„Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy”. (Dziady, cz. IV) Romantyczna miłość – przekleństwo czy źródło radości? Odnieś się do słów Gustawa, bohatera dramatu Adama Mickiewicza.

Romantyzm to literacka epoka miłości i niezwykle silnie przeżywanej uczuciowości. Wszystko zaczęło się od Wertera – bohater ten wywarł wielki wpływ na całą epokę, na długie lata określając typ konstrukcji bohatera romantycznego. Miłość romantyczna często kojarzy się z cierpieniem – warto zadać tu sobie pytanie: czy romantyczni kochankowie nie cierpieli przypadkiem na własne życzenie?

Romantyczny ­kochanek dziesięć lat później

W literaturze polskiej model romantycznego kochanka nie funkcjonował długo. Bohater werterowski został dosyć szybko zastąpiony bohaterem bajronicznym. Bezcelowe egzaltacje kochanka nie mogły się przysłużyć w żaden sposób zniewolonej Polsce, przeto bohater zamiast kobiety pokochał – także na zabój – ojczyznę.

„Książki zbójeckie”

To one stały się przyczyną samobójstwa wielu młodych ludzi, a także Gustawa z Dziadów Mickiewicza. Należą do nich Cierpienia młodego Wertera oraz Nowa Heloiza.

Przydatne sformułowania

• Uczucie romantycznego kochanka jest tak silne, że aż niszczy bohatera; zdaje się go spalać.
• Romantyczny kochanek przypomina ­bohatera tragicznego. Stoi wobec sytuacji bez wyjścia, jedyną radością dla niego ­byłby związek z ukochaną, która jest ­dla niego nieosiągalna.
• Miłość romantyczna jest nieodłącznie związana ze śmiercią – na ziemi, pośród ludzi, nie ma dla niej miejsca.

Propozycje wstępu

Możliwość 1

Zacznij od scharakteryzowania pojęcia romantycznej miłości. Oto główne jej cechy, których nie możesz pominąć:

• opisywana jest zawsze z perspektywy mężczyzny i to jego przeżycia są najważniejsze – kobieta staje się tu postacią drugoplanową,
• jest to miłość nieszczęśliwa – najczęściej ukochana musi (lub chce) poślubić innego, bogatszego,
• bohater bardzo długo rozpamiętuje utraconą miłość – literatura tak naprawdę zaczyna się dopiero tutaj,
• bohater kończy swój żywot samobójstwem.

Możesz spojrzeć na miłość romantyczną z lekkim przymrużeniem oka – zwróć uwagę na to, że kochanek romantyczny sam szuka sobie nieszczęść, i że jego miłość jest często imaginacją i oszukiwaniem samego siebie.

Możliwość 2

Zacznij od zarysowania historii miłości romantycznej. Będziesz musiał sięgnąć do początków romantyzmu i Cierpień młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego. Pamiętaj, że romantyczna koncepcja miłości ma źródła w oświeceniowej sielance oraz dziełach Jeana Jacques’a Rousseau (Nowa Heloiza). Romantycy, w przeciwieństwie do twórców oświeceniowych, położyli wielki nacisk na przeżycia wewnętrzne bohatera – przewodnim tematem dzieła stał się dla nich obraz duszy kochanka – jego uczucia, radości, smutki, wspomnienia. Oświeceniowy sentymentalizm, pełen sztucznych westchnień i łatwych przyjemności, zamienili w niszczącą namiętność, z której wyzwolić może tylko śmierć. Dla poetów romantycznych wzorem stał się obraz miłości ukazany w Nowej Heloizie – Rousseau przedstawił uczucie między kobietą a mężczyzną jako czysty związek dusz – stojący ponad ziemskimi prawami.

Propozycje rozwinięcia

Możliwość 1

Rozwinięcie pracy poświęć charakterystyce dwóch bohaterów literackich: Werterowi oraz Gustawowi z IV części Dziadów. Zwróć przede wszystkim uwagę na podobieństwo obu bohaterów. Pamiętaj, oczywiście, że to Werter był wzorem dla Gustawa. Ich biografie wyglądają prawie identycznie, z tą tylko różnicą, że Wertera widzimy za życia, a Gustawa najprawdopodobniej po śmierci – jako ducha. Możesz, więc powiedzieć, że Mickiewicz dopisał niejako dalszy ciąg do dzieła Goethego. Werter popełnia samobójstwo, gdyż jego ukochana poślubiła innego, przeszkodą dla bohatera były różnice stanowe pomiędzy nim a Lottą oraz jego niski status majątkowy. Goethe stawia tu jednoznaczną diagnozę: kultura uniemożliwia małżeństwa zawierane z miłości, wtóruje mu Mickiewicz, który wkłada w usta swojego bohatera następujące słowa:

Gdy na dziewczynę zawołają: żono!
Już ją żywcem pogrzebiono!

Romantycy uważali, że małżeństwo niszczy miłość – prawdziwe uczucie to czysty związek dusz – ważny nawet po śmierci. Pragnienia romantycznego kochanka są idealne, a przez to niemożliwe do zrealizowania na ziemi. Od Gustawa otrzymujemy dużo więcej cennych refleksji niż od Wertera. Bohater ten całym sobą zaświadcza o tym, jak wielkim przekleństwem stała się dla niego miłość. Przyczyną jego zguby była wrażliwa natura, a także „książki zbójeckie” – Cierpienia… oraz Nowa Heloiza. Rozpamiętuje swoją klęskę, nie oszczędzając nawet ukochanej:

Kobieto! Puchu marny! Ty wietrzna istoto!
Postaci twojej zazdrosną anieli,
A duszę masz gorszą niżeli!…

Możesz tu położyć nacisk na egoizm romantycznego kochanka. Myś­li on przecież tylko o sobie i o własnej miłości. Kiedy ukochana go zdradza, świat się dla niego kończy, poza jego własnym szczęściem nie istnieje dla niego nic cennego. Zwróć także uwagę na jego bierność – on tak naprawdę liczy na porzucenie, pragnie cierpieć, nie stara się zapomnieć i żyć dalej, rozkoszuje się własną zgubą.

Możliwość 2

Na pytanie postawione w temacie pracy możesz odpowiedzieć: miłość romantyczna jest bez wątpienia przekleństwem. Bohater romantyczny musi skończyć tragicznie, jego miłość musi być nieszczęśliwa. Zaświadczają o tym losy Wertera, Gustawa i Kordiana. Wszyscy ci bohaterowi popełnili lub usiłowali popełnić samobójstwo. W tym miejscu możesz zwrócić uwagę na schematyczność biografii romantycznego kochanka – kocha, zostaje zdradzony, po czym zabija się. Skup się także na charakterze tego bohatera – jest on przede wszystkim ekstrawertykiem, czyli osobą ukazującą swoje uczucia na zewnątrz, wręcz obnoszącą się z nimi. Do tego jest indywidualistą – żyje sam i dla siebie, z dala od świata i innych ludzi, ze społeczeństwem, które go nie rozumie, jest w konflikcie. Po charakterystyce możesz poświęcić kilka słów ewolucji tego bohatera literackiego. W romantyzmie polskim staje się on bowiem bojownikiem o wolność ojczyzny – po próbie samobójczej przechodzi głęboką metamorfozę – jego kochanką zostaje uciemiężona Polska. Możesz powiedzieć, że ta przemiana wynika z poczucia bezcelowości i bezsensowności romantycznej miłoś­ci. Przecież życie tylko własnymi uczuciami do niczego nie prowadzi! Zwłaszcza kiedy ojczyzna w potrzebie…

.

Propozycje zakończenia

Możliwość 1

Podsumuj swoje rozważania, ukazując portret psychologiczny romantycznego kochanka. Zwróć uwagę na dramat tego bohatera literackiego – jest on uwikłany w sytuację bez wyjścia, potrzeba miłości dominuje go tak bardzo, że nie widzi nic poza ukochaną. Bezsprzecznie jest to jego przekleństwo, bagaż którego nie ma siły się pozbyć.

Możliwość 2

Zastanów się, jak wpłynął na literaturę romantyczny kochanek. Spróbuj ocenić jego postępowanie z własnej perspektywy. Możesz zarzucić mu nadmierną bierność, egoizm i egzaltację. Z drugiej strony pamiętaj, że romantyzm wykreował nowy model miłoś­ci, dużo ciekawszy i głębszy niż jego oświeceniowy pierwowzór.

Zobacz:

Na podstawie znanych utworów Adama Mickiewicza odpowiedz na pytanie: Jaka była romantyczna miłość.

Giaur a Werter – dwaj bohaterowie romantycznej Europy Co ich różni co łączy?