Pieśń o Rolandzie opowiada o epizodzie, który wydarzył się podczas wyprawy Karola Wielkiego do Hiszpanii.
Cesarz, przekonany, że jego ostatni przeciwnik, Marsyl, muzułmański król Saragossy, poddał się, wycofuje się w stronę Francji. W wąwozie Ronceval na tylną straż wojsk Karola (czyli oddział dowodzony przez Rolanda) napada ogromna armia Marsyla (który tylko udawał, że przystał na żądania cesarza). Dumny hrabia Roland nie chce zadąć w róg, by przywołać na pomoc króla.
Narrator kilkakrotnie podkreśla olbrzymią przewagę liczebną pogan – miało ich być czterysta tysięcy na dwadzieścia tysięcy Franków dowodzonych przez Rolanda. W kolejnych częściach utworu, zgodnie ze specyfiką gatunku, pokazane są liczne pojedynki, sławione jest męstwo i hart ducha rycerzy Karola.
Kiedy w końcu, po morderczej walce, Roland zdecyduje się wezwać armię, okaże się, że jest już za późno; on sam zostanie osaczony przez pogan. Mimo że jest śmiertelnie ranny, wrogowie nie ośmielają się zbliżyć do niebezpiecznego rycerza. Roland bezskutecznie próbuje roztrzaskać swój miecz, a potem kładzie się pod sosną, by oddać ducha Bogu, „prosząc Go o łaskę” oraz myśląc o Karolu Wielkim, „swoim panu, któremu zawdzięczał wszystko”.
Król Karol, ujrzawszy pobojowisko, trupy swoich rycerzy i ukochanego siostrzeńca (Rolanda), płacze. Następnie okrutnie mści się na poganach, pokonuje ich armię, zdobywa Saragossę, niszczy obiekty kultu pogańskich bożków, przemocą chrzci pokonanych i opromieniony sławą wraca do Francji.
Informuje Odę, narzeczoną Rolanda, o śmierci jej rycerza, a ta z żalu pada martwa. Okrutnie zostaje ukarany zdrajca Galeon (to on namówił Marsyla do podstępu, chciał się bowiem pozbyć znienawidzonego Rolanda) – po odbyciu sądu Bożego, w którym występujący w jego imieniu rycerz przegra z rycerzem symbolizującym Rolanda, zostanie rozerwany przez cztery konie.
Idealnego rycerza średniowiecznego cechują:
- odwaga (zachowanie Rolanda w czasie walki),
- wierność władcy (Karolowi Wielkiemu, któremu służy i którego rozkazy wypełnia),
- pobożność i wierność Bogu (rycerze średniowieczni podlegali nie tylko swym władcom, ale przede wszystkim – Bogu; ich obowiązkiem była walka z niewiernymi, w obronie chrześcijaństwa – Roland walczył przeciw Saracenom);
- wierność ojczyźnie (Roland ginie za króla, w imię Boga i ojczyzny – Francji).
Rycerzy idealnych charakteryzowały także nadludzka siła, umiejętność walki, wierność w przyjaźni (co widać na przykładzie Oliwiera) i męstwo. Pieśń o Rolandzie eksponuje także honor rycerski (bohater nie wzywa pomocy, gdyż byłoby to plamą na jego honorze; decyduje się na to dopiero w obliczu przegranej).
Roland ma wszystkie cechy doskonałego rycerza, ale też wiele wad. Przez jego pychę, zuchwałość i lekceważenie niebezpieczeństwa ginie nie tylko on sam, ale też cała drużyna najważniejszych rycerzy Karola Wielkiego. Jednak męstwo Rolanda w bitwie oraz zaszczytna śmierć na polu walki stanowią zadośćuczynienie jego win. Przed śmiercią Roland modli się za poległych towarzyszy, wspomina swe życie i prosi Boga o wybaczenie grzechów. Po śmierci Cherubin, św. Michał i św. Gabriel zabierają jego duszę do raju.
Zapamiętaj!
Pieśń o Rolandzie należy do gatunku chansons de geste.
Chansons de geste – francuskie poematy epickie z XI–XIII wieku opowiadające o czynach i przygodach historycznych i legendarnych bohaterów. Pieśni te były recytowane przez wędrownych truwerów przy akompaniamencie liry na zamkach rycerskich, na odpustach i jarmarkach, w miejscach kultu i na trasach pielgrzymek. Jednym z najpopularniejszych tematów pieśni o czynach (do których należy m.in. Pieśń o Rolandzie) były czyny wojenne Karola Wielkiego.
Autorstwo Pieśni o Rolandzie nie zostało ustalone. Na końcu najstarszego zachowanego rękopisu, pojawia się wprawdzie informacja, że pieśń ta była pisana przez Turolda, ale rękopis oksfordzki jest kopią, nie wiadomo więc, kim tak naprawdę był ów Turold – autorem czy tylko kopistą.
Zobacz: