21. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki to pierwsza polska:
a) powieść w listach
b) powieść nowożytna
c) powieść przygodowa
Komentarz:
Powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego została wydana w 1776 roku. Jest to pierwsza polska powieść nowożytna. Autor wykorzystał w niej elementy powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej i robinsonady, nadając całości formę pamiętnika. Pierwowzorem powieści był Robinson Crusoe, bohater powieści Daniela Defoe, dlatego Doświadczyńskiego nazywa się często polskim Robinsonem.
22. Metamorfoza Mikołaja Doświadczyńskiego następuje pod wpływem nauk mędrca:
a) Nipu
b) Xaoo
c) Woltera
Komentarz:
Nauczyciel Doświadczyńskiego nazywa się Xaoo. Uciekając z Paryża przed wierzycielami, Mikołaj trafia na wyspę Nipu, gdzie styka się z systemem społecznym, który zmienia całkowicie jego nastawienie do otaczającego go świata. Szczególnie ważne w procesie przemiany Doświadczyńskiego są nauki mędrca Xaoo, które sprawiają, że z hulaki Mikołaj przemienia się w przykładnego obywatela i postanawia po powrocie do Polski wziąć udział w procesie odnowy Rzeczpospolitej.
23. Monachomachia to pod względem gatunkowym:
a) satyra
b) epos
c) poemat heroikomiczny
Komentarz:
Monachomachia jest poematem heroikomicznym. Jego cechą charakterystyczną jest złamanie zasady decorum, czyli niezgodność stylu w stosunku do treści. Charakterystyczne dla poematu jest posługiwanie się wysokim stylem eposu rycerskiego w celu opisania wydarzeń błahych. Na zderzeniu pełnej patosu i wzniosłości stylistyki oraz błahej tematyki rodzi się komizm, który nadaje Monachomachii charakter satyryczny. Poemat wzorowany jest na utworach antycznych.
24. W odpowiedzi na krytykę Monachomachii ze strony kręgów zakonnych Krasicki napisał:
a) satyrę Świat zepsuty
b) bajkę Dewotka
c) Antymonachomachię
Komentarz:
Krasicki w Monachomachii ośmieszył głupotę, lenistwo i pijaństwo zakonników, pokazał, że życie zakonne niewiele ma wspólnego z ideałami ubóstwa, wiary, pokory i ascezy. Należy pamiętać, że tej krytyki dopuściła się osoba duchowna, która w swoim życiu nieraz miała wgląd w to, jak żyje się za murami klasztorów. Nic więc dziwnego, że ze strony środowisk zarówno zakonnych, jak i świeckich posypały się gromy krytyki. Domagano się przeprosin i grożono zemstą. Krasicki w odpowiedzi napisał utwór zwany Antymonachomachia, w którym tylko pozornie odwołuje stawiane zakonnikom zarzuty, w rzeczywistości zaś uwypukla elementy krytyki.
25. Postać francuskiego filozofa Woltera to symbol:
a) oświeceniowego racjonalizmu
b) oświeceniowego sceptycyzmu
c) zjadliwej krytyki społecznej
Komentarz:
Wolter, francuski filozof, jeden z autorów encyklopedii francuskiej, uważany jest za symbol oświeceniowego racjonalizmu. Choć jego filozofia nie wnosi właściwie nic nowego do historii myśli filozoficznej Europy, to jednak zyskał on ogromną popularność jako krzewiciel ideologii epoki i człowiek znakomitego pióra. Podstawowe cechy jego filozofii to: racjonalizm – wynoszący rozum jako główne źródło poznania, naturalizm – znoszący podział na to, co naturalne i nadprzyrodzone, oraz deizm – koncepcja Boga jako wielkiego zegarmistrza, który nie interesuje się losami świata.
26. Wolter jest uważany za mistrza:
a) satyry
b) bajki filozoficznej
c) powiastki filozoficznej
Komentarz:
Woltera uważa się za mistrza powiastki filozoficznej. Powiastka to gatunek narracyjny, jej celem jest ilustracja jakiejś tezy filozoficznej lub nauki moralnej. W swojej strukturze nawiązuje ona do romansu awanturniczego. Świadczą o tym: epizodyczna fabuła i uproszczony rysunek postaci. Powiastka uformowała się w dobie oświecenia i wpisuje się w nurt literatury dydaktycznej. Najbardziej znanym utworem Woltera jest Kandyd, czyli Optymizm.
27. Jean d’Alembert to w filozofii prekursor:
a) racjonalizmu oświeconego
b) relatywizmu poznawczego
c) pozytywizmu filozoficznego
Komentarz:
Jean d’Alembert to prekursor pozytywizmu filozoficznego. Doprowadził on do ekstremum oświeceniowe idee rozumu i zdobywania wiedzy przez doświadczenie, stwierdzając, że istnieje tylko to, co empiryczne i naukowo doświadczalne. Zdaniem filozofa, nauka i myśl filozoficzna powinny skupić się na tym, co poznawalne i obiektywne, w przeciwnym razie filozofowanie stanie się zwykłą stratą czasu. Kwestionuje on tym samym zasadność metafizyki jako gałęzi filozofii.
28. Jean Jacques Rousseau to przedstawiciel:
a) sentymentalizmu
b) relatywizmu
c) romantyzmu
Komentarz:
Jean Jacques Rousseau jako myśliciel był przedstawicielem sentymentalizmu, poglądu zakładającego, iż człowiek poznaje rzeczywistość i doświadcza jej jedynie za pośrednictwem swych uczuć. Rozum zaś i jego nakazy raczej unieszczęśliwiają człowieka i ograniczają jego naturę. Zdaniem filozofa, to, co naturalne, pozostaje stale w konflikcie z ograniczeniami rozumu. W wyniku tych założeń traktował on cywilizację i postęp jako wartości negatywne. Poglądy Rousseau, zupełnie przeciwne oświeceniowym ideałom, stały się podwaliną pod myśl filozoficzną nowej epoki i zapowiadały nadejście romantyzmu.
29. Przedstawicielem sentymentalizmu w Polsce był:
a) Ignacy Krasicki
b) Julian Ursyn Niemcewicz
c) Franciszek Karpiński
Komentarz:
Polskim reprezentantem sentymentalizmu był Franciszek Karpiński. Jest on autorem około dwudziestu sielanek, z których najbardziej znana jest Laura i Filon. Jej bohaterami są pasterze o wyszukanych imionach. Spotykają się oni co wieczór, by razem wpatrywać się w księżyc, słuchać śpiewu słowików i cieszyć się zapachem róż. Nie zajmują się ciężką pracą, ale miłosnymi kłopotami i jedzeniem malin. Wszystkie elementy tej scenerii: wieś, słowik, księżyc tworzą konwencjonalną scenerię sielankową powielaną częstokroć w utworach epoki.
30. Utwór Woltera Kandyd jest satyrą na optymistyczną filozofię:
a) Pascala
c) Spinozy
c) Leibniza
Komentarz:
Leibniz to autor twierdzenia, że żyjemy w najlepszym z możliwych światów. Słowa te w utworze Woltera przytoczone zostają przez Panglossa, uczonego towarzysza wędrówki Kandyda. Jednak całość utworu jest zaprzeczeniem filozofii Leibniza. Kandyd, człowiek o łagodnym usposobieniu, bez własnej winy doświadcza strasznych przeżyć. Wokół dzieją się gwałty i wojny, trzęsienie ziemi niszczy Lizbonę, wędrowcy niemalże co krok stykają się ze zbrodnią i okrucieństwem. Wszystko to nie jest w stanie zachwiać naiwnego optymizmu Panglossa. Utwór Woltera jest satyrą na naiwną filozofię Leibniza, odcina się jednak również od głębokiego pesymizmu, konstatując, iż każdy winien uprawiać swój ogródek, a więc robić to, co do niego należy, mimo przeciwności losu.
31. Faust to dramat Johanna Wolfganga Goethego, który poeta pisał:
a) w 1772 roku
b) w 1831 roku
c) przez całe swoje życie
Komentarz:
Goethe pisał Fausta niemalże przez całe swoje życie. Rozpoczął w 1772 roku, zaś ukończył dopiero przed śmiercią w 1831 roku. Przez cały ten czas dopisywał nowe sceny, a także wprowadzał poprawki do tych już napisanych, niejednokrotnie zmieniając całkowicie ich wymowę. Dlatego mówi się często, że dramat ten jest dziełem życia artysty. Stał się on również niewątpliwie najbardziej znanym utworem poety. Jest to dramat trudny, pełno w nim nawiązań do mitologii, Biblii, tradycji literackiej i wiedzy tajemnej – alchemii, jego pełne odczytanie wymaga więc od czytelnika pewnej erudycji.
32. Faust to dramat o kompozycji:
a) luźnej i synkretycznej
b) zgodnej z regułą klasycznej jedności miejsca, czasu i akcji
c) podobnej do średniowiecznego moralitetu
Komentarz:
Struktura Fausta jest bardzo złożona. Goethe pisał ją jako tragedię, jednak dzieło w rezultacie jest zaprzeczeniem klasycznej tragedii charakteryzującej się jednością miejsca, czasu i akcji. Kompozycja Fausta jest luźna, charakteryzuje ją również synkretyzm gatunkowy. Pierwsza część dramatu składa się z Przypisania, Prologu w teatrze i Prologu w niebie oraz dwudziestu czterech scen niepodzielonych na akty. Druga część dramatu, bardziej regularna, składa się z pięciu aktów. Wszystkie te cechy utworu wskazują na to, że Faust już zapowiada kolejną epokę w dziejach literatury, a w szczególności bardzo ważny dla tej epoki gatunek, jakim jest dramat romantyczny.
33. Faust to postać:
a) mityczna
b) historyczna
c) literacka, wymyślona przez Goethego
Komentarz:
Doktor Faust jest postacią historyczną. Żył on w latach 1480 – 1540, był alchemikiem, studiował teologię w Heidelbergu oraz magię i czarnoksięstwo w Krakowie. Uważano go za heretyka i oszusta, a jego działalność szybko stała się tematem wielu legend. Swoją wizję wyłożył Faust w dziele zatytułowanym Hollenzwang, czyli Zmuszenie piekła. Przed Goethem dziejami szalonego doktora zainteresował się między innymi Johann Spiess w Dziejach Johanna Fausta, słynnego czarnoksiężnika i mistrza czarnej magii oraz Christopher Marlowe, autor dramatu Tragiczne dzieje doktora Faustusa.
34. Głównym tematem dramatu Goethego Faust jest:
a) nieszczęśliwa miłość Fausta i Małgosi
b) pragnienie wiecznej młodości
c) poszukiwanie wiedzy absolutnej
Komentarz:
Faust to dramat o poszukiwaniu wiedzy absolutnej, dążeniu do prawdziwego, całkowitego poznania. W dramacie poznajemy Fausta jako uczonego mędrca rozczarowanego nieprzydatnością i nikłością wiedzy, którą starał się gromadzić przez całe swoje życie. Bohater rozliczając się ze swoim życiem, dochodzi do wniosku, że chociaż posiadł rozległą wiedzę z licznych dziedzin, to tak naprawdę, niczym Sokrates, nic nie wie. Uczony doktor jest maksymalistą, dlatego zawiera pakt z diabłem, który daje mu dostęp do wiedzy zakazanej. Faust zaprzedaje swoją duszę w zamian za wieczną młodość i możliwość podróżowania w czasie i przestrzeni.
35. Prolog w teatrze (Faust) mówi o kilku koncepcjach:
a) piękna
b) sztuki
c) życia pozaziemskiego
Komentarz:
Prolog w teatrze, czyli jedna z części wprowadzająca we właściwą akcję Fausta, przedstawia kilka koncepcji sztuki, a ściślej sztuki scenicznej. Pierwszą reprezentuje Komik, który opowiada się za sztuką ludyczną, drugą Poeta, zwolennik wielkich dzieł, z gruntu negujący sztukę służącą wyłącznie rozrywce. Zwolennikiem trzeciej jest Dyrektor teatru, który z racji swojej funkcji patrzy na teatr od strony interesów widza. Dyrektor zachęca do pisania sztuk różnych, gdyż widzów chodzących do teatru nie jest łatwo zadowolić i każdy winien znaleźć coś dla siebie.
36. Pakt między diabłem a Faustem zostaje zawarty w:
a) niebie
b) piekle
c) pracowni doktora
Komentarz:
Faust zawiera pakt z diabłem podczas drugiego spotkania z nim, które ma miejsce w pracowni filozofa. Faust wypowiada podczas tej rozmowy ważne słowa:
Za starym już, by wiecznie tylko śmiać się.
Zbyt młody zaś, bym żyć bez pragnień mógł.
Jakąż mi może świat ten dać odpowiedź?
Zawsze tę samą. Wciąż obejdź się, obejdź!
Faust podpisuje cyrograf z Mefistofelesem własną krwią. Od tej pory obowiązuje ich umowa: szatan wejdzie w posiadanie duszy Fausta w chwili, gdy ten zapragnie zatrzymać jakąś chwilę na wieczność, czyli w momencie, gdy bohater osiągnie największe szczęście.
37. Faust odzyskuje utraconą młodość dzięki:
a) pigułce, jaką podaje mu diabeł
b) płynowi, którym skrapia całe ciało
c) zabiegom czarownicy
Komentarz:
Faust odzyskuje utraconą młodość dzięki wizycie u czarownicy. Udaje się tam razem z Mefistofelesem tuż po podpisaniu cyrografu na swą duszę. Co prawda, uczony przyznaje, iż czuje do tego rodzaju praktyk pewną odrazę, jednak chęć zdobycia wiecznej młodości okazuje się silniejsza. Już odmłodzony Faust spotyka na ulicy Małgosię, skromną, a zarazem trochę przekorną dziewczynę z miasta, która bardzo mu spodobała. Faust postanawia nawiązać z nią bliższą znajomość i nakazuje Mefistofelesowi przygotować dla niej podarunek.
38. Ostatnia scena z pierwszej części Fausta rozgrywa się:
a) w więzieniu
b) na ulicy
c) nad rzeką
Komentarz:
Ostatnia scena z pierwszej części dramatu rozgrywa się w więzieniu. Małgosia oskarżona o zabójstwo swojego dziecka zostaje zatrzymana w areszcie. Faust winą za nieszczęście ukochanej obarcza Mefistofelesa i zmusza go, by pomógł mu w uwolnieniu dziewczyny. Filozof przedostaje się do więzienia, gdzie przedstawia ukochanej plan ucieczki. Ta jednak odmawia, powierzając swój los Bogu. Mefistofeles osądza, że za swój czyn Małgorzata zostanie potępiona na wieki, jednak głos z góry wykrzykuje: Zbawiona!
39. Słynne słowa: „Jam cząstką tej siły, która wiecznie zła pragnąc, wiecznie czyni dobro” wypowiada:
a) Bóg
b) Faust
c) Mefistofeles
Komentarz:
Słowa te wypowiada Mefistofeles. Jest to drugi protagonista w dramacie. Goethe wprowadził do literatury diabła inteligentnego, sztukmistrza i kusiciela, który wabi człowieka mocą spełniania życzeń. W wersji niemieckiej diabeł ma czerwoną kurtkę i kogucie piórko na kapeluszu. Łatwo daje się rozpoznać dzięki dziwnym oczom: jedno z nich jest puste, jakby nie miało dna.
40. Bohater typu faustowskiego to osoba, która wiecznie pragnie:
a) miłości
b) wiedzy tajemnej
c) mocy władania duszami
Komentarz:
Bohater typu faustowskiego to osoba, która pragnie wiedzy tajemnej, pokonania czasu, dotarcia do wiecznej młodości. Goethe podjął w swym dramacie temat ogólnoludzki, który później wielokrotnie podejmowany był w literaturze i sztuce. Późniejsze epoki wciąż powracały do problemu starego doktora alchemii: poszukiwania prawdziwej wiedzy, pytania o sens życia i o definicję śmierci, o to, czym jest zło, dobro, a także miłość. Do motywu tego nawiązał też m.in. Tomasz Mann w powieści Doktor Faustus.
Odpowiedzi:
21. Odpowiedź b.
22. Odpowiedź b.
23. Odpowiedź c.
24. Odpowiedź c.
25. Odpowiedź a.
26. Odpowiedź c.
27. Odpowiedź c.
28. Odpowiedź a.
29. Odpowiedź c.
30. Odpowiedź c.
31. Odpowiedź c.
32. Odpowiedź a.
33. Odpowiedź b.
34. Odpowiedź c.
35. Odpowiedź b.
36. Odpowiedź c.
37. Odpowiedź c.
38. Odpowiedź a.
39. Odpowiedź c.
40. Odpowiedź b.
Zobacz: