Wyjaśnij znaczenie nazwy pozytywizm filozoficzny i omów podstawy jego ideologii.
Określenie dat granicznych realizmu jest dosyć kłopotliwe. W Europie mówimy o prądzie literackim – o nazwie realizm i filozoficzno-społecznym – o nazwie pozytywizm. W Polsce – o prądzie literackim i filozoficznym – nazywanym pozytywizmem. W dodatku – rozwój prądu w Polsce przypada znacznie później niż w Europie. Na razie wszak zajmiemy się Europą.
Ogólnie przyjmuje się, że z pozytywizmem filozoficznym w Europie mamy do czynienia od połowy od lat 50. do 80. XIX wieku. Wtedy to nastąpiło nasilenie nowych tendencji filozoficznych, a od 1850 realizm stał się hasłem programowym i ideą twórczą młodych pisarzy (Flauberta i innych).
Nazwa pozytywizm pochodzi od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów epoki, czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a. To właśnie ta praca dała początek szeregowi prac filozoficznych na temat nowego ujęcia świata, jaki proponował Comte w swoich Wykładach.
System Comte’a zakładał, że:
- Filozofia ma sens praktyczny: ma służyć poprawie życia jednostek i zajmować się badaniem przedmiotów rzeczywistych i dostępnych rozumem.
- Celem filozofii jest uzyskiwanie wiedzy pewnej.
- Wzorcem postępowania filozofa są nauki przyrodnicze, jego metodą eksperyment i obserwacja.
- Badać można jedynie rzeczy pewne, a więc przedmioty fizyczne, o psychice, zdaniem pozytywistów, nic pewnego powiedzieć się nie można.
Comte zwrócił uwagę na wielką rozbieżność pomiędzy naukami przyrodniczymi a społecznymi. O ile te pierwsze są w stanie coraz precyzyjniej i wnikliwiej badać mechanizmy rządzące światem, przyczyniając się do jego poznania, o tyle te ostatnie prawa rządzące życiem społeczeństw nadal pozostają nieodkryte. Propozycja Comte’a była prosta: proponował on badać życie jednostek, stosując do badań metody charakterystyczne dla nauk przyrodniczych. Owo przekonanie, że ludzkość i natura rządzi się tymi samymi prawami, nazywa się monizmem przyrodniczym.
Zobacz: