Zanim wydasz wyrok…
Zaufaj swoim czytelniczym uczuciom: znudzeniu lub irytacji. Masz prawo tak czuć! Ale pamiętaj – możesz krytykować nawet arcydzieło, jeśli wesprzesz swoje ostre sądy argumentami. Najmocniejszy sąd bez uzasadnienia jest sądem słabym!
Pamiętaj!
Unikaj też sformułowań typu: książka beznadziejna, żenująca, lektura na niskim poziomie. Pisz raczej: według mnie, uważam, że…, sądzę, iż, nie podoba mi się, nie odpowiada mi, drażni mnie, przeszkadza mi…
Masz prawo nie lubić Mickiewicza i możesz się do tego przyznać, ale nie przesadzaj – to, że go nie lubisz, wcale nie oznacza, że jest on złym poetą. W ten sposób ubezpieczasz się: nikt nie zarzuci Ci nieznajomości lektury, nawet jeśli będzie miał inne zdanie na jej temat.
Bariera językowa
Przyczyny mogą być bardzo różne. Możesz nie lubić jakiejś książki, bo drażni Cię jej język. Wydaje Ci się irytujący, zbyt trudny, zbyt poetycki lub zbyt archaiczny.
Możesz nie lubić Pana Tadeusza, ponieważ jest pisany wierszem. Wiersz może utrudniać Ci śledzenie akcji, nie pozwalać uruchomić wyobraźni. Zamiast śledzić dalszy rozwój wydarzeń, starasz się za wszelką cenę zrozumieć, o co w tych rymach chodzi.
Ale z językiem mogą być jeszcze inne trudności. Baśń O krasnoludkach i sierotce Marysi jest napisana archaicznym stylem, którego współczesny odbiorca już nie rozumie. I znowu zamiast przejmować się losem biednej sierotki, zastanawiamy się nad opisem.
Problem może pojawić się też przy poezji współczesnej, która eksperymentuje z interpunkcją, ortografią i gramatyką. Masz prawo tego nie lubić i możesz się do tego przyznać.
Do opuszczania
Bywają teksty z partiami nie do przebrnięcia. Niektórzy opuszczają opisy przyrody w Nad Niemnem albo W pustyni i w puszczy.
Mogą irytować mnie historyczne informacje w Potopie czy innych częściach Trylogii a w Biblii i eposach Homera wyliczenia.
Mogą też drażnić wtręty dydaktyczne, popularnonaukowe i psychologiczne. Te ostatnie zdarzają się np. w powieści E. E., poczytnej dziś Olgi Tokarczuk, która zresztą jest psychologiem!
Nie ten klimat, nie ten świat…
Są tacy, którzy nie lubią książek fantasy, science fiction i wielu współczesnych groteskowych dramatów, bo nie czuja ich klimatu. Dużo lepiej czują się w świecie realistycznych powieści, nawet sprzed wieków. Drażnią ich nawet imiona bohaterów Diuny czy książek Sapkowskiego, bo trudno je zapamiętać…
Może i Ty czujesz się źle w którymś z książkowych światów? Może nie chcesz czytać o podupadających dworkach, w których mieszkają bohaterki Jane Austen, o wiktoriańskiej Anglii?
A może nie masz ochoty czytać o zacofanej wsi epoki pozytywizmu? Wielu czytelników skarży się, że lekturowe nowelki są dla nich zbyt ponure, szare, smutne, zbyt pesymistyczne, przygnębiające. I chociaż fakty przedstawione w tych utworach są przerażające, natrętnie moralizatorski ton, dydaktyzm, uderzanie w rzewne nuty mogą irytować.
Obce problemy
Wielu osobom przeszkadza to, że nie mogą identyfikować się z bohaterami. Może to dlatego wielu chłopców nudzą przeżycia Ani z Zielonego Wzgórza czy bohaterki Błękitnego zamku. Z kolei nie każda dziewczyna polubi Winnetou, Tomka Sawyera i chłopaków ze „Sposobu na Alcybiadesa”.
Niektórych przytłacza ciężar problemów Siłaczki. Obce i niezrozumiałe są dla nich dylematy heroicznej nauczycielki nie z tego wieku i „nie z tej bajki”. Za poważne i za trudne. Nie ta epoka, nie ten świat i nie te życiowe wybory. Czytelnik Siłaczki przeważnie nie musi jeszcze wybierać pomiędzy szczęściem osobistym a wielką społeczną misją.
Nie ma też takich problemów jak Antek czy Janko Muzykant, choć często jest ich rówieśnikiem. Nie boryka się – na szczęście – z ciemnotą ani zacofaniem, narzeka raczej na nadmiar nauki niż jej brak. Martwi się bardziej tym, że rodzice wciskają mu do teczki kanapki z serem zamiast z wędliną, a nie tym, że chodzi głodny…
No… i czego nie lubisz?
Oto kilka przykładów. Może wybierzesz z tego zestawienia coś dla siebie. Zwróć uwagę, jakich argumentów można użyć.
1. Książki Karola Maya, bo:
- przedstawiają obcy mi świat Indian, który mnie nie interesuje,
- nie odpowiada mi gatunek powieści przygodowej,
- nie lubię, gdy za dużo się dzieje, a psychologiczna analiza bohaterów nie jest pogłębiona,
- to raczej męska literatura, o męskich przyjaźniach, przygodach i problemach, których nie rozumiem.
2. Ania z Zielonego Wzgórza, bo:
- nie lubię egzaltacji, to powieść dla naiwnych, sentymentalnych dziewczynek,
- Lucy Maud Montgomery przedstawia zafałszowany obraz świata: czy można być tak „programowo dobrym” jak Ania?,
- nie lubię bohaterki: wścibskiej gaduły, która miesza się we wszystko i wszystko zwykle wie, ma wybujałą fantazję, nie patrzy realistycznie na świat, nie potrafi docenić miłości Gilberta,
- w tej książce za mało się dzieje,
- ta powieść rozpoczyna całą serię tomów, a ja nie lubię serii opartych na tym samym pomyśle: kolejne tomy nie wnoszą nic nowego, więc tylko tracimy przy nich czas, jak przy serialach.
3. Powieści science fiction i fantasy, bo:
- nie lubię czytać o nierealnych światach,
- męczy mnie język tych powieści, nie mogę zapamiętać udziwnionych nazw miejsc, rzeczy lub dziwacznych imion,
- w przypadku science fiction męczy mnie pseudonaukowy język, szalone pomysły, nie interesuję się najnowszymi zdobyczami techniki, kosmosem, ta tematyka mnie nudzi,
- nie lubię czytać o końcu ludzkości, zagładzie miast, upadku cywilizacji.
4. Siłaczka, bo:
- to zbyt ponura, smutna, pesymistyczna, przygnębiająca książka; świat nie jest tylko taki,
- nie identyfikuję się z bohaterką, nie umiem wczuć się w jej problemy, przytłaczają mnie, są dla mnie zbyt trudne, nigdy nie musiałam stawać przed takimi dylematami, żyję w innych realiach, a poza tym nie podzielam poglądów głównej bohaterki,
- drażni mnie dydaktyzm zawarty już w samym tytule: „Siłaczka”,
- razi mnie czarno-biała wizja świata przedstawiona przez Żeromskiego: czy rzeczywiście często stajemy przed tak krańcowymi wyborami: nasze szczęście albo szczęście ogółu?
Zobacz:
Jakich przeżyć wewnętrznych dostarczyły ci przeczytane niedawno utwory literackie?