantyzmu czy Trylogii Sienkiewicza (piękne i niewinne Oleńka i Helena).
  • Wprowadzeniem postaci spoza lektury obowiązkowej (szalona Julka – W sieci, obłudna mieszczanka – tytułowa bohaterka sztuki Zapolskiej Żabusia).

 

Jak zacząć?

Przykład

Galeria kobiet w literaturze Młodej Polski jest niesłychanie bogata. Od chłopek, poprzez mieszczanki, po szlachcianki, od prostych kobiet po wrażliwe artystki, od sług po panie. Prócz skromnych szlachcianek i opanowanych chęcią pracy idealistek, znanych już z epoki pozytywizmu poznajemy złe i obłudne mieszczanki, szalone artystki i… opanowane żądzą kobiety modliszki, które wiodą mężczyzn do zguby. Bardzo wyraźnie mówi się w literaturze Młodej Polski nie tylko o szaleńczej kobiecej miłości, ale także o kobiecym pożądaniu, którego istnienie wcześniej (i nawet później) w literaturze i dyskusjach społecznych wielokrotnie kwestionowano…


Co w rozwinięciu?

Kobieta – artystka – nieco egzaltowana, ulegająca magii sztuki

  • Rachela z Wesela Wyspiańskiego
  • szalona Julka z dramatu W sieci

Mieszczanka – skrępowana więzami mieszczańskiej moralności:

  • tytułowa bohaterka Moralności pani Dulskiej – maksymalnie obłudna, dbająca jedynie o wysokie dochody, niewrażliwa na krzywdę innych, głosząca frazesy o Bogu i moralności, skłonna dawać wszystkim nauki moralne, choć sama nie jest w porządku, do bólu oszczędna despotka, wychowała sobie męża pantoflarza…
  • Juliasiewiczowa – nieco bardziej nowoczesna, ale równie zakłamana co jej krewna, szanowana, bo jest mężatką o określonej pozycji społecznej, faktycznie źle się prowadzi i używa życia, jest kokietką i plotkarą

Spragniona rozkoszy, ucieleśnienie żądz:

  • Jagna z Chłopów
  • Lucy z Ziemi obiecanej
  • Ewa z Hymnów Kasprowicza
  • kobieta opisana w erotyku Tetmajera Lubię, kiedy kobieta…

Jej odmianą jest femme fatale – wiodąca mężczyzn do zguby, zdolna do wielkich namiętności:

  • Lucy Zuckerowa z Ziemi obiecanej,
  • Ewa z Hymnów Kasprowicza,
  • bohaterka obrazu Szał Podkowińskiego

Poświęcająca ideały dla wielkiej miłości:

  • Salomea Brynicka z Wiernej rzeki – bardziej kocha Odrowąża niż swe dobre imię

Szlachcianka jak anioł:

  • bohaterka Warszawianki – Maria, wierna i kochająca, niecierpliwie oczekująca ukochanego, któremu na pożegnanie wręczyła wstęgę-talizman; niestety, ukochany zginie w bitwie;
  • Anka z Ziemi obiecanej – \wierna, skromna, dobra i uczynna, gotowa poświęcać się dla ubogich i odgadywać życzenia narzeczonego – Borowieckiego, który zaniedbuje ją jednak, spragniony pieniędzy, a nie miłości.

Chłopka, prosta kobieta:

  • Panna Młoda i wiele innych postaci z Wesela Wyspiańskiego;
  • Hanka z Chłopów i wiele innych kobiet przedstawionych w epopei;
  • bohaterka wielu malarskich portretów, choćby Wieśniaczka z Bronowic Wojciecha Weissa

Skrzywdzona służąca:

 

Jak zakończyć?

Przykład

Młoda Polska wyraźnie przełamuje stereotyp niewinnej dziewczyny. Salomea Brynicka nie pozostaje dziewicą, dziewczynę z wierszy Tetmajera, Jagnę z Chłopów, Lucy Zuckerową spalają żądze, Julka maluje narządy płciowe i przeżywa ekstazę na widok Szału Podkowińskiego. Jakże różne są te bohaterki od pozytywistycznej idealistki – Justyny, choć i w literaturze modernizmu znajdziemy, rzecz jasna, symbole niewinności – Ankę z Ziemi obiecanej, Marię z Warszawianki…

Zobacz:

Kobieta – motyw