Klasycyzm

– prąd najważniejszy, najbardziej nośny znaczeniowo i zgodny z filozoficzną ideologią epoki. Klasycyzm polskiego oświecenia tworzy literaturę zaangażowaną w sprawy kraju, przypisuje poezji cele utylitarne (użytkowe), wraca do ideałów starożytnych.

Modne gatunki tego nurtu to:

  • bajka,
  • satyra,
  • komedia,
  • poemat heroikomiczny.

Modne są też klasyczne ideały, takie jak:

  • jasność,
  • harmonia,
  • prostota,
  • kunszt języka.

W tym nurcie narodzą się też:

  • powieść nowożytna
  • i takie formy publicystyczne jak: esej czy felieton.

Reprezentanci:

  • Ignacy Krasicki,
  • Adam Naruszewicz,
  • Franciszek Zabłocki,
  • Franciszek Bohomolec,
  • Julian Ursyn Niemcewicz.

Tematy podejmowane przez klasyków:

  • temat polityczny,
  • temat obyczajowy,
  • kwestie filozoficzne i moralne.

 

Sentymentalizm

– nazwa nurtu pochodzi od powieści Laurence Sterne’a pt. Podróż sentymentalna. Europejskim ojcem sentymentalizmu był Jean-Jacques Rousseau. Ten nurt jest bardziej uczuciowy, nastawiony na wnętrze człowieka, na jego indywidualizm niż na cele publiczne i polityczne. Literatura ma ukazywać wewnętrzne życie człowieka, kształtować więzi międzyludzkie, ukazywać jakie konflikty i napięcia przeżywa człowiek, gdy odszedł od natury w stronę cywilizacji.

Gatunki typowe dla tego nurtu to:

  • sielanka,
  • wiersze,
  • powieść sentymentalna.

Głównym przedstawicielem polskiego sentymentalizmu jest:

  • Franciszek Karpiński ,
  • Dionizy Kniaźnin,
  • Franciszek Salezy Jezierski,
  • Wojciech Bogusławski,
  • Jakub Jasiński.

Jak tworzyli?

  • Sięgali do twórczości ludowej – tam przecież, w wieśniaczych podaniach i pieśniach, skrywa się mnóstwo opowieści o miłości, cierpieniu i przygodach ludowych bohaterów. Dlatego tło, sceneria zdarzeń to wiejskie krajobrazy, spotkania pod jaworem, wyznania w zaciszu ogrodów.

 

Rokoko

– styl, który traktujemy jako późną fazę baroku, jest też wstępną fazą oświecenia. Dotyczy to raczej sztuki użytkowej (porcelana, meble), architektury, silny jest w malarstwie. W literaturze wyraża się w ulotnych, lekkich utworach dworskich. Podstawową wartością wg tego stylu jest piękno. Obcowanie człowieka ze sztuką ma być nie nauką jak w klasycyzmie, nie uczuciem jak w sentymentalizmie, lecz po prostu przyjemnością.

Temat główny:

  • miłość, gra uczuć, wdzięki ukochanej wyrażone elegancko i pomysłowo.

Reprezentanci stylu rokoko to:

  • Stanisław Trembecki,
  • Ignacy Potocki,
  • Franciszek Kajetan Węgierski.

 

Jakie tematy podejmowali twórcy oświecenia?

klasycy

  • temat polityczny
  • temat obyczajowy
  • kwestie filozoficzne i moralne

sentymentaliści

  • miłość
  • czułość
  • natura

rokoko

  • flirt
  • miłość
  • zabawa

 

Zobacz:

Jakie nurty określają epokę oświecenia

Mapa literacka epoki: ośrodki, prądy i twórcy polskiego oświecenia

Główne nurty artystyczne oświecenia

Oświecenie – Test 1

Pojęciownik epok: oświecenie

Kto tworzy w osiemnastowiecznej Polsce?