Wisława Szymborska
Muzeum
Są talerze, ale nie ma apetytu.
Są obrączki, ale nie ma wzajemności
od co najmniej trzystu lat.
Jest wachlarz – gdzie rumieńce?
Są miecze – gdzie gniew?
I lutnia ani brzęknie o szarej godzinie.
Z braku wieczności zgromadzono
dziesięć tysięcy starych rzeczy.
Omszały woźny drzemie słodko
zwiesiwszy wąsy nad gablotką.
Metale, glina, piórko ptasie
cichutko tryumfują w czasie.
Chichocze tylko szpilka po śmieszce z Egiptu.
Korona przeczekała głowę.
Przegrała dłoń do rękawicy.
Zwyciężył prawy but nad nogą.
Co do mnie, żyję, proszę wierzyć.
Mój wyścig z suknią nadal trwa.
A jaki ona upór ma?
A jakby ona chciała przeżyć!
Jaki jest podstawowy temat poruszany w wierszu?
Przemijanie. I paradoksalna nietrwałość ludzkiej egzystencji w porównaniu z trwałością rzeczy. Wyścig z czasem – typowy dla ludzi i rzeczy, przypisanie materii dążenia do nieśmiertelności i większej trwałości niż życie ludzkie. Ale także bezwartościowość rzeczy bez człowieka.
Co jest tematem wiersza?
Refleksje na temat przemijania.
Jaki jest sens wiersza? Czy rzeczy naprawdę wygrywają wyścig z czasem i ludźmi?
Utwór Szymborskiej niesie jak zwykle przewrotną prawdę i nie jest jednoznaczny. Sprawa wydaje się nierozstrzygnięta, ale jednak szala zwycięstwa leciutko przechyla się na korzyść ludzi, nie rzeczy. Bo cóż innego oznaczają sformułowania „Są talerze, ale nie ma apetytu”, „Jest wachlarz – gdzie rumieńce?”. Przedmioty, materia nie doświadczają uczuć, nie są w stanie same wypełnić się treścią, jaką niosą, gdy użyją ich ludzie: kiedy wachlarza użyje zawstydzona dama, miecza – rycerz, talerza – głodna osoba. Paradoksalnie przedmioty trwają dłużej niż ludzie, którzy są w stanie wydobyć z nich znaczenia, nadać sens ich istnieniu.
Dlaczego tytuł wiersza brzmi Muzeum?
Dotyczy refleksji do jakich może człowieka skłonić wizyta właśnie w muzeum. Tytuł ten podkreśla też ilość zgromadzonych w szklanych gablotkach przedmiotów. Wszak wydaje się muzeum królestwem rzeczy, obszarem triumfu przedmiotów nad materią. W słowie tym kryje się jednak poza specyficznym urokiem także wrażenie starości i martwoty, przecież „muzeum” mówimy też o czymś, co odeszło już do lamusa i nie ma wiele wspólnego ze współczesną rzeczywistością.
Do jakiego typu liryki zaliczysz ten wiersz?
Ze względu na temat niewątpliwie do liryki refleksyjnej, bo utwór składa się z przemyśleń podmiotu lirycznego.
Ze względu na obecność „ja” lirycznego, które ujawnia się w ostatniej strofie wiersza, to typ liryki bezpośredniej.
Co świadczy o obecności podmiotu lirycznego?
– Zaimek „mój” („Mój wyścig z suknią nadal trwa”).
– Forma pierwszej osoby liczby pojedynczej – „żyję”.
Jaki podstawowy zabieg (chwyt) zastosowany został w utworze?
Ironia.
Jakie przykłady zastosowania ironii wskażesz w wierszu? Na czym polega ten zabieg w poszczególnych zdaniach?
Omszały woźny drzemie słodko – użycie słowa „omszały” w sąsiedztwie wyrazu „woźny” daje ironiczny efekt, wyraz „omszały” odnosi się raczej do drzew, kamieni, nie ludzi, użycie go w takim kontekście może sugerować, że woźny nie jest już człowiekiem, lecz żywą skamieliną, generalnie przedmioty zawładnęły tu nad ludźmi.
Chichocze tylko szpilka po śmieszce z Egiptu – ironiczne jest i nazwanie śmieszką osoby, która od dawna nie żyje (starożytnej Egipcjanki), i personifikacja szpilki.
Co do mnie żyję, proszę wierzyć – ironiczne jest przekonywanie o tym, że mówiąca w wierszu żyje naprawdę, akurat taki fakt jest pewny
Mój wyścig z suknią nadal trwa – zabawne jest wyobrażenie sobie takiego wyścigu – osoby i martwej rzeczy.
Z braku wieczności zgromadzono dziesięć tysięcy starych rzeczy – przeciwstawienie czemuś tak wzniosłemu i abstrakcyjnemu jak wieczność czegoś tak konkretnego, namacalnego i policzalnego jak rzeczy jest ironiczne…
Przegrała dłoń do rękawicy – to wręcz absurd.
Czy wymowa wiersza jest pesymistyczna?
Pozornie bardzo, przeminęli ludzie, trwają rzeczy, nagromadzone w wielkiej ilości w muzeum. To pesymistyczne! Jednak trwanie rzeczy bez osób jest pozorne. Ludzie nadają znaczenie materii, dlatego wyścig człowieka z materią, „wyścig z suknią” nie jest tak do końca przegrany…
Jakiej rangi problemu dotyczy ten wiersz? Jak to się ma do całej twórczości noblistki?
Utwór dotyczy problemu wielkiej wagi, wręcz abstrakcyjnego – przemijania.
A punktem wyjścia do przemyśleń jest zabytek kultury – muzeum. Archeologia, historia to dziedziny, do których często nawiązuje poetka. Uwielbia nie tylko opisy szczegółów, ale też przyjmowanie kosmicznej czy historycznej perspektywy, na której tle codzienne problemy wydają się znikome. Poetka jednak wciąż walczy o znaczenie jednostki.
O co może zapytać Cię nauczyciel?
Co to jest ironia?
Zabieg polegający na stosowaniu świadomej sprzeczności między znaczeniem dosłownym tekstu, a faktycznymi intencjami mówiącego oraz zaznaczanie swego dystansu do wygłaszanej właśnie wypowiedzi. Na przykład gdy mówimy z przekąsem: „ale pałac” o malutkim mieszkaniu albo „ale ładna sukienka” o bardzo niegustownej kreacji, to jesteśmy ironiczni.
Zapamiętaj!
Kluczem do wielu wierszy Wisławy Szymborskiej jest ironia. Odkrycie jej w tekście pozwala właściwie zinterpretować utwór.
Praca domowa
Do jakich refleksji skłaniają Cię wizyty w muzeach?
Propozycje odpowiedzi i ich uzasadnień
1) Fascynują mnie – interesuję się historią i uwielbiam poznawanie dawnych epok, oglądanie eksponatów z nimi związanych.
2) Przygnębiają mnie – źle działa na mnie kurz i świadectwa przemijania. Zakurzone, stare przedmioty nie zachwycają mnie, lecz wpędzają w depresję. Napędzają czarne myśli i wywołują refleksje o przemijaniu.
3) Przeważnie wywołują nudę – gdyż muzea przywołują martwy świat, którego nie da się ożywić. Zakurzone eksponaty, wykresy i tabele nie są w stanie wpłynąć na moją wyobraźnię.
Generalnie zwiedzanie takich obiektów nuży mnie. Wyjątek stanowi Muzeum Powstania Warszawskiego i inne miejsca, w których korzysta się ze zdobyczy multimediów, można wczuć się w sytuację powstańców, np. podczas wchodzenia do kanałów, i lepiej wyobrazić sobie, jak się żyło w tych odległych i wręcz egzotycznych dla nas czasach.
Zobacz:
Wypisz w punktach charakterystyczne cechy poezji Szymborskiej