Jakie wizje rzeczywistości konfrontuje Norwid w wierszu W Weronie?
Na początku można scharakteryzować sytuację liryczną wiersza.Nadawca wypowiedzi być może stoi właśnie nad grobem szekspirowskich kochanków. Znajduje się on w Weronie. Przedstawia swoje przemyślenia na temat ich losów oraz relacji między światem natury a światem ludzkim.
Kolejne ważne elementy odpowiedzi to:
Motyw przewodni wiersza – to gwiazda spadająca z nieba. Wokół niej właśnie toczy się dyskurs, polemika, która pokazuje dwa sposoby widzenia świata.Zwróć uwagę, że te dwie, kontrastowe, wizje zajmują bardzo niewiele „literackiej przestrzeni”, bo Norwid pisze o nich w dwóch ostatnich tercynach wiersza.
Reprezentują ją cyprysy (w krajach śródziemnomorskich drzewa miłości i żałoby). To one właśnie mówią, że spadający meteoryt to łza dla Julii (Julietty) i Romea, a więc meteoryt spadły z nieba jest odpowiedzią Boga na wielką miłość kochanków z Werony. „Łza przecieka groby”, a więc przypomina o uniwersalności uczucia młodych kochanków. Rozumienie meteorytu jako anielskich łez pochodzi z wierzeń ludowych. Natura jest tu ujmowana w sposób romantyczny, jako siła żywa, twórcza, przemawiająca boskimi znakami do człowieka.
Druga wizja – realistyczna i racjonalistyczna
Meteoryt to nic innego jak tylko kawałek kamienia, na który nikt nie czeka. Kto może tak mówić? Ludzie kierujący się zdrowym rozsądkiem, ufający tylko sile rozumu i obserwacji – a więc jest to wizja świata wszystkich tych ludzi, dla których ważna jest tylko empiria, a może nawet ograniczony materializm.
Do jakiego znanego Ci utworu odwołuje się Norwid w wierszu W Weronie?
Wiersz ten jest aluzją literacką do najsłynniejszego dramatu Szekspira Romeo i Julia. Zostały w nim przywołane nazwiska obu zwaśnionych rodów. Norwid wybiera tylko jeden wątek tej opowieści – wspólnego grobu kochanków. Traktuje tę historię w sensie symbolicznym. Jest to punkt wyjścia do refleksji o dwóch wizjach świata. Tę romantyczną, opartą na micie miłości zwyciężającej śmierć, reprezentuje natura (cyprysy). Tę realistyczną z kolei reprezentują ludzie, którzy „mówią uczenie”. Czytelnik sam musi odpowiedzieć sobie, który z tych obrazów świata jest bardziej prawdziwy…
Zaskocz nauczyciela ciekawym porównaniem!
Przywołaj balladę Mickiewicza pt. Romantyczność. Przecież tam również mamy dwie wizje świata: jedną opartą na „czuciu i wierze” reprezentuje lud i poeta romantyk, drugą zaś starzec, który ufa tylko w mądrość „szkiełka i oka”. Czy dostrzegasz analogię między tymi dwoma wierszami?
Na podstawie Fortepianu Szopena spróbuj wyjaśnić, dlaczego, zdaniem Norwida, muzyka Chopina stworzyła „Polskę przemienionych kołodziejów”.
Podpowiedź
Aby dobrze odpowiedzieć na to pytanie, przeanalizuj dokładnie strofy IV i V poematu.
Najlepiej zacząć od rozszyfrowania metafory. Można w tym miejscu przywołać legendę o Piaście Kołodzieju – pierwszym półlegendarnym władcy Polski. „Polska przemienionych kołodziejów” to Polska, która sięga do swoich pierwotnych, czystych, nieskażonych wartości, do swych źródeł i istoty.
- Zwróć uwagę, że Norwid przypisuje muzyce Chopina synkretyzm:
łączy ona pierwiastki antyczne (cnota, doskonałość peryklejska), chrześcijańskie (niebo, motyw Emanuela, czyli objawionego Chrystusa) oraz pierwiastki typowo polskie (dwór modrzewiowy wiejski). - Ważne są cechy muzyki Chopina: prostota i doskonałość, a także uczucia, które ona wywołuje – zachwyt.
- Nieprzypadkowe jest porównanie fortepianu Chopina do liry Orfeusza: to właśnie poezja orficka, czyli prawdziwa, miała moc metamorfozy świata, za grającym Orfeuszem wędrowały drzewa, kamienie i dzikie zwierzęta.
- Podobna metamorfoza dokonuje się dzięki muzyce Chopina: wrota dworku stają się harfą, ścieżka wstęgą, w bladym zbożu widać hostię.
Tylko sztuka tworzona przez prawdziwych geniuszy, obdarzonych „iskrą bożą” ma moc metamorfozy świata, powodowania zmian w ludzkich sercach i duszach. Tego niewątpliwie dokonała muzyka Chopina – ukazała Polakom ich ojczyznę jako czysty ideał.
Co mówi Norwid o sobie? Czego dowiadujemy się o nim z jego poezji? Odwołaj się do interpretacji wybranych wierszy.
Podpowiedź
Radzimy wykorzystać Pióro, Pielgrzyma i Klaskaniem mając obrzękłe prawice…
Pióro
Chociaż adresatem wypowiedzi jest pióro, wiersz mówi o tym, jak Norwid widział rolę i posłannictwo poety, czyli także własne. Na pewno jako poeta czuł potrzebę wolności, niezależności, twórczości niczemu niepodporządkowanej. Jego pióro miało służyć ideałom wysokim moralnie, nie zniżać się do służby celom przyziemnym i niskim. Przypuszczalnie chciał też realizować model poezji tyrtejskiej. Jest to w dużej mierze model poety romantycznego.
Pielgrzym
Mamy tutaj do czynienia z dwoma ważnymi toposami: poety – artysty oraz wygnańca (tytułowego pielgrzyma).
Wiersz jest bardzo osobisty. Osobę mówiącą w wierszu możemy utożsamić z autorem. Jest to człowiek samotny, ale dumny ze swojego talentu. Choć biedny, ma świadomość własnej wyższości nad tymi, dla których liczy się urodzenie i stan materialny. Norwid jako człowiek dojrzały jest jednak świadomy, że nigdy nie zostanie przez tych ludzi zrozumiany i zaakceptowany. Dlatego wybiera los wiecznego podróżnika, dążącego raczej do ideału niż do zdobycia uznania i sławy. Jest skoncentrowany na wartościach duchowych, a nie doczesnych.
Klaskaniem mając obrzękłe prawice…
To prawdziwa kopalnia wiedzy o Norwidzie jako człowieku i poecie. Przede wszystkim dowiadujemy się, że podstawową cechą jego egzystencji była samotność – jako wygnańca, niezrozumianego poety, odrzuconego kochanka, a także w sensie egzystencjalnym, jako człowieka, któremu bliższy jest Bóg niż wartości ziemskie. Norwid objawia się także jako wnikliwy krytyk kultu wieszczów i mesjanizmu, a także przeciwnik negatywnych przejawów romantycznej tradycji, zwłaszcza szlacheckiej. Przede wszystkim Norwid jest jednak poetą w pełni świadomym swego talentu, jak też i tego, że wyprzedza swoją epokę. Daje też bardzo nowoczesną definicję twórczości – jest to pamiętnik artysty, subiektywna wizja świata.
Można powiedzieć, że Norwid w niesamowity sposób przewidział dzieje własnej twórczości i sławy. Został odkryty właśnie przez „późnych wnuków”, czyli poetów młodopolskich, a nowoczesną, pojemną pod względem sensu, nasyconą metaforami formę jego wierszy docenił dopiero XX wiek.
Na podstawie wybranych utworów udowodnij, że Norwid był poetą wrażliwym na problematykę społeczną.
Jakie wiersze wykorzystać?
Larwa
– wiersz jest odbiciem doświadczeń Norwida zarówno z podróży po Londynie, jak i z pobytu w Paryżu. Poeta mógł tam zaobserwować przerażające nierówności społeczne. Norwid był niewątpliwie wstrząśnięty życiem najbiedniejszych dzielnic tych metropolii, słusznie dostrzegał, że bieda prowadzi do rozpaczy, a przez to do degeneracji moralnej. Człowiek żyjący w nędzy zapomina o cnocie i miłości chrześcijańskiej.
Nerwy
– wiersz jest rozbity wyraźnie na dwie części. Pierwsza to wspomnienie przerażającej wizyty w domu „gdzie mrą z głodu”. To pomieszczenie przypomina Norwidowi trumnę. Ale poeta jednocześnie sakralizuje tę wstrząsającą nędzę, przypisując jej wartość Chrystusowego cierpienia i ofiary. O wrażliwości społecznej Norwida świadczą jego odczucia: wizyta ta pozbawiła go wesołości, świat wydał się obmierzły. Poeta postrzegał prawie jak cud fakt, że udało mu się uciec z tej ponurej rzeczywistości do własnego życia. W drugiej części wiersza jako kontrast pokazuje sztuczny, iluzoryczny świat paryskiego salonu. Nikt tam nie chce słuchać o realizmie i socjalizmie. Te dwa słowa w pojęciu arystokratów określają tylko pewne tendencje, nie łączą się z faktami. Według Norwida zadowolona z siebie arystokracja i burżuazja nie chce pamiętać o istnieniu drugiego świata.
Co poeta mówi o sobie? Dlaczego nazywa siebie „milczącym faryzeuszem”?
Czy brakuje mu odwagi, żeby powiedzieć o tym, co widział? A może nie wierzy w sens mówienia ludziom zadowolonym ze swego bytu o tych, którzy cierpią w niedostatku? W zakończeniu można zastanowić się nad tym, jak postrzegał siebie sam Norwid, z którym z tych światów się identyfikował.
Norwid – poeta romantyczny, pozytywista, a może nowoczesny twórca? Uzasadnij swój wybór.
Tak zredagowany temat domaga się osobistej refleksji nad twórczością Norwida – uogólnionej, ale popartej rzeczowymi argumentami zaczerpniętymi przede wszystkim z twórczości poety, może też częściowo z jego biografii. Praca może mieć formę klasycznej rozprawki albo swobodnego eseju.
Cechy romantyczne
• samotność twórcy
• podziw dla jednostek wybitnych
• przekonanie o istnieniu twórczego geniuszu
• pogarda dla przeciętności i materializmu
• wzorzec miłości idealnej (niespełnionej)
Cechy pozytywistyczne
• wrażliwość społeczna
• odrzucenie negatywnych wzorców romantycznych (mesjanizmu i szlachetczyzny)
• polemika ze schematami wypracowanymi przez wieszczów
• uznanie wartości pracy
• przekonanie o potrzebie oświaty i kształtowania świadomości narodu polskiego (poemat Promethidion)
Nowoczesność
• przede wszystkim w zabiegach formalnych: elipsy, przemilczenia, subiektywna perspektywa
• traktowanie własnej poezji jako swoistego pamiętnika artysty,
• pojmowanie wiersza jako swoistego dialogu z czytelnikiem – współtwórcą wiersza.
Na podstawie poznanych utworów scharakteryzuj język poezji Norwida.
Na pewno trzeba zwrócić uwagę na:
- Elementy stylizacji, na przykład archaizacji w wierszu Bema pamięci żałobny-rapsod.
- Zaznaczenie „otwartości” dzieła przez środki leksykalno-interpunkcyjne, np. w tym samym wierszu „dalej – dalej –“.
- Epitety, na przykład w wierszu Pióro: „nierozerwalny promień”, „anielskie skrzydło”.
- Skomplikowane metafory i porównania (w tym samym wierszu) „pióro, którym ospę z krwią mięszają młodą”, „nie płowiej skwarem słońca i nie ciemniej słotą”, „I znakiem zapytania, jak skrzywioną wędką, łowisz myśl”. Te środki stylistyczne służą maksymalnej kondensacji treści i skojarzeń w małej liczbie słów.
- Technikę przemilczenia – zaznaczaną przez Norwida środkami interpunkcyjnymi – myślnikami lub wielokropkiem. Na przykład w znanym Ci wierszu Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie… w strofie o Mickiewiczu czy we fragmencie wiersza W Weronie: „Łagodne oko błękitu – – Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów”.
- Elipsy – np. w wierszu Larwa: „Gdzie idzie?… – zapewne, gdzie nic !”, „Jak społeczność?… – tylko pieniędzy!…”
- Słowa klucze, mające często rangę symbolu, np. „stanów-stan” z wiersza Pielgrzym, czy „złoto-pszczoła” z Fortepianu Szopena. Norwid często pisał je rozstrzelonym drukiem, tak samo traktował zdania czy frazy szczególnie ważne dla własnego przekazu.
Uwaga – to Norwid pierwszy w polskiej poezji nadał tak wielkie znaczenie zapisowi i interpunkcji. One w bardzo dużym stopniu (znacznie większym niż u innych poetów!) tworzyły sens wiersza.
Podsumowanie
Czemu służy ta stylizacja? Jej celem jest uwznioślenie postaci Bema, apoteoza jego czynów, ukazanie wielkości dzieła, które nie przeminie.
Jak rozumiesz cytat z wiersza Wisławy Szymborskiej „Wieczór autorski”, że „poezja to wyrok skazujący na ciężkie norwidy”? Odnieś się do biografii poety.
Najpierw zinterpretujmy cytat.
Zwróć uwagę na niezwykłość metafory! Od nazwiska Norwid stworzyła Szymborska słowo w liczbie mnogiej, tym samym nadając mu status rzeczownika pospolitego. Słowo „norwidy” jest zestawione z przymiotnikiem „ciężkie”. Zwróć uwagę na stronę brzmieniową słowa „Norwid” – w pewien sposób pasuje ono do określenia czegoś smutnego, ponurego. Zastanów się, czy równie naturalnie mogłoby brzmieć określenie np. „ciężkie mickiewicze”. – Można postawić pytanie: czy poetka błyskotliwie wykorzystała tylko brzmienie nazwiska Norwid, czy też odniosła się do naszych skojarzeń z tą postacią. Jeżeli tak, to do jakich?
Biografia Norwida – czy może być ona odczytywana jako trudna, w metaforycznym znaczeniu ciężka?
Postaraj się przytoczyć fakty, które mogą na to wskazywać:
- smutny los emigranta,
- niespełnienie w miłości,
- niezrozumienie przez współczesnych,
- nędza, zmagania z chorobą.
Jak rozumieć ten cytat?
Tworzenie to ciężka, żmudna praca – którą można porównać do męczącej pracy fizycznej. Poeta to nie tylko ktoś wyjątkowy, ale także (przede wszystkim!) skazaniec. Jego talent nakłada na niego obowiązek żmudnej pracy. Wielu twórców podzieliło los Norwida – tak jak on byli samotni, niedocenieni, osamotnieni.
Na podstawie omówionych na lekcji utworów scharakteryzuj język poezji Norwida.
Na pewno trzeba zwrócić uwagę na:
- Elementy stylizacji, na przykład archaizacji w wierszu Bema pamięci żałobny-rapsod.
- Zaznaczenie „otwartości” dzieła przez środki leksykalno-interpunkcyjne, np. w tym samym wierszu „dalej – dalej –“.
- Epitety, na przykład w wierszu Pióro: „nierozerwalny promień”, „anielskie skrzydło”.
- Skomplikowane metafory i porównania (w tym samym wierszu) „pióro, którym ospę z krwią mięszają młodą”, „nie płowiej skwarem słońca i nie ciemniej słotą”, „I znakiem zapytania, jak skrzywioną wędką, łowisz myśl”. Te środki stylistyczne służą maksymalnej kondensacji treści i skojarzeń w małej liczbie słów.
- Technikę przemilczenia – zaznaczaną przez Norwida środkami interpunkcyjnymi – myślnikami lub wielokropkiem. Na przykład w znanym Ci wierszu Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie… w strofie o Mickiewiczu czy we fragmencie wiersza W Weronie: „Łagodne oko błękitu – – Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów”.
- Elipsy – np. w wierszu Larwa: „Gdzie idzie?… – zapewne, gdzie nic !”, „Jak społeczność?… – tylko pieniędzy!…”
- Słowa klucze, mające często rangę symbolu, np. „stanów-stan” z wiersza Pielgrzym, czy „złoto-pszczoła” z Fortepianu Szopena. Norwid często pisał je rozstrzelonym drukiem, tak samo traktował zdania czy frazy szczególnie ważne dla własnego przekazu.
Uwaga – to Norwid pierwszy w polskiej poezji nadał tak wielkie znaczenie zapisowi i interpunkcji. One w bardzo dużym stopniu (znacznie większym niż u innych poetów!) tworzyły sens wiersza.
Podsumowanie
Czemu służy ta stylizacja? Jej celem jest uwznioślenie postaci Bema, apoteoza jego czynów, ukazanie wielkości dzieła, które nie przeminie.
Jaką koncepcję historii zawarł Norwid w swojej poezji?
Istnieje taki wiersz Norwida Przeszłość. Ten utwór jest definicją historii w specyficznym, norwidowskim rozumieniu. By ją pojąć, trzeba wyobrazić sobie następujący obrazek: wśród drzew jedzie wóz pełen dzieci, mija kolejne drzewa, a dzieci krzyczą, że to dęby uciekają w głąb lasu… Ta scenka obrazuje nasze błędne mniemanie o historii. Dzieci – to ludzie, którzy myślą, że to wydarzenia mijają „obok”, podczas gdy oni sami tkwią w miejscu. Tymczasem – wg Norwida – sprawa wygląda inaczej: historia jest materiałem trwałym, to człowiek porusza się i przemija. „Przeszłość – to dziś, tylko cokolwiek dalej”, miejsce, w którym człowiek już był, lecz ono trwa dalej, promieniuje całą swoją wartością, nie jest pustym polem, w którym nigdy nikogo nie było, i które już nie istnieje.
Po czym możesz rozpoznać, o jakim kraju mówi podmiot liryczny w wierszu Cypriana Kamila Norwida Moja piosnka?
Podmiot liryczny bardzo tęskni za krajem ojczystym (co powtarza po każdej strofie zwrotem („Tęskno mi, Panie…”). Z łatwością można jednak odgadnąć, gdzie jest jego ojczyzna, powołuje się bowiem na pewne obyczaje bardzo charakterystyczne dla Polski. To podnoszenie z ziemi kawałka chleba, który upadnie, czy odwieczne powitanie „Niech będzie pochwalony…”. Podmiot liryczny podaje też pewne wskazówki geograficzne – kraj, za którym tęskni, to „równina niewinna” z bocianimi gniazdami na gruszach. Przywołane obyczaje i pewne charakterystyczne dla naszego krajobrazu elementy wskazują na to, że tym krajem jest Polska.
Koncepcja artysty i sztuki według Norwida
Ostatni, spóźniony, wielki romantyk Norwid miał niezupełnie romantyczną wizję sztuki i artysty. Romantyczne było niewątpliwie postrzeganie artysty jako wybitnej jednostki, nierozumianej przez zwykłych, przeciętnych śmiertelników, samotnej i obarczonej wielką misją. Zarazem jednak uważał Norwid, że artysta jest rzemieślnikiem: ma pracować, organizować wyobraźnię, być architektem słowa – a to nie to samo co romantyczne natchnienie. Rola poety – to szukać prawdy, walczyć ze złem, pracować. Czym zaś jest poezja? Jest „praktycznością”, musi spełniać cele utylitarne, musi być wojownikiem o prawdę. Poezja może być oryginalna, intelektualna, lecz nie oderwana od świata.
Wiersz = myśl + figura
A zatem sens trzeba jeszcze umieć ukazać, w określonej figurze retorycznej, budowie strof, skrócie myślowym. Do tego dochodzą:
- teoria patosu powszedniości – to znaczy, że powszedniość, czyli sprawy zwykłe i codzienne, nawet nijakie i niepozorne także mają swój „patos”, w poezji nabierają istotnego znaczenia;
- potępienie „śliczności” w poezji – efektów tylko malarskich, tylko literackich i czysto estetycznych. Istotą poezji jest myśl.
Swoje postulaty dotyczące poezji, sztuki i artysty zawarł Norwid w Promethidionie – traktacie dydaktycznym podejmującym zagadnienia estetyki i literacką dyskusję o sztuce. Celem traktatu jest: określić nowe pojmowanie sztuki, jej roli i roli poety. Nowe tworzenie przesycone jest jeszcze romantyzmem, lecz już nie jest to typowe spojrzenie romantyczne.
Uwaga!
- Norwid, prócz wielu rysów indywidualnych, tym jeszcze różnił się od innych romantyków, że podejmował tematy ponadczasowe, uniwersalne, a nawet historię Polski i problem walki o niepodległość ujmował w kategoriach ogólnoludzkich.
- Interpretując utwory Norwida, należy pamiętać, że w kontekście jego teorii filozoficznych i artystycznych, takie pojęcia jak piękno, sztuka i praca mają inne od powszechnie przyjętego znaczenie.
Los wybitnych jednostek w poezji Norwida: tragizm czy służba ludzkości? Odpowiedz, odwołując się do wybranych utworów Norwida.
Możesz wybrać jedną z cząstkowych tez albo obie z nich. Nie musisz także stawiać tezy na początku swojego wypracowania. Analiza wierszy może doprowadzić Cię do wniosków, które potwierdzą tezę zawartą w temacie. Może też znajdziesz jeszcze inne prawidłowości dotyczące losu ludzi ponadprzeciętnych, których Norwid uczynił bohaterami swoich wierszy.
Pierwsze ważne pytanie: jakie utwory warto wykorzystać?
- Bema pamięci żałobny-rapsod
– chwała wielkich czynów nigdy nie przemija, a wprost przeciwnie, zwiększa się, gdy osoba wybitna odchodzi. Dlatego ważniejsza jest pamięć o Bemie niż postać samego generała, choć niewątpliwie jest ona stylizowana na wizerunek rycerza, bohatera. Ale to właśnie pamięć potomności jest kołem napędowym rozwoju kulturowego i etycznego, prowadzi cywilizację ku postępowi i doskonałości. Pamięć ma też moc tyrtejską – budzi uczucia patriotyczne i podtrzymuje tożsamość narodową.
- Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie…
– Norwid ukazuje tu okrutną prawidłowość dotyczącą wielkich ludzi. Ich życie jest pełne cierni, upokorzeń i cierpienia, zaś gdy nadchodzi – chwała po śmierci („potęga druga”), nawet ich zwłoki nie mogą zaznać spokoju, gdyż stają się przedmiotem sporów i walk.
- Fortepian Szopena
– w życie artysty wpisane jest cierpienie. Wielki geniusz: pisarz, muzyk czy poeta wyprzedza swoją epokę i dlatego jest przez nią nierozumiany, a często wręcz odrzucony. Prawdziwe znaczenie jego myśli i idei musi dopiero dojrzeć w świadomości ogólnoludzkiej, dlatego często w poezji Norwida powraca motyw „pokolenia wnuków”.
Drugie ważne pytanie: jaki jest los wielkich ludzi według Norwida?
Tragizm, przekleństwo, alienacja, ale także pośmiertna chwała, służba ludzkości, wzniesienie jej na wyższy poziom. Może także szczególna misja, geniusz jako dar od Boga?
Cyprian Kamil Norwid jako filozof.
Jak zacząć
Dzieła Norwida nie zostały dobrze przyjęte przez współczesnych. Dopiero na początku XX wieku odkrył i upowszechnił jego twórczość Zenon Przesmycki (Miriam). Utwory Norwida były czymś wyjątkowym i oryginalnym. Są trudne w odbiorze, gdyż przepojone treściami filozoficznymi, mają też niespotykany kształt artystyczny. Od zawsze były więc niezrozumiane i dlatego odrzucane – ale też przez wielbicieli uważane za arcydzieło. Wielbicieli – wnuków, jak przewidział poeta.
Przykład:
Filozoficzny aspekt twórczości Norwida prześledzę na przykładzie Promethidiona, poematu, w którym wyłożył autor swoje poglądy na temat sztuki i jej roli w życiu narodu. Mówi się w krytyce literackiej o silnych związkach utworu z filozofią Platona.
Promethidion – rzecz w dwóch dialogach z epilogiem – powstał w połowie wieku XIX, kiedy to myśl platońska była bardzo popularna. W przypisie autor usprawiedliwia liryczną formę, która jest niezgodna z platońskim wzorcem (słynne dialogi Platona pisane były prozą). Sam pisarz podsuwa myśl o pokrewieństwie swego dzieła z pismami starożytnego filozofa. Podobnie też jak Platon, próbuje Norwid docierać do istoty rzeczy i ujmować tę istotę w definicjach. Przede wszystkim będzie interesowała poetę istota piękna, o której powie nam: „Kształtem jest Miłości”. A kim jest człowiek noszący w sobie „cień pięknego”? Jest on „piękna pyłem”. Jest więc człowiek jakby odpryskiem tego piękna, które istniało, zdaniem Platona, w świecie wiecznych Idei.
Oprócz ujęcia istoty rzeczy w definicjach, wprowadza Norwid do swego poematu proces rozumowania, proces dochodzenia do prawdy (podobnie czynił Platon w dialogach). Poprzez analizę szeregu przesłanek zaczyna czytelnik rozumieć, co to jest piękno, miłość, praca, jaki związek istnieje między sztuką a pracą. Jednak proces rozumowania nie przysłania piękna samego rozumowania. Podobnie jak Platon, ubiera Norwid swój utwór w doskonałą formę artystyczną. Starożytny filozof dochodził do istoty rzeczy za pomocą mitów, symboli, obrazów. Treści Promethidiona towarzyszy natomiast szereg opisów, rozważań, uwag ubocznych. Takie ujęcie przedmiotu wymaga aktywnej roli czytelnika, ruchu jego wyobraźni.
W dialogu Uczta pokazał Platon, co jest istotą miłości: miłość to dochodzenie jakby po stopniach do najprawdziwszego piękna. Podobnie w Promethidionie pojęcia te zespalają się ze sobą. W miłości widzi bowiem Cyprian Kamil Norwid źródło twórczego życia człowieka.
.Zakończ
Promethidion charakteryzuje Norwida nie tylko jako utalentowanego poetę, ale również jako myśliciela, który znał tradycję filozofii greckiej, korzystał z niej, przetwarzał, kształtując tym samym oryginalną wizję sztuki, snując rozważania na temat jej istoty.
Podaj przykład utworu, w którym Norwid podejmuje temat miłości między dwojgiem ludzi.
Jednym z najpiękniejszych utworów o miłości jest wiersz Jak… – utwór „zbudowany z niedopowiedzeń”. Już tytuł sugeruje „urwane” porównanie: jak… co? I w tej formie biegną kolejne zwrotki, odwołując się do całej gamy zmysłów odbiorcy. Załóżmy sobie, że chodzi o miłość.
- I oto pierwsza jej wizja, „pierwsze wejrzenie jak uderzenie fiołkami po oczach”. Może to zarazem opis fiołkowego spojrzenia?
- Druga wizja – pogodny poranek, pęk kwiatów rzucony na białe klawisze fortepianu. To już jakaś fabuła; ogród, akacja, może spotkanie, wyznania…
- Wizja trzecia to obraz postaci kobiecej w świetle księżyca, ze szczególną ekspozycją jej włosów. Opis postaci – ideału – odbywa się przez subtelne przywołanie szczegółów: oczy, włosy, cała postać, dotyk, woń, wzrok – takie zespolenie zmysłowości pozwala nazwać utwór erotykiem. Wreszcie „zbliżamy się” do tej romantycznej postaci. „Rozmowa z nią…”, lecz rozmowa to także półsłówka, niedopowiedzenia, zaledwie „trącanie” prawdziwego tematu. A zatem może nawet flirt, lecz na pewno nie szczere wyznania. Tych dwoje ludzi nie dogadało się, poczucie obcości, konwenans nie dopuściły do tego. Wiersz urywa się w chwili wyznania. Tak… „kocham” – powinien powiedzieć poeta, a kończy: „lecz nie rzeknę nic…”.
Okazuje się, że miłość jest zbyt silnym uczuciem, by znaleźć dla niej odpowiednie słowa. Okazuje się, że nie jest łatwa ani radosna, przynosi smutek i rozczarowanie. Lecz dar miłości, urzeczenia drugim człowiekiem mimo to jest darem tak bezcennym – że z niczym nie da się go porównać – i to wyjaśnia sens kompozycji wiersza złożonego z „pourywanych” porównań.
Zobacz: