Określenie dat granicznych realizmu jest dosyć kłopotliwe. W Europie mówimy
- o prądzie literackim – o nazwie realizm
- i o prądzie filozoficzno-społecznym – o nazwie pozytywizm.
Uwaga! W Polsce – o prądzie literackim i filozoficznym – nazywanym pozytywizmem. W dodatku – rozwój prądu w Polsce przypada znacznie później niż w Europie.
Ogólnie przyjmuje się, że z pozytywizmem filozoficznym w Europie mamy do czynienia od połowy od lat 50. do 80. XIX wieku. Wtedy to nastąpiło nasilenie nowych tendencji filozoficznych, a od 1850 realizm stał się hasłem programowym i ideą twórczą młodych pisarzy (Flauberta i innych).
Nazwa pozytywizm pochodzi od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów epoki, czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a. To właśnie ta praca dała początek szeregowi prac filozoficznych na temat nowego ujęcia świata, jaki proponował Comte w swoich Wykładach.
Zapamiętaj!
Pozytywizm, według Comte’a, to: realność (w opozycji do fantazji i cudowności), użyteczność, konstruktywność, czyli pozytywność (w opozycji do negatywnego, czyli burzenia), społeczny, nie jednostkowy, pewny i określony.
Zauważ!
Warto zwrócić uwagę na Anglię tych czasów – stała się prawdziwą potęgą kolonialną i krajem mieszczaństwa. Te lata zwie się epoką wiktoriańską (64 lata panowania królowej Wiktorii 1837-1901). Zupełnie różne to czasy od tych, które pamiętamy z kart romantycznych. Choćby w świecie obyczajów: skromność, surowość, powściągliwość. W świecie wartości: skromność, pracowitość, oszczędność. Panienki owych czasów nie miały wielkiej swobody i szczytem ich kariery było dobre zamążpójście, ale też właśnie wiek XIX zaczął wołać o emancypację kobiet i zrodził feminizm. Damy XIX wieku poruszały się jeszcze fiakrem, nosiły woalki i kapelusze, suknie bardziej surowe niż w romantyzmie (zapięte pod szyję), a panowie nosili laski, cylindry i bokobrody.
Zobacz: